अनलाइन ठगीको पासो

हातहातमा मोबाइल पुगेपछि नेपालीको दैनिकी सजिलो त भएको छ नै तर त्यही मोबाइल पासो पनि । कतिपय त्यही पासोमा परेर ठगिएका छन् । प्रविधिको विकाससँगै डिजिटल कारोबार, सामाजिक सञ्जाल, अनलाइन बैंकिङ र ई–कमर्सको प्रयोग व्यापक हुँदै गएको छ । अनि अनलाइन ठगीका घटना पनि बढेकै छन् ।
नेपाल प्रहरीको साइबर ब्युरोका तथ्यांकअनुसार, २०८० को पहिलो पाँच महिनामा मात्रै ६ करोड ५५ लाख रुपैयाँ अनलाइन ठगीमार्फत नेपालीले गुमाएका छन् । विदेशीले नेपालीबाट त्यतिका रकम ठगेका हुन् । अघिल्लो वर्षको तुलनामा अनलाइन ठगी झन्डै दोब्बर रूपमा वृद्धि भएको छ । अनलाइन ठगीका स्वरूपहरू पनि दिनप्रतिदिन परिवर्तन हुँदै गएका छन् । मोबाइल म्यासेज, इमेल, सामाजिक सञ्जाल तथा अनलाइन विज्ञापनहरू प्रयोग गरेर ठगहरूले सर्वसाधारणलाई फसाएका छन् ।
‘तपाईंको खाता बन्द हुनसक्छ’, ‘चिट्ठा पर्यो’, ‘रजिस्ट्रेसन गरेपछि बोनस पाइन्छ’ जस्ता सन्देश पठाएर अनलाइन ठगी भइरहेको छ । ‘फेक अनलाइन सपिङ’को माध्यमबाट पनि धेरै नेपाली ठगिएका छन् । सामाजिक सञ्जालमा आकर्षक अफर राखेर ग्राहकलाई झुक्याउने, सामानको भुक्तानी भइसकेपछि सम्पर्कविहीन हुने वा गुणस्तरीय सामान नपठाउने घटना बढिरहेका छन् । नेपालमा अनलाइन ठगीका घटनामा फस्ने मुख्य कारणमा डिजिटल साक्षरताको कमी प्रमुख कारण हो । इन्टरनेट प्रयोगकर्ताको संख्या १ करोड ५० लाखभन्दा धेरै भए पनि अधिकांश प्रयोगकर्ताले डिजिटल सुरक्षा उपायबारे पर्याप्त ज्ञान राख्दैनन् । अनलाइन कारोबार गर्दा पहिचान नजाँच्ने, लोभलाग्दा अफरप्रति आकर्षित हुने तथा व्यक्तिगत जानकारी सहजै उपलब्ध गराउने प्रवृत्तिले पनि ठगीको जोखिम बढाएको छ । ठगीका अधिकांश घटना रिपोर्ट गरिए पनि कानुनी प्रक्रियाको जटिलताका कारण पीडितहरूले न्याय पाउन निकै कठिनाइ खेप्नुपरेको छ ।
सूचना प्रविधि ऐन, २०५७ तथा बैंक तथा वित्तीय संस्था ऐन, २०७३ मा अनलाइन ठगीसम्बन्धी कानुनी व्यवस्था भए पनि ठगीका प्रवृत्तिहरू परिवर्तन भइरहेकाले कानुनी प्रावधानलाई अझ प्रभावकारी बनाउन आवश्यक छ । अनलाइन ठगीबाट जोगिन नागरिक स्वयं सचेत रहनु आवश्यक छ । अनलाइनमा आएको कुनै पनि अविश्वसनीय अफरप्रति शंका गर्नुपर्छ । अनलाइन कारोबार गर्दा विक्रेताको विश्वसनीयता जाँच गर्नुपर्छ । बैंक खाताको पासवर्ड, ओटीपी कोड तथा व्यक्तिगत जानकारी कसैलाई पनि दिनु हुँदैन । अनलाइन कारोबारका लागि आधिकारिक एप वा वेबसाइटमात्र प्रयोग गर्नुपर्छ । ठगी भएको छ भने नेपाल प्रहरीको साइबर ब्युरो वा सम्बन्धित बैंकलाई तुरुन्तै जानकारी गराउनुपर्छ । प्रविधिको प्रयोगले समाजलाई सहज बनाउनुपर्छ, ठगीको माध्यम हुनु हुँदैन । हामी सबै सतर्क रहनुपर्छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
