सुुुुकन्या वाइबा
हामीले आमाको माया अनुुुुभव गर्न पाएनौं । बुुुुवाको रेखदेखमा हुुुुर्कियौं । बुुुुवा लिगिंया टी स्टेटमा डाक्टर हुुुुनुुुुहुुुुन्थ्यो । अंग्रेजसँग खटपट भएपछि उहाँले काम छाडेर दार्जिलिङ सहरमा मोडर्न मेडिकल हल खोल्नुुुुभयो । आमा, दिदी, मसँगैको जुुुुम्ल्याहा दाजुुुु पनि बितेपछि बुुुुवा हतास हुुुुनुुुुभएछ । उहाँले देवताका थान भत्काउने र चिना जलाउने जस्ता काम पनि गर्नुुुुभएछ । हामी फुुुुपूको छोरी, काकाको छोरी, ठूली दिदीको लाडप्यारमा हुुुुर्कियौं ।
बुुुुवाको मेडिकल हल एकाएक एउटा कोठामा सीमित भयो । हामी लिम्बू बस्तीको कर्मकोठीस्थित आठ नम्बर घरमा स¥यौं । यो सहरबाट निकै टाढा थियो । हामी बुुुुवालाई हिरो मान्थ्यौं । उहाँले हामीलाई कथा सुुुुनाउनुुुुहुुुुन्थ्यो, दर्शन सिकाउनुुुुहुुुुन्थ्यो । गीत, कविता, श्लोक भन्न लगाउनुुुुहुुुुन्थ्यो । हामी बुुुुवाको मुुखमा हेरेको हे¥यै हुुन्थ्यौं । नेहरू, गान्धी, बोसका कथा हामीले उतिबेलै सुुनेका थियौं । मेलवादेवीका गीतसमेत जान्ने भएका थियौं । बुुुुवा कथा भन्दाभन्दै बीचैमा छाडेर अर्को दिनलाई राख्नुुुुहुुुुन्थ्यो । यसले हामीमा अझ उत्सुुुुकता बढ्थ्यो । हामी हिजोको बाँकी कथा सुुन्न व्यग्र प्रतीक्षारत हुुुुन्थ्यौं । साँझ परेपछि बुुुुवालाई भ¥याङमा पर्खिएर बस्थ्यौं ।
बुुुुवा हरेक कुुुुरामा अनुुुुसन्धान गर्नुुुुहुुुुन्थ्यो । छरछिमेकीसँग उहाँको धेरै हिमचिम थिएन । घरबेटीकहाँ एकपटक पुुुुग्नुुुुहुुुुन्थ्यो । उहाँ दिनहुुुुँ दुुुुई घन्टा योगासन र दुुुुई माइल हिँड्ने काम गर्नुुुुहुुुुन्थ्यो । उहाँ हाम्रो कपाल कोरिदिनुुुुहुुुुन्थ्यो । होमवर्क गराउनुुुुहुुन्थ्यो । जाँडरक्सी खानुुुु हुुुुन्नथ्यो । उहाँको रुटिन लाइफ थियो । बुुुुवा खानमा पनि सौखिन हुुुुनुुुुहुुन्थ्यो । सधैं रोटी खाने बानी थियो । दाँतको कसरत भन्दै उहाँ सधैं भुुुुटेको मकै खानुुुुहुुुुन्थ्यो । बुुुुवा बलियो भएरै होला उहाँले भूत पछारेको हल्ला गाउँमा फैलिएको थियो । बुुुुवाको जीवनशैलीको हामी सबैमा प्रभाव प¥यो ।
मानेको छेउमा भएर होला हाम्रो स्कुुुुललाई माने स्कुुुुल भन्थे । त्यहाँ डेस्क बेन्च थिएनन् । हामी काठको भुुुुइँमा बसेर पढ्थ्यौं । हामीसँग कापीकलम पनि थिएनन् । भुुुुइँमा अक्षर कोरिएको हुुुुन्थ्यो । पछि बुुुुवाले सहरको स्कुुुुल पठाउन थाल्नुुुुभयो । टाढा भए पनि हिँडेरै जाने चलन थियो । म स्कुुुुल जान मान्दिनथेँ । पारिजात दिदी स्कुुुुल जान औधी रुचाउनुुुुहुुुुन्थ्यो । मलाई ठुुुुल्दिदीले जगल्टामा समातेर लछार्दै सडकमा निकाल्नुुुुहुुुुन्थ्यो । त्यसपछि म पनि लाजले लुुुुसुुुुलुुुुसुुुु स्कुुल जान्थेँ ।
म सानोमा ठूूलीआमासँग पनि बसेँ । पारिजात दिदीलाई बुुुुवाले नै हुुुुर्काउनुुुुभयो । खुुुुब सुुुुखले पाल्नुुुुभएको थियो । सानैदेखि दिदीको स्वास्थ्य कमजोर थियो । म सानामा धेरै खाना खान्थेँ । जुुुुम्ल्याहा भएकाले मेरो आँत टुुुुटेको भन्थे । म पढ्नमा धेरै मेहनती थिएँ । अतिरिक्त क्रियाकलापमा पनि सिपालुुुु थिएँ । कप, सिल्ड, पुुुुरस्कार जितेर ल्याउथेँ ।
एकपटक घरबेटीकहाँ पूूजा थियो । बाहुुुुन पुुुुरोहित बोलाइएको थियो । बाजेका लागि विशेष परिकार बन्दै थियो । घिउमा फुुराइएको आलुुुु, पुुुुरीको वास्ना आइरहेको थियो । हामी केटाकेटीले यस्तो खान पाउने कुुुुरै थिएन । बज्यैले खाना लिएर गएको बेला मैले सबै आलुुुु झिकेर खाइदिएँ । पछि पुुुुरोहितलाई थप्नेबेलामा कराही रित्तो थियो । त्यतिबेलाको आलुुको स्वाद मेरो जिब्रोमा आज पनि छँदैछ । म आजकल पनि तारेको आलुुुु मन पराउँछुुुु ।
हामी निकै बदमास हुुुुँदै गयौं । धेरैले आमा नभएर यस्ता भएका पनि भन्थे । कसैले आठ नम्बरका बाँदर पनि भन्थे । बिदामा जंगल जान्थ्यौं । भद्राक्षे, कटुुुुस, लाप्चेकाउलो, चिनीअम्बक, चुुुुथ्रो, असारे, गुुुुराँस टिपेर खाथ्यौं । उन्युुुुका कुुुुण्डल लगाउँथ्यौं । श्रीपेच बनाएर लगाउँथ्यौं । जाडोको समयमा दाउरा खोजेर ल्याउँथ्यौं । आगो बालेर ताप्थ्यौं । दाउरा नल्याउनेले आगो ताप्न नपाउने नियम बनाएका थियौं । जाडोको समयमा हुुुुने दुुुुईमहिने बिदा रमाइलो गरेरै बिताउँथ्यौं । आलुुुु पोलेर खान्थ्यौं । म रूख चढ्न सिपालुुुु थिएँ । हाँगा नभएका सुुुुरिला रूखमा पनि सजिलै चढ्थेँ ।
केटाकेटी हुुुुँदा मीत लाउने चलन थियो । मीत लाउँदा टाउको ठोक्काउने, कपाल उखेलेर साथीको टाउकोमा राख्ने र चिनो साट्ने चलन थियो । एक पटक पारिजात दिदीले मीत लगाइसकेको दिदीसँग मैले पनि मीत लाउन पुुगेँछुु । हाम्रो घरमा बुुुुवाले चाडबाड मान्न र पूजाआजा गर्न रोक्नुुुुहुुन्थ्यो । ठूली दिदीले ढिपी गरेपछि दसैंमा टीका लगाउँथ्यौं । सरस्वती पूजामा पारिजात दिदी व्रत बस्दा बुुुुवाले गाली गर्नुुुुहुुन्थ्यो । शरीर भनेको इन्जिन जस्तै हो खाली राख्नुुुु हुुन्न भन्ने उहाँको मान्यता थियो । टोलटोलमा हुुने सरस्वती पूजामा हामी सामेल हुुुुन्थ्यौं । रमाइलो गथ्र्यौं ।
हामी दिदीबहिनी सबै जनाको कपाल घुुुुम्रिएको थियो । कपाल कोर्ने बेलामा हाम्रो भागम्भाग हुुुुन्थ्यो । यसबाट दिक्क भएर बुुुुवाले टी स्टेटकी एक जना कडा स्वभावकी दिदीलाई कपाल कोर्नकै लागि बोलाउने गर्नुुुुभएको थियो ।
बिदाको समयमा प्रकृतिको अवलोकन गर्न निस्किने गर्नुुुुपर्छ । सामाजिक काममा सहभागी हुुने गर्नुुुुपर्छ । स्वास्थ्य तन्दुुुुरुस्त राख्नका लागि खानपानमा समेत विशेष ध्यान दिन जरुरी छ ।
हामी २०११÷१२ सालतिर काठमाडौं आयौं । हाम्रो दाजुुुु २००७ सालअघि नै बीपी कोइरालाहरूसँग काठमाडौं आइसक्नुुुुभएको थियो । बुुुुवाले पुुुुतलीसडकमा मेडिकल खोल्नुुुु भएको थियो । त्यो खासै चलेन । मैले नेसनल कलेजबाट इतिहास र राजनीतिशास्त्रमा स्नातक गरेँ । अनि काम गर्न थालेँ । तलब मासिक एक सय रुपैयाँ थियो । हाम्रो पुुुुतलीसडकको भाडा त्यतिबेला मासिक १८ रुपैयाँ थियो । पछि मैले विदेशी संस्थामा काम गर्न थालेपछि हाम्रो अवस्था माथि उठ्न थाल्यो, दुुःख हट्दै जान थाल्यो ।
भाइबहिनीले आफ्नो काम आफैं गर्ने बानी गर्नुुुुपर्छ । सानातिना कामबाटै यसको थालनी गर्नुुुुपर्छ । चिया, खाजा, खाना खाइसकेपछि जुुुुठा भाँडाकुुुुँडा माझ्ने ठाउँसम्म लैजानुुुुपर्छ । आफ्ना किताब कापी आफैं मिलाएर राख्नुुुुपर्छ । आफू सुुुुतेको ओछ्यान मिलाउने र सिरक पट्याउने काम गर्नुुुुपर्छ । यसले आत्मअनुुशासन र आत्मविश्वास पनि बढेर जान्छ ।
हिजोआज अधिकांश भाइबहिनीको मोबाइलमा झुुुुन्डिने लत लागेको छ । यसले मुुुुटुुुुरोग र आँखाको रोग निम्त्याउने गरेको विभिन्न अध्ययन अनुुसन्धनमा पढ्न पाइन्छ । बिदाको समयमा प्रकृतिको अवलोकन गर्न निस्किने गर्नुुुुपर्छ । सामाजिक काममा सहभागी हुुने गर्नुुुुपर्छ । स्वास्थ्य तन्दुुुुरुस्त राख्नका लागि खानपानमा समेत विशेष ध्यान दिन जरुरी छ ।
कोर्सका किताब मात्र पढेर हामीलाई पुुुुग्दैन । त्यसकारण बाल साहित्यका किताब रुचिअनुुुुसार पढ्ने बानी गर्नुुुुपर्छ । पत्रपत्रिका किन्ने बानी गर्नुुपर्छ । दार्जिलिङबाट बुुुुवा काठमाडौं आउनुुुुहँुुुुदा यहाँको आँखा बाल पत्रिकाको ग्राहक बन्नुुुुभएको रहेछ । दिदी र म यो पत्रिका खुुुुब पढ्थ्यौं । हामी दार्जिलिङमा हस्तलिखित पत्रिका पनि निकाल्थ्यौं र टोलटोलमा साटासाट गरेर पढ्थ्यौं । हामीलाई प्रियकुुुुमार दाजुुुु, घरबेटी दाजुुुु खिदमद सुुुुब्बाले सहयोग गर्नुुुुहुुुुन्थ्यो । उहाँ निकै राम्रो चित्र बनाउनुुुुहुुुुन्थ्यो ।
मेरो जीवनमा दिदी पारिजातको धेरै प्रभाव परेको छ । उहाँले मर्ने बेलामा ‘तँ धेरै सोझी छस् । तर, जीवनभर हिम्मत नहार्नू’ भनेको कुुुुरालाई जीवन मन्त्र बनाएकी छुुुु । म पनि मेरा प्यारा भाइबहिनीलाई जस्तोसुुुुकै अवस्थामा पनि हिम्मत नहार्न र संघर्ष गर्न सल्लाह दिन्छुुुु ।’
(वाइबासँग समीरबाबुुुु कट्टेलले गरेको कुुुुराकानीमा आधारित ।)
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
