चारैतिर ट्रम्पै ट्रम्प

अमेरिकाका राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले हिलारी क्लिन्टनलाई चुनावमा पराजित गरेर राष्ट्रपतिमा विजयी भएयता विश्वका कुनाकुनामा ट्रम्प नै ट्रम्प मात्रै सुनिन थालिएको छ । ट्रम्प पेसाले राजनीतिज्ञ कदापि होइनन् । कसैले उनलाई व्यापारी, कसैले उद्योगपति, कसैले पुँजीपति अनि कसैले धन्धा गर्ने व्यक्तिसमेत भन्दै आएका छन् । ट्रम्प र हिलारीको चुनाव अवधिमा प्रथमपटक अमेरिकामा अति नै तल्लो दर्जाको राजनीति देखियो । विश्वले नै प्रजातन्त्रको मर्म भन्दै आएको अमेरिकामा प्रथमपटक चुनाव अवधिमा अप्रिय घटना, कथा–व्यथा अगाडि आए ।

हिलारी क्लिन्टनको व्यक्तिगत स्वास्थ्य र सरकारी निजी इमेल घोटालादेखि ट्रम्पले महिलामाथि गरेका शारीरिक हमला र अत्याचारका व्यथा प्रशस्तै छापिए र चर्चाका विषय बनाइयो ।त्यहाँ अचम्मैको चुनाव भयो । ट्रम्पले राष्ट्रपति उम्मेदवारको रूपमा जुन प्रकारले अमेरिकाबाट विदेशीलाई खेद्ने र अमेरिकासँगको अरू मुलुकको व्यापार वाणिज्यमा विभिन्न कर आदि लगाएर प्रतिबन्ध लगाउने, दुःख गरेर बाराक ओबामाले अगाडि ल्याएको ट्रान्स प्यासिफिक पाटनरसिप (टीपीपी) कार्यक्रम सुरु नै नभई टुंग्याउने घोषणा गरिएको र अमेरिकीवासीलाई मात्रै रोजगार र आयलाई ध्यानमा राख्ने एकलौटे प्रस्ताव ल्याउने आश्वासन दिए । यी सब कुरा सुनेर ट्रम्पलाई कसैले पनि चुनाव जितेर राष्ट्रपति होस् भन्ने कामना गरेनन् । भनिन्छ– रसियाबाहेक विश्वका सबै राष्ट्रहरू ट्रम्प हारोस् नै भन्थे र हार्छ नै भन्ने सोच पनि राखेका थिए ।

कस्तो प्रजातन्त्र ? अधिकांश अमेरिकीले नै ट्रम्पलाई हराउन चाहेर पनि ट्रम्प राष्ट्रपति भए । भाग्यशाली ट्रम्पले गर्व र आडम्बरले गद्गद् भई गत डेढ महिनामा कहिल्यै पनि नचिताएको प्रस्ताव र कार्यक्रम अघि फ्याँके । विश्व नै अचम्मित र भयभीत छ आज । ट्रम्पलाई चुनाव जिताउनमा रसियाका जासुस एजेन्सीहरूले खेलेको भूमिकासम्म बाहिर आयो । बाराक ओबामाले अमेरिकामा रहेका रसियाका कतिपय प्रतिनिधि अधिकारीसमेतलाई देशनिकाला गरे ।

ट्रम्प सबैलाई आघातपूर्ण ढंगले जिस्क्याउँदैछन् । चीनलाई ताइवान र त्यहाँको पैसा युआनलाई गुप्तरूपमा परिचालन गरेको विषयमा टुप्पी समात्यो । भारतलाई एच–१ वी भिजाअन्तर्गत अमेरिकामा जाने हजारौं सूचना प्रौद्योगिकी (आईटी) सँग संलग्न मानव संसाधनमाथि नै रोकटोक लगाउँछु भनेर आछु आछु पारिदियो । उता मेक्सिकोसँगको सिमानामा पर्खाल लगाउने र मेक्सिकोबाट गैरकानुनी ढंगले अमेरिका प्रवेश गरी बसोवास गर्दै आएका सबैलाई खेद्ने ट्रम्प योजनाले एकपटक उखरमाउलो पार्‍यो । मुसलमान धर्म मान्ने सातवटा राष्ट्रका कसैलाई पनि अमेरिका आउन नदिने भन्ने आदेश जारी गरेर ट्रम्पले विश्वकै उत्कृष्ट मानिएको प्रजातान्त्रिक देशको धार्मिक संकीर्णताको गहिरो परिचय दिए । अरू राष्ट्रहरूलाई मानव अधिकार र प्रजाताान्त्रिक मूल्यको पाठ पढाउँदै आएको अमेरिकाले अब के गर्ने ?

ट्रम्प सरकारभित्र प्रभावशाली र मान्य व्यक्तिहरू सामेल हुन नमान्नु नै यिनको नीतिको विरोध र निन्दा गर्नु हो । अखबार, टेलिभिजन र सामाजिक सञ्जालहरू ट्रम्पको दुस्मन नै भइसके । ट्रम्प राष्ट्रपति भएको दुई महिनामा अमेरिकाभित्रै चिसोपन र उजाडपनले बास गरिसकेको छ ।

जापानलाई पनि छोडेन । जापानमा बनाइएको गाडीमाथि अब त्यति नै आयात कर लगाउने रे । जति जापानले अमेरिकाबाट आयात गरिएका गोरुको मासुमा लगाउँछ रे । अस्ट्रेलिया अत्तालियो । दक्षिण कोरियासँगसँगै उत्तरी कोरिया पनि अन्योलमा छ आज ‘अब के हुन्छ ? ’ भनेर । इजरायल किलिस्तिनीहरूलाई छुट्टै राष्ट्र बनाउन दिने कि नदिने भन्नेमा चुपचाप पर्खिरहेको छ ट्रम्पको नीति । छरपष्टै बनाइदिए राष्ट्रपति ट्रम्पले अमेरिकाले कैयौं दसकदेखि बनाएर ल्याएको घरेलु र विदेश नीतिलाई । रसियासँग ट्रम्प मिल्ने अरे । किनकि ट्रम्पले अबउसो घरेलु विषयमा ध्यान दिने अरे । जति पनि विदेश नीतिअन्तर्गत आउने राष्ट्रिय सुरक्षाका मामिलाहरू छन्, ती सबै आफ्ना विदेशी सहभागीहरूलाई सुम्पने अरे । अर्थात् अबउसो अमेरिकालाई अन्तर्राष्ट्रिय सुरक्षामा खेल्दै आएको भूमिका सायदै निभाउने अरे । कस्तो स्थिति अमेरिकाको ? ट्रम्प राष्ट्रपति बनेपछि नियुक्त गरिएका अति शक्तिशाली राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार माइकल फ्लिनले नियुक्ति भएको केही सप्ताहमा रसियासँग साँठगाँठ भएको आरोपमा राजीनामा दिनुपर्‍यो ।

ट्रम्पको एउटै नारा अमेरिका फस्र्ट (पहिला अमेरिका) अन्तर्गत अमेरिकी राष्ट्रपतिले अमेरिकी नगारिकले मात्रै सबै सुविधा पाउनुपर्छ भन्ने धारणा राख्छन् । विश्वले अहिलेसम्म धेरैवटा राजनीतिक मानव अधिकार, आर्थिक, अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध, पर्यावरण, नियम–कानुन आदि क्षेत्रमा अमेरिकालाई एउटा आदर्श राष्ट्र मान्दै आएको थियो । आज ट्रम्पको यस्तो एकलौटे नीतिदेखि यी सबै राष्ट्रहरू आश्चर्यचकित मात्रै नभएर खिन्न छन् । उदाहरणार्थ विश्वमा जहाँ पनि युद्ध, संघर्ष हुँदा पीडित साधारण शरणार्थीको अधिकारको लागि मात्रै नलडेर उनीहरूका कल्याणार्थ आर्थिक सहायता अमेरिकाले नै व्यापक रूपमा दिँदै आएको छ । यीबाहेक हजारौंको संख्यामा अमेरिका र क्यानाडाले यी शरणार्थीहरूलाई आ श्रय दिँदै आएका छन् । केही वर्षयता अमेरिकाको नेतृत्वमा नै २०–२५ सालदेखि नेपालका विभिन्न शिविरमा रहेका भोटाङे शरणार्थीहरूलाई चार–पाँचवटा राष्ट्रहरूमा अाश्रम दिइयो । यसरी एक लाख पाँच हजारभन्दा बढी संख्यामा आ श्रय दिइएका शरणार्थीमध्ये ९० (नब्बे) हजारले नै अमेरिकामा आश्रय पाए ।

ट्रम्पले अब शरणार्थीलाई आ श्रय दिन बन्द गर्ने घोषणा गर्नासाथ क्यानाडाका प्रधानमन्त्रीले अबउसो क्यानडाले नै आ श्रय दिने आश्वासन दिए । विश्वमा युद्ध र संघर्षको सिलसिला जारी छ । ट्रम्पको यो नीति निन्दनीय मात्रै छैन, अमेरिकी इतिहास, संस्कृति र प्रजातान्त्रिक विचारधारालाई धुलोपिठो पार्नेछ ।
हिजोसम्म भारत अमेरिका सम्बन्ध चहकिलो थियो । परमाणु सम्झौतादेखि पुँजी निवेशसम्म नै दुईवटा राष्ट्र जग्मगाउँदै थिए । आज अचानक ट्रम्पले अबउसो एच –१ वी भिसाअन्तर्गत विदेशबाट अमेरिकामा आउने दक्ष मानव संसाधनको संख्या कि त द्रूत गतिमा घटाइनेछ वा अति नै कम संख्यामा भिœयाइनेछ भन्नासाथ भारत अकमक्क पर्‍यो । किनकि बर्सेनि ६५ हजार यस भिसा प्रणालीमा अमेरिका पस्ने दक्ष टेक्निसियनहरूमा ६० देखि ८० प्रतिशत नै भारतका विभिन्न सूचना प्रौद्योगिकी (आईटी) कम्पनीहरूले पठाएका व्यक्तिहरू थिए । यस टेक्नोलोजी सेवाकेन्द्रित व्यापारअन्तर्गत भारतले बर्सेनि एक लाख पचास हजार करोड डलर कमाउँछ अनि टाटा, इन्फोसिस र बिप्रोजस्ता धनाढ्य कम्पनीहरू लगभग ३५ लाख मानिसलाई रोजगार दिन्छन् ।

ट्रम्पको यस नीतिले भारतीय आय र रोजगारलाई खर्लप्पै खानेछ । किनकि ऊ चाहन्छ अबउसो यो रोजगार र आय अमेरिकीहरूले मात्रै कमाऊन् र पाऊन् । तर ट्रम्पलाई यसको नकारात्मक परिणामबारे भारतलगायत सबै राष्ट्रहरूले उच्च स्तरमै सावधान गराइसकेका छन् । अमेरिकाको आय र रोजगार नबढाएर यो नीतिले अमेरिका परिचालन हुने विश्वभरिका सबै कम्पनीहरूलाई गहिरो धक्का पर्नेछ । ट्रम्पको भनाइ छ– अति नै उच्च आय आर्जन गर्ने टेक्निसियन र दक्ष व्यक्तिलाई अमेरिका पस्न दिने । कम आय भएका अधिकतम कामचाहिँ अमेरिकी नगारिकलाई नै दिने । तर यस विशेष क्षेत्रमा दक्ष व्यक्तिहरू अमेरिकामा नै छैनन् भने देश कसरी चलाउने ? केन्द्र र राज्य सरकारका कार्यालयहरू कसरी चल्ने भन्नेमा भने ट्रम्प चुपचाप नै छन् ।

चीनलाई सधैं लाखेस भन्ने ट्रम्पले अब के गर्छन् भन्ने प्रश्न चीनले आँखा चिम्म पनि गरेको छैन । दक्षिण चीन सागर (साउथ चाइना सी) मा चीनको रगरगीमाथि भियतनाम, फिलिपिन्स र जापानको विरोधलाई अमेरिकाले सामरिक रूप दिने त होइन ? चीनको मुद्दा युआनलाई डलरसँग टक्कर दिने स्थितिबाट कसरी भुइँमा झार्ने र चीनको अमेरिकामा रहेका व्यापक निर्यातलाई कसरी कम गर्ने भन्ने विषयमा ट्रम्पको एकोहोरोपनासँग चीन पनि भयभीत छ । यति मात्रै कहाँ हो र, केही वर्षयताको चीन–रूसबीच गहिरिँदै गएको सम्बन्धमा फाटो ल्याउन ट्रम्पले रूससँग हात मिलाएको पनि साँचो ठहरिँदैछ ।

अब ट्रम्पले रूससँग युक्रेनको प्रश्न नउठाने रे, क्रिमियालाई नजरअन्दाज गर्ने रे र सिरिया–अफगानिस्तान आदि राष्ट्रहरूमा रूससँग मिली काम गर्ने रे । किनकि रूसको उत्तर कोरियासँगको मधुर सम्बन्धलाई पनि ट्रम्पले आफ्नो हितको लागि चलाउने रे ।पाकिस्तान अन्योलमा छ । यसलाई पनि अधिकांश मुसलमान धर्म मान्ने राष्ट्रको रूपमा लिइएको खण्डमा अमेरिकामा कैयौं वर्षदेखि बसोवास गर्दै आएका पाकिस्तानीलाई मात्रै साह्रो नपारेर त्यहाँका अमेरिकाकेन्द्रित युवापीडितको हकसमेत खोसिने भयो । ट्रम्पले आतंकवादबारे त केही सग्लो कुरो बोलेको नै छैनन् । पाकिस्तानलाई आतंकवादी राष्ट्र घोषित गरिदिए भने दक्षिण एसियाको रूपरंग नै सामरिक दृष्टिकोणमा परिवर्तन हुने भयो ।

जापानसम्मलाई नछोड्ने भए ट्रम्पले । जापानी प्रधानमन्त्री सिन्जो आबे ट्रम्प राष्ट्रपति पदको घोषणा हुनासाथ भेटघाट गर्न गए । हाल अमेरिकाले के भन्न थाल्यो भने अबउसो जापानमा बनेका गाडीहरू अमेरिकामा आयात हुँदा ३८ प्रतिशत कर तिर्नुपर्छ, जो अहिले २.५ प्रतिशत छ । किनकि अमेरिकाले २०१६ सालमा मात्रै १७.५० लाख जापानी गाडी आयात गरेर केवल २० हजार अमेरिकी गाडी जापानमा निर्यात ग¥यो । ट्रम्प भन्छन्– यस्तो किसिमको घाटाको व्यापार अमेरिकाले अब नगर्ने । यता जापान के भन्छ भने अमेरिकी गाडीलाई जापानीहरू मनै पराउँदैनन् । जापानीहरूले सबैभन्दा बढी संख्यामा किनेर चलाउने एक सयवटा गाडीको सर्वेक्षण गरिँदा के पाइयो भने जापानीहरूले ७१ वटा जापानमा नै बनिएको गाडी मन पराउँदा रहेछन् । अनि बाँकी रहेका २८ वटा युरोपमा बनाइएको रहेछ र अमेरिकामा बनाइएको एउटै गाडी (तेस्ला) जापानीले किन्दा रहेछन् । आर्थिक वाणिज्य विषयमा अमेरिका जापान सम्बन्ध बिग्रिएको खण्डमा सामारिक सम्बन्ध कस्तो होला भनी आबे सरकारले विश्लेषण गरिरहेको छ ।

ट्रम्पले छिमेकी ल्याटिन अमेरिकी राष्ट्र मेक्सिकोको त छाला नै काढ्छन् जस्तो अवस्था देखिन्छ । उनले मेक्सिकोबाट अब उप्रान्त कोही अमेरिका नछिरून् भनेर मेक्सिको सरकारलाई नै पर्खाल लगाउनू भनेर आदेश दिए । सिमानामा बनाइने पर्खालको खर्च पनि मेक्सिको सरकारले बेहोर्नुपर्ने रे । यति मात्र कहाँ हो र, अब ट्रम्पले मेक्सिकोको सिमाना भएर आई अमेरिकामा रहेका सबै कागजपत्रहीन व्यक्तिहरूलाई राष्ट्रियताको ख्यालै नराखी डाँडा कटाइदिने अरे ।

ट्रम्पको यस्तो भयानक सोच, कार्यक्रम र नीति देखेर अमेरिकीहरू नै आश्चर्यचकित परेका छन् । त्यति मात्रै कहाँ हो र, अमेरिकाका कतिपय राज्यहरूले ट्रम्पको नीति नमान्ने घोषणा पनि गरेका छन् । कतिपय न्यायालयहरूले यस्ता भयानक नीतिलाई लागू गर्नुमा रोक र प्रतिबन्धसमेत लगाउन सुरु गरेका छन्, जुन विश्वमै परिचर्चा हुँदैछ । यसका तीनवटा प्रभाव र नतिजा निस्कन सक्छ ।

पहिलो, अमेरिका सिंगो, एक्लो र निन्दनीय राष्ट्रको रूपमा अघि आउनेछ र विश्वभर नयाँ व्यवस्था र सम्बन्धको लहर चल्नेछ । यसले अहिलेसम्म अमेरिकाको प्रपन्चमा रहेका राष्ट्रहरूलाई बिथोल्नेछ । दोस्रो, सम्हाल्न नसकेको खण्डमा विश्वका कुनाकुनामा युद्ध र संघर्षको नगरा बज्नेछ, जहाँ अमेरिका र अमेरिकी जनताले भयानक स्थितिको सामना गर्नुपर्नेछ । तेस्रो, अमेरिकाभित्रै अहिलेसम्म कहिल्यै नदेखिएको उथलपुथल, हिंसा र अस्थिरता देखिनेछ ।

ट्रम्प सरकारभित्र प्रभावशाली र मान्य व्यक्तिहरू सामेल हुन नमान्नु नै यिनको नीतिको विरोध र निन्दा गर्नु हो । अखबार, टेलिभिजन र सामाजिक सञ्जालहरू ट्रम्पको दुस्मन नै भइसके । ट्रम्प राष्ट्रपति भएको दुई महिनामा अमेरिकाभित्रै चिसोपन र उजाडपनले बास गरिसकेको छ । केही हप्ताअघि चीनको बेइजिङदेखि अलिक परतिर विश्वमा नाम चलेको ग्रेटवालमा तलमाथि गर्ने मौका पायौं । पर्खालको एक कुनामा विश्वबाटै घुम्न आएका पर्यटनहरूले पर्खालमा याद्गारसमेत धेरै कुरा लेखेका रहेछन् । एक कुनामा लेखिएको रहेछ, ‘डोनाल्ड डम्प–वान इट एनफ इन दिस वल्र्ड’ अर्थात् डोनाल्ड फोहोरमैला: तिमी एक्लै यो विश्वलाई मनग्गे हुन्छ ।’ ट्रम्पलाई यसरी विश्वले हेर्दोरहेछ ।