क्लिफोर्ड ए किराकोफ
आफ्नो चुनावी अभियानका क्रममा र राष्ट्रपति पदमा निर्वाचित भएलगत्तै संयुक्त राज्य अमेरिकाका राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले चीन र रूससँग राम्रो सम्बन्ध बनाउन चाहेको बताएका थिए, तर अमेरिकी संस्थापनको मनसाय भने अर्कै रहेको उपराष्ट्रपति माइक पेन्सले हालै चीनविरुद्ध दिएको मन्तव्यले पुष्टि गरेको छ ।
सुरुमा ट्रम्पले अमेरिकी विदेश नीतिमा नया“ अवधारणा अघि सारेका थिए । उनी अमेरिकी प्रभुत्ववाद र शीतयुद्धकालीन चिन्तनबाट टाढा बस्न चाहेजस्तो देखिएको थियो । उदाउ“दो बहुध्रुवीय विश्वबारे ट्रम्पलाई हेक्का भएको र अमेरिका यो नया“ परिस्थितिसँग एकाकार हुने आशा गरिएको थियो ।
राजनीति र सरकार सञ्चालनको अनुभव नभएका एकजना व्यापारी भए पनि ट्रम्पमा वासिंटनले इराक र अफगास्तिानलगायतका देशमा अनावश्यक रूपमा हात राखेको बुझाइ थियो । त्यसैकारण उनी रिपब्लिकन पार्टीभित्र पनि अहस्तक्षेपकारी खेमाका पक्षधर मानिएका थिए । नवअनुदारवादी नीति र त्यसका पक्षपातीमाथि हमला नै गरेका थिए ।
आज ट्रम्पका समर्थकहरू उनको अवस्था देखेर ‘उनलाई खासमा के भएको छ’ भनी चकित परेका छन् । तर अमेरिकी राजनीतिलाई नजिकबाट अवलोकन गरिरहेका जोकोहीको लागि द हडसन इन्स्टिच्युटमा उपराष्ट्रपति पेन्सले दिएको मन्तव्य आश्चर्यको विषय भने होइन ।
ट्रम्प सरकार र उनका नीति मूलतः दुई पक्षबाट प्रभावित छन् । पहिलो, आफ्नो सरकारमा उनले अमेरिकी संस्थापन पक्ष भनेर चिनिने अनुदारवादी कर्मचारीतन्त्र र व्यापारिक वर्गलाई सरकारी निकायमा मान्छे भर्ती गर्ने अनुमति दिइयो । ‘व्यक्ति नै नीति’ भएको अवस्थामा एकजना नवआगन्तुक राजनीतिज्ञका रूपमा ट्रम्पले सिंगोे राष्ट्रपति कार्यालय त्यहा“को संस्थापन पक्षलाई सुम्पिए । उनको कार्यालयका प्रथम उच्च अधिकारी अहिले जापानका लागि अमेरिकी राजदूत हुन् ।
दोस्रो पक्ष भने पहिलो पक्षकै परिणति हो । ट्रम्पले आफ्नो सरकार र कार्यकारी शाखामा कहिल्यै व्यवस्थापकीय नियन्त्रण जमाउन सकेनन् । संस्थापनको ‘गहिरो वा स्थायी सरकार’ सामान्य तरिकाबाटै अघि बढिरहेको छ भने ट्रम्प एकपछि अर्को विभिन्न मुद्दामा फसेका छन् । अमेरिकी कंग्रेसमा रहेका रिपब्लिकन सांसदहरूले उनलाई मनैदेखि कहिल्यै पनि समर्थन गरेको देखिएन ।
तसर्थ उदीयमान बहुकेन्द्रीय विश्वका लागि उपयुक्त रचनात्मक नया“ विदेश नीतिको सट्टा वासिंटनका मठाधीशहरू शीतयुद्धकालीन शून्य सहनशीलताको चिन्तनमै अडिरहेका छन् । पेन्सको पछिल्लो भाषण इतिहासबाट अमेरिकी शासक वर्गले अझै सिक्न नसकेको र नया“ परिस्थितिअनुसार नीति निर्माण गर्न नसकेको उदाहरण मात्र हो ।
यो कट्टरपन्थी अवधारणा नै अमेरिकाको औपचारिक नीति हो । अमेरिकाका विभिन्न राष्ट्रिय सुरक्षा रणनीतिसम्बन्धी प्रतिवेदनमा यही नीतिलाई आधिकारिक बनाइएको छ । निकै गोप्य यो प्रतिवेदनका केही अंशलाई सार्वजनिक गर्नुपछाडि केही सांकेतिक अर्थ छन् । सो प्रतिवेदनअनुसार अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिलाई पुनरावलोकन गर्न चाहेका रूस र चीनलाई अमेरिकाले आफ्ना रणनीतिक प्रतिस्पर्धी मानेको छ । भारतलाई भने चीनविरुद्ध प्रयोग गर्न सकिने सोचिएको छ ।
अमेरिकी सरकारका राष्ट्रिय सुरक्षा परिषद् र पेन्टागनले तयार गरेको यो प्रतिवेदन ट्रम्प स्वयंले पढेका छन् वा छैनन्, त्यो आफ्नै ठाउ“मा छ । तर उनले अमेरिकी नीतिको रूपमा यसलाई अनुमोदन गरिसकेका छन् ।
सैनिक तथा आर्थिक, कूटनीति र मनोवैज्ञानिक युद्धद्वारा अमेरिकी संस्थापनले निरन्तरता दिन खोजिरहेको अन्तर्राष्ट्रिय व्यवस्था वास्तवमा दोस्रो विश्वयुद्धपश्चात्को पश्चिमा शक्तिनियन्त्रित व्यवस्था हो । उनीहरू पश्चिमा प्रभुत्ववादलाई निरन्तरता दिन चाहन्छन् र बहुध्रुवीयता, बहुलता र विविधताबारे केही सोच्ने पक्षमा छैनन् ।
पेन्सको भाषणले अमेरिकी नीति प्रतिबिम्बित गरेको छ । अमेरिकी सरकारको चीनविरोधी अभियानको उग्रता नै पेन्सको भाषणको मनसाय हो । चीनविरोधी सो अभियान रूसविरोधी अभियानको समानान्तर रूपमा अघि बढेको देखिन्छ ।
पेन्टागनले अमेरिकी सरकारको सैनिक रणनीतिलाई अघि बढाइरहेको छ । विदेश विभागले कूटनीतिक मोर्चा सम्हालेको छ । नाकाबन्दी र व्यापार युद्धमार्फत अर्थ विभागले आर्थिक युद्धमोर्चाको नेतृत्व गरेको छ । अनि राष्ट्रिय सुरक्षा परिषद्ले यी सबै खेलाडीबीच समन्वयनकारी भूमिका खेलिरहेको छ ।
पेन्सको भाषणले उपराष्ट्रपति तहमा गिद्दे र द्वन्द्वकारी नीति उजागर गरेको छ । उनको भाषणको तौल यति धेरै हुनु अचम्मको विषय हो । उनको भाषणलाई अमेरिकाको विदेश नीतिसम्बन्धी प्रमुख भाषणका रूपमा लिइएको छ ।
पेन्स महत्वाकांक्षी भएको कसैसामु लुकेको कुरा होइन । उनी आफैं राष्ट्रपति बन्ने चाहना राख्छन् । ट्रम्प सरकारको सुरुवातदेखि संसारको भ्रमण गरिसकेका छन् । उनले आफ्नो जानकारी र सम्पर्कको दायरा बढाएका छन् । आफ्नो छवि विस्तार गरेका छन् ।
पेन्सको पद आज उनका लागि आफ्नो मनोच्छा पूरा गर्ने दिशातिर अघि बढ्ने अवसर पनि बन्दै गएको छ । ट्रम्प एकपछि अर्को गर्दै विभिन्न विवादमा फस्दै गएका छन् । त्यसकारण सम्भवतः सन् २०२० मा हुने राष्ट्रपति निर्वाचनमा ट्रम्पको सट्टा रिपब्लिकन पार्टीले पेन्सलाई सो पदका लागि छनोट गर्न सक्छ ।
पेन्सको भाषण आगामी चुनावको तयारी भाषण हो । राजनीतिक चक्रव्युहमा ट्रम्प फस्दै गएको आजको परिस्थितिमा अमेरिकाका अध्येताहरूले पेन्समाथि आ“खा लगाउनुपर्ने अवस्था छ।
– लेखक अमेरिकाको परराष्ट्र सम्बन्धसम्बन्धी सिनेट समितिका पूर्ववरिष्ठ कर्मचारी हुन् ।
(ग्लोबल टाइम्सबाट अनुवाद : नीरज लवजु)
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
