पृथ्वीनारायण शाहले दिएको खड्ग फूलपातीसँगै भित्र्याइयो

जाजरकोट : तत्कालीन गोरखा राज्यका राजा पृथ्वीनारायण शाहले नेपाल एकीकरण अभियानका सिलसिलामा दुई सय ५३ वर्षअघि जाजरकोट राज्यलाई उपहार स्वरुप दिएको  खड्ग अर्थात  तरवार बडा दसैंको फूलपातीको अवसर पारेर शक्तिको प्रतिकको रुपमा जाजरकोट दरवारमा भित्र्याइएको छ।

 
बडादसैंको अवसरमा फूलपाती भित्र्याउने कार्यक्रम अनुसार जाजरकोट राज्यको शक्तिको प्रतीकको रुपमा रहेको उक्त खड्ग मंगलबार सदरमुकाम खलंगा स्थित कालिका मन्दिरबाट जाजरकोट दरवारमा भित्र्याइएको हो। स्थानीय सर्वसाधारण, सरकारी कर्मचारी र  सुरक्षाकर्मीको व्यापक सहभागीतामा शंख ध्वनी सहित भेरी नगरपालिका ४ गैरीखालीमा पूजाआजा र सलामी दिएर मंगलबार बिहान उक्त खड्गलाई जाजरकोट दरवार लगिएको हो।
 
विक्रम सम्वत १८२५ माघ ५ गते  काशीको मणिकर्णिका घाटमा गोरखाका राजा पृथ्वीनारायण शाहले तत्कालीन जाजरकोटी राजा हरि शाहसँग नेपाल एकीकरण अभियान सफल पार्ने उदेश्यले धर्मसन्धी गर्दै उक्त खड्ग ( तरवार ) जाजरकोट राज्यलाई उपहार स्वरुप दिएका थिए। दुई राज्यका बीचमा  एक अर्कालाई सहयोग गर्ने सम्झौता गर्दै दुबै राजाले मितेरी साइनो गाँसेर उपहार साटासाट गर्ने क्रममा उक्त खड्ग जाजरकोटी राजालाई दिइएको जाजरकोट राज्यको इतिहासबारे जानकार भेरी नगरपालिका ४ का वडाध्यक्ष खम्बजंग शाहले बताए। उनले झन्डै  ७ सय वर्षअघि स्थापना भएको  जाजरकोट राज्यको  सुरुको राजधानी जगतिपुरमा राखिएको उक्त खड्ग अर्थात तरवार १८५२ सालमा अहिलेको सदरमुकाम खलंगामा राजधानी सारिएपछि दसैंको फूलपातीका दिन विशेष पूजाआजा सहित जगतिपुरबाट खलंगा दरवारमा ल्याउने परम्परा सुरु भएको बताए।
 
फूलपातीका दिन विशेष पूजा आजासहित बली दिएर जाजरकोट दरबारमा रहेको जमरा घरमा उक्त खड्ग भित्र्याउने परम्परा रहेको छ। बली दिन र खड्ग भित्र्याउन लाग्ने रकम सुरुमा दरबारबाट र पछि गृहमन्त्रालयबाट आउने गरे पनि मुलुकमा गणतन्त्र आइसकेपछि रकम पठाउन छोडिएको छ। रकम अभावमा परम्परालाई निरन्तरता दिनै मुस्किल भएको स्थानीय प्रशासनले जनाएको छ। जाजरकोट दरबारमा हाल जिल्ला प्रशासन कार्यालय रहेको छ। पहिला राजाले गर्ने खड्ग पुजा २०१८ सालपछि प्रमुख जिल्ला अधिकारीले गर्दै आएका छन्। 

जगतिपुरमा रहेको  राजा र देवताको शक्तिलाई विस्तारै  खलंगा स्थित दरवारमा सार्ने उद्देश्ले  प्रत्यक वर्ष फूलपातीका दिन पूजाआजा सहित उक्त खड्गलाई खर्के देउताको रुपमा पुज्दै ल्याउन थालिएको शाहले बताए। फूलपातीका दिन  जाजरकोट दरवारमा भित्र्याइएको उक्त खड्गलाई  दसैंको फूलपाती अर्थात सप्तमी, महा अस्टमी, महानवमी र विजयादशीमीको दिनसम्म पञ्चे बाजाको ध्वनीका साथ बोका, रांगाको बली दिएर भव्य रुपमा पूजा आजा गरी दशमीकै दिन टीका लगाइसकेपछि जगतिपुरमै फर्काउने परम्परा रहे पनि मुलुकको  १० वर्षे द्वन्द्वका क्रममा असुरक्षाका कारण उक्त खड्ग २० वर्षअघिदेखि जिल्ला प्रहरी कार्यालयको परिसरमै रहेको कालिका मन्दिरमै राख्ने गरिएको छ।

अब शान्ति आइसकेकोले  खड्गलाई जगतिपुरको मन्दिरमै राख्नु पर्ने ५२ वर्षदेखि खड्ग पूजा गर्दै आएका पुजारी सत्यप्रसाद शर्माले बताए। जाजरकोट राज्यको उत्पति र  खड्ग सुरुमा राखिएको मन्दिरको गरिमा र महत्व जोगाउनका लागि उक्त खड्गलाई जगतिपुरमै राख्नुपर्ने पुजारी शर्माको भनाइ छ । उनले तत्कालीन राजाका पुरोहित अर्थात खर्क देवताका पुजारी आफ्ना हजुरबुवाका बुवा रत्नदास शर्माले उक्त खड्ग जाजरकोट दरवारमा ल्याउन सुरु गरेको बताए। 
 
जाजरकोटी शाह ठकुरीहरुले मुख्य जिम्मा लिएर  मनाइने खर्के देउता पूजा अहिले ओझेल पर्दै गएको छ। विगतमा  खर्के देउताको पूजाका बेलामा स्थानीयको जाजरकोट दरवारमा ठूलो मेला लाग्ने गरेको स्थानीय लक्ष्मणबहादुर शाहले बताए। जाजरकोटको इतिहास, संस्कृति र परम्पराको पहिचान झल्काउने खर्के देउता पूजा विगतमा स्थानीय जनता सरकारी कार्यालयको सक्रियतामा गर्ने गरिए पनि अहिले सबैले बिर्संदै गएको उनले बताए। 

जाजरकोटको इतिहास पनि  धेरै महत्वपूर्ण  रहेको तर खोज अनुसन्धानको अभावले  जानकारीमा आउन नसकेको स्थानीय योगशमशेर शाहले बताए। पछिल्लो पुस्ताले  बेवास्ता गरेका कारण जाजरकोटलाई मुलुकमा चिनाउन गाह्रो भएको शाहले बताए। प्रमुख जिल्ला अधिकारी प्रेमप्रसाद देवकोटाले  खड्ग देवताको पूजा गर्ने  र जाजरकोट दरवारमा खड्ग ल्याउने मौलिक परम्पराको जगेर्ना गर्न आफूले सक्दो पहल गर्ने बताए। विधि र परम्परा अनुसार जाजरकोट दरबारमा शक्तिको प्रतिक खड्ग भित्र्याइएको बताए। जाजरकोट दरबारमा हाल जिल्ला प्रशासन कार्यालय रहेको छ।