जसले नेपाललाई धानेको छ

नेपालको अस्मिता कसरी बचाउने ? कसरी जोगाउने ? परम्पराबारे थाहा हुनुपर्छ । आपसी सद्भाव कायम गर्न सक्नुपर्छ । रामलाई भगवान् भनिएको छ, तर सीतालाई हरण गरेर लग्यो रावणले । राम भगवान् हुन् भने त लंकामा गएर सीतालाई टप्प टिपेर ल्याउन सक्नुपथ्र्यो नि ।

भगवान् भएर बाँदरसँग मीत लगाएका छन् । गयो बाँदरको सेना, समुद्रको किनारमा तर अघि बढ्न सकेनन् । अंगद भन्ने वीरले भने- 'हे हनुमान, तिमीहरू बाँदर जस्तो हो र ? तिमीहरू त पवनपुत्र हौ । पवनलाई त डाँडाकाँडा कसैले पनि छेक्दैन । तिमी सानो छँदा आमाले तिमीलाई कोक्रोमा हालेर चहचह गर्नुभएको थियो, त्यसबेला सूर्यनारायण उदय भए । तिमीले लड्डु भनेर त्यही सूर्यलाई कप्लक्क निलेका थियौ । तिमी यस्ता वीर पो त ।'

हनुमानलाई यो कुरा थाहा थिएन । उनले आफ्नो इतिहास, गौरव अंगदबाट थाहा पाएका थिए । उनले जय श्रीराम भने, फिटिक्क फटकिए । त्यो वास्तविक घटना हो । यतातिर हामी नजाऊँ । तर रावणले एउटा प्रेरणा दिएको छ । भर्खरै एक कार्यक्रममा आफूलाई क्रान्तिकारी भन्ने माओवादी नेता शक्ति बस्नेतले भने, 'इतिहासलाई वर्तमानमा थोपर्नु हुँदैन र भविष्यमा के हुन्छ, हामीलाई थाहा छैन, भविष्यको निर्माण भविष्यले नै गर्नुपर्छ ।' त्यस्तो पनि कुरा गर्ने ? त्रितालको कुरा थाहा छ हामीलाई- भूतमा के थियो, वर्तमानमा के छ र भविष्यमा के हुन्छ । अहिले नेपालमा गणतन्त्र छ, भोलि के हुन्छ, भविष्यको पुस्ताले त्यसको निर्धारण गर्छ भनेको छ ।

माओवादीबाट फुटेर गएका बाबुराम भट्टराईले भने, 'जनताले चाहे भने हिन्दु राष्ट्रपति हुन्छ, राजतन्त्र पनि आउँछ ।' त्यस्ता कुरा पनि गर्ने हो ? सय चुहा खाकर दिल्ली हज गर्न चले गए । उहिले मान्छे काट्नुसम्म काटे, अहिले जनताले चाहे भने राजतन्त्र पनि आउन सक्छ, हिन्दु धर्म पनि आउन सक्छ रे, त्यस्ता कुरा पनि भन्ने हो र ? इतिहास पढेपछि हामीलाई आफ्नो गौरव गाथा हुन्छ ।

पृथ्वीनारायण शाहले यहाँ अंग्रेजलाई पनि जिते, मुसलमानलाई पनि जिते । हिन्दु नागाहरूलाई पनि जिते । हिन्दुहरूलाई यो त हिन्दु हो भनेर उनले छोडिदिएका थिए । हतियार बोकेर ल्याएका रहेछन्, उनीहरूलाई पनि आक्रमण गरे । क्रिस्चियन धर्मसँग पृथ्वीनारायणको कुनै वैरभाव थिएन । क्रिस्चियनहरूलाई किन लखेटे त ? किन खेदे ? ती सात समुद्रबाट आएका फिरंगीहरूको धर्मकर्म त राजनीति र जासुसी गर्ने रहेछ । त्यो राजनीति र जासुस नगरेको भए उनीहरू नेपालबाट खेदिने नै थिएनन् ।

हाम्रो नेपालले हामीलाई के भन्छ भने भक्तपुरमा बिस्केट जात्रा हुन्छ वैशाख १ गते, त्यहाँको तौमडी टोलमा भैरवनाथको मन्दिर छ ठूलो । माथिल्लो तलामा गएर हेर्‌यो भने मूर्ति छैन, मुकुन्डा छन् दुइटा । त्यहाँका पुजारी यो भैरवनाथ र यो काशीनाथ भनेर चिनाउँछन् । काशी विश्वनाथ त्यहाँ किन स्थापना गरेको भने बिस्केट जात्रा भनेको विश्व केतु । केतु भनेको झन्डा । विश्वमा कल्याण होस् । विश्वलाई विजय गर्न सकियोस् भनेर विश्वध्वजको उठान लिंगो ठडाएर जात्रा बनाएको छ । विश्वलाई विजय गर्न सकोस् नेपालले । विश्वमा शान्ति कायम होस् ।

सबैभन्दा ठूलो जात्रा हेर्ने काशी विश्वनाथ मान्छे भएर आएका रहेछन् । यहाँका तान्त्रिक र ज्योतिषीहरूले यो कुरा थाहा पाए । पछ्याउँदै पच्छाउँदै गए । मलाई त मान्छेले पछ्याए भनेर सुत्न धर्तीभित्र पस्दा टाउको मात्रै फेला पारे । त्यसपछि चट्ट काटे टाउको । त्यही टाउको यहाँ राखेको छ । काशीमा त उनको शरीर मात्रै छ । पेटमा तण् फोहोरमैला मात्रै हुन्छ । टाउको भनेको ज्ञानेन्द्रीय जति सबै भएको ठाउँ हो । नेपाल भनेको भारत वर्षको मस्तिष्क हो । काशीमा विश्वनाथ छन् भनिन्छ, तर त्यहाँ उनको शरीर मात्रै छ । परमेनिन्द्रीय मात्रै छ, ज्ञानेन्द्रीय जति सबै नेपालमा छ । त्यो कथाले यस्तो भन्छ । भारतचाहिँ नेपालअन्तर्गत हो भन्ने भनाइ छ ।

टुँडिखेलमा एउटा महांकाल छ । शनिबार भयो कि शनिग्रह शान्ति भनेर मारामार हुन्छ । कहाँबाट आयो त्यो महांकाल ? महाकाल चीनबाट आएको हो । कुरुक्षेत्रमा कौरव र पाण्डवको लडाइँ भयो । आफ्नै भाइभाइको त्यो लडाइँ हेर्छु भनेर महांकाल चीनबाट हररर उडेर आयो यहाँ । यहाँका गुभाजुहरूले थाहा पाए, त्यसको गति र बाटो । हामी सानो छँदा रूस र अमेरिकासँग आकाशमा दुस्मनको जहाज उडेको छ, त्यसलाई तल झार्न सक्ने यन्त्र छ रे भनेको सुनेका थियौं ।

उहाँका गुभाजुहरूले होम, पाठ गरेर यन्त्र स्थापना गर- भ्रमण गर्न लागेको छ, माथि आएपछि ठप्प त्यसको गति अडियो । हे, मलाई के गरे म यस्तो बलवान्लाई ! किन रोकेको भन्दा तल होम, पाठ गर्न लागेको छ । के गरेको तिमीहरूले ? मलाई छोड । तिमी नेपालमा आउनुपर्छ । हैन म त कुरु क्षेत्रको लडाइँ हेर्न भनेर आएको भने । तर तिमी जान पाउँदैनौ । उसो भएदेखि म गएर आउँछु, लडाइँ हेरेर आउँछु । पक्का हो त ? पक्का ।

त्यसपछि छोड्दिए । रिमोट कन्ट्रोल त आफ्नो हातमा राखे । अनि त्यो युद्ध हेरेर आएपछि ऊ यहाँ बसेको हो । चीनजस्तो महान देशको महांकाल पनि यहाँ राखिएको छ भनेपछि चीनलाई पनि नेपालले परास्त गरेको छ । यस्तो छ हाम्रो गौरवको इतिहास । त्यो इतिहास कायम राख्न अब हामीले चीन र भारत दुवैलाई अधीनमा पार्न सक्दैनौं, तर अनुकूलमा पार्न सक्छौं । अनुकूलमा नपारी नेपालको अभीष्ट लागू हँदैन । त्यसैले हाम्रा नेताहरूले पुण्य आर्जन गर्नुपर्छ ।

स्वर्गद्वारी महाप्रभु बाहुन होइनन् । तीचाहिँ गौतम उपाध्याय बाहुनले खड्का क्षत्रिनीबाट जन्माएको छोरा रहेछन् । त्यसरी गौतम क्षेत्री भएका रहेछन् । बाबु उपाध्याय बाहुन गौतम र आमा खड्का क्षेत्रीबाट जन्मिएको । त्यहाँबाट स्वर्गद्वारी महाप्रभु भए । त्यसपछि हंसानन्द गिरिजी महाराज भएर जन्मिनुभयो । आधा दान स्वर्गद्वारीको गुठीमा जान्थ्यो । २००७ सालमा प्रजातन्त्र आयो भने, तर नेताहरूले अलिकति खोसेर खाइदिए, २०१५ सालमा पनि अलिकति खोसेर खाइदिए । नेपालमा गणतन्त्र आएपछि २५ प्रतिशत मात्रै छ स्वर्गद्वारीको गुठी । बाँकी ७५ प्रतिशत गुठी उठ्दैन ।

चन्द्रशमशेर चितवनको ठोरीमा सिकारमा जाँदा स्वर्गद्वारी महाप्रभु भिक्षा माग्न आए । अहिलेका जोगी सरासर हाम्रो बैठकमा आउँछ, जोगी भएर भिक्षा माग्नेचाहिँ आँगनमा गएर अलख जगाउने हो । बास बस्नुपरे पिँढीमा बस्ने हो । द्वारभित्र पस्नु हुँदैन । ढोकामा आएर अलख जगाउँदा म दान लिन आएको होइन, दानमा स्वर्गद्वारीको जनताको गुठी धेरै भयो, त्यसको माफ माग्न आएको भने । चन्द्रशमशेरले भित्रबाट मालपोत त माफ हुँदैन भने । स्वर्गद्वारी महाप्रभुले के-के भने भने, यो चन्द्रे र म एउटै गुरुकुल आ श्रममा तपस्वी थियौं, यसको तपस्या भ्रष्ट भयो । त्यहाँबाट यो राजा भयो । अर्को जन्ममा यसको पतन हुन्छ । मेरो अलिकति तपस्या पुगेको थिएन म जोगी भएँ । अर्को जन्ममा म मुक्त हुन्छु भनेका छन् ।

त्यसैले तपस्याबाट भ्रष्ट भएकाहरू राजा, राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, नेता र उद्योगपति भएर जन्मिन्छन् । त्यसैले पुण्य आर्जन गर्नुपर्छ । त्यो पुण्य आर्जन भनेको बिहानभरि पाठ गर्ने र रातमा खरानी घस्ने होइन । जनताको कल्याण गर्नुपर्छ । त्यस्तो किसिमको कल्याण गर्‌यौं भने आफ्नो पनि कल्याण हुन्छ ।

अब यहाँ आयो किसुनजीको कुरो । किसुनजी बिहान-बिहान सधैं गीता पाठ गर्ने । डायरी लेख्नुहुन्थ्यो साँझमा । पुण्य आर्जनको लागि होइन गीता पाठ गरेको उहाँले । प्रेरणा लिनको लागि हो । संविधानसभाको निर्वाचन भयो । संविधान पनि जारी भयो, तर कार्यान्वयन हुन सकेको छैन । किन त ? त्यहाँ सत्य छैन ।

अहिले ईश्वरको नामबाट शपथ नलिनेहरूको सरकार छ, जो किसुनजीलाई शान्ति पुरस्कार दिलाउँछ । यो आ श्रममा त कसरी खाने, कसरी चलाउने भन्ने धरमर छ । पूर्वप्रधानमन्त्री केपी ओलीले म दिउँला भन्नुभएको थियो भनेपछि केही पुण्य आर्जन गर्नुभयो उहाँले । त्यसकारणले प्रेरणा लिन गीता पाठ गर्नुभयो । गीताको निचोड के हो त ? ध्रुव नीति, अटल नीति । अटल नीति भनेको के त ? संविधान ? जहाँ सत्य हुन्छ, त्यहाँ संविधान कार्यान्वयन हुन्छ । नेपालमा सत्य नभएकाले संविधान कार्यान्वयन हुन सक्दैन ।

नेपालको कुरा गर्दा तराई वा मधेसको कुरो आयो । पहिले गंगासम्म नेपालको सीमा थियो । कसरी गंगासम्म नेपालको सिमाना हो भने पूर्वमध्यकालको अन्तिमतिर मिथिलाको प्राचीन वैभव पनि हराइसकेको थियो । कपिलवस्तुको वैभव पनि हराइसकेको थियो । सिम्रौनगढमा एउटा राज्य थियो । सिम्रौनगढ राज्यको लेनदेन भक्तपुर राज्यसँग हुन्थ्यो । त्यतिखेरको राजधानी भक्तपुर थियो । हरिसिंहदेवको ससुराली भक्तपुर ।

हरिसिंहदेवको पतन भयो मुसलमानको आक्रमणले । हरिसिंहदेव भागेर ससुरालीमा शरण लिन आउँदाआउँदै बाटोमै उनको मृत्यु भयो । त्यसपछि उनकी श्रीमती आफ्नो माइतीमा शरण लिन आइन् । त्यसपछि जयस्थिति मल्लले यहाँ थिति बाँधे । उनी पनि मधेस तराईबाट आएका हुन् । सिम्रौनगढको सीमा गंगासम्म थियो । अनि जयस्थिति मल्ल र उनका नाति यक्ष मल्लको पालासम्म गंगासम्म नेपालको सीमा जोडिएको थियो । पछि मुसलमानको आक्रमणले तराईजति सबै उनीहरूले खाइदिए ।

पृथ्वीनारायणको पालामा पूर्वीतराईको समस्या भएन, तर पश्चिम तराईको समस्या भयो । पश्चिम तराई पृथ्वीनारायणभन्दा पछाडि जितिएको हो । त्यतिखेर अहिलेका रूपन्देही, कपिलवस्तु आवतको नवाफले भोग गरेको थियो । यता पाल्पालाई नेपालले जित्यो, आवतको नवाफलाई अंग्रेजले जित्यो । नवाफ निहुँ खोज्न थाल्यो- हाम्रो जग्गा हामीलाई फिर्ता दे । नेपालले हामी फिर्ता दिँदैनौं भन्यो ।त्यहींबाट नेपाल र अंग्रेज युद्ध सुरु भएको हो ।

राजतन्त्र, गणतन्त्र, धर्म निरपेक्षता, जातीय धरालत र जातीय संकुचित भावनाको धरातलभन्दा माथि उठेर पहिले राष्ट्र जोगाउनुपर्‌यो । राजनीतिक व्यवस्था भनेको राष्ट्रको अवस्थाअनुसार हुन्छ । अहिलेको गोरखपुरको केही कुरा चन्द्रशमशेरले ल्याएका हुन् । तिनलाई हामीले सामन्ती भनेर गाली गर्नु हँदैन । तिनले जे गरेका थिए, त्यो पनि गर्न सकेका छैनौं हामीले ।

सुगौली सन्धिभन्दा पहिले लुम्बिनीमा बुद्ध जन्मेका र तिलौराकोट कपिलवस्तुको राजधानी भएको थाहा पाएका भए त्यो नेपालको रहन्थ्यो र ? रहने थिएन । जनकपुरमा सीता जन्मेको थाहा पाएको भए त्यो नेपालमा रहन्थ्यो र ? नेपाललाई सीमा कायम गराएको कहाँ त ? जनकपुरको अहिलेको मन्दिर त पछि बनेको हो । त्योभन्दा पहिले बडाकाजी अमरसिंह थापाले त्यहाँ राममन्दिर बनाएका थिए, अहिलेको जनकपुरको रामजानकी मन्दिरभन्दा धेरै तल सिमानानिर ।

कल्यश्वरीको मन्दिर बनाइएको थियो, काठमाडौंका नेवार कालिगढ लगेर । त्यसैले नेपाललाई धानेको छ, चिनाएको छ । नेपाल र भारतको कित्ता कसरी जोड्ने त भन्दा भारततिर अलि खुकुलो र नेपालमा अलि कडा रहेछ । उताकाले हामी नेपाली होइनौं भनेर भारततिर गए । बडाकाजी अमरसिंह थापाले बनाएको कल्यश्वरीको मन्दिरले अहिलेको नेपाल भनेर चिनाएको छ । जनकपुर, लुम्बिनी भन्ने थाहा भएको भए सुगौली सन्धिबाट त्यो रहने थिएन ।

अन्यत्र किचलो नहुने यो ५ नम्बर प्रदेशमा मात्रै किन किचलो भयो त ? लुम्बिनी खान थालेको छ । मद्रासमा बुद्ध जन्मेको भनेर किताब लेखिएको छ । पिपरहवामा नक्कली कपिलवस्तु खडा गरिएको छ । तर हामीसँग पुरातात्विक प्रमाण छन्, इतिहास प्रमाण छन् । ती प्रमाणको व्याख्या गर्ने काम कसको त ? विश्वविद्यालयहरूको, प्रज्ञाप्रतिष्ठानहरू हो नि त । सरकारका मन्त्रीहरूलाई त यो कुरा यस्तो हो है भनेर अथ्र्याउनुपर्छ प्रज्ञा प्रतिष्ठानहरूले । तर विश्वविद्यालय र प्रज्ञा प्रतिष्ठानमा राजनीति मात्रै छ, प्राज्ञिक कसरत नै भएको छैन ।

काशी विश्वनाथको टाउको काटेर राख्न सक्ने, चीनको महांकाल राख्न सक्नेलाई यो कुरा यो हो भनेर किन बार्गेनिङ गर्न सकिन्न ? अथ्र्याउन किन सकेन ? यहाँ निरीह भएका छन् जनता । त्यसैले प्राज्ञहरूले राम्राराम्रा सुझाव राजनीतिज्ञहरूलाई दिए भने बल्ल राम्रो हुन्छ । त्यसैले तथ्यमा आधारित भयो भने संविधान कार्यान्वयन पनि हुन्छ । जनता भनेका जनार्दन, भगवान्को स्वरूप हो ।

त्यसैले नेताहरूले पुण्य आर्जन गर्नुपर्छ भन्ने मेरो अभिमत हो । म एउटा स्वतन्त्र व्यक्ति हुँ, त्यसैले नेपाल राष्ट्रको संरक्षण गर्नुपर्छ भन्ने हो । अहिले नेपाली संस्कृति खस्किएको छ, राष्ट्रियता धमिलिएको छ, नेपाल राष्ट्र विखण्डनको दिशातिर धकेलिएको छ । सन्तुलन ल्याउने कसले त ? नेपाली जनताले सन्तुलन ल्याउनुपर्‌यो । राजतन्त्र, गणतन्त्र, धर्म निरपेक्षता, जातीय धरातल र जातीय संकुचित भावनाको धरातलभन्दा माथि उठेर पहिले राष्ट्र जोगाउनुपर्‌यो । किनभने राजनीतिक व्यवस्था भनेको राष्ट्रको अवस्थाअनुसारको हुन्छ ।

अहिले अवस्था संकटमा छ । अहिलेको गोरखपुरको चन्द्रशमशेरले ल्याएको हो केही कुरा । हामीले तिनलाई सामन्ती भनेर गाली गर्नु हँदैन । तिनले के गरे त ? तिनले जे गरेका थिए, त्यो पनि गर्न सकेका छैनौं हामीले, अहिलेका प्रगतिवादीहरूले र गणतन्त्रवादीहरूले । त्यसैले इतिहास हेरेर, त्यहाँबाट प्रेरणा लिएर नेपालले भारत र चीनलाई दबाउने होइन, दुवैलाई आफ्नो अनुकूलमा पारेर यो राष्ट्र जोगाउनुपर्छ ।

(संस्कृतिविद् गुरुङले सन्तनेता कृष्णप्रसाद भट्टराईको ९३ औं जन्मोत्सवका अवसरमा बाडेगाउँ, ललितपुरमा शुक्रबार गरेको प्रवचनको सम्पादित अंश)