काठमाडौं : सरकारले प्राथमिकताका साथ बजेट विनियोजन गरेका ठूला आयोजनाको खर्च क्षमता निकै कमजोर देखिएको छ । एक दशक अघिदेखि राष्ट्रिय गौरवका आयोजनाका रूपमा अगाडि बढाइएका यस्ता आयोजना अहिलेसम्म पूरा हुन सकेका छैनन् । राष्ट्रिय गौरवका आयोजनामा सूचीकृत तीन ठूला आयोजनाको प्रगति हालसम्म शून्य छ । राष्ट्रिपति चुरे-तराई-मधेस संरक्षण विकास समितिको विस्तृत परियोजना अध्ययन प्रतिवेदन (डीपीआर) तयार भएको छैन ।
निजगढ अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको मोडालिटी तय भएको छैन भने डीपीआरमा विवाद छ । पश्चिम सेती जलविद्युत् अयोजनाको चिनियाँ कम्पनी थ्री गर्जेजसँगको नीतिगत समस्या समाधान नभएकाले यी तीनवटै आयोजनको प्रगति शून्य रहेको राष्ट्रिय योजना अयोगका अनुगमत तथा मूल्यांकन महाशाखा प्रमुख तीर्थ ढकालले जानकारी दिए ।
अरु १८ अयोजनाका निम्ति चालु आवमा विनियोजित ६३ अर्ब ७० करोड रुपैयाँमध्ये पहिलो ६ महिनामा १८.९२ प्रतिशत अर्थात् १२ अर्ब पाँच करोड रुपैयाँ मात्र खर्च भएको छ । सबै आयोजनामा एकै प्रकारको समस्या नभएकाले समाधानमा फरकफरक विधि र तरिका अवलम्बन गर्नुपर्ने प्रमुख ढकालले बताए । उनले भने, ‘राष्ट्रिय समस्या समाधान समितिको सुझाव कार्यान्वयन गर्नुपर्छ । खर्च बढाएर प्रगति गर्ने विषयमा पछिल्लो दुई वर्षदेखि सकारात्मक पहल भएको छ ।’
राष्ट्रिय गौरवका आयोजनामा सूचीकृत तीन ठूला आयोजनाको प्रगति अहिलेसम्म शून्य छ ।
पश्चिम सेतीमा रहेको नीतिगत समस्या उच्च सरकारी प्रयासबाटै समाधान गर्नुपर्ने उनी बताउँछन् । ढकालले भने, ‘बाँकी अयोजनाको आगामी वर्षबाट अपेक्षाकृति प्रगति हुन्छ । योजना आयोगका प्रवक्ता तुलसी गौतमले ठूला आयोजनाका समस्या समाधान गरेर अगाडि बढ्ने प्रयास भएको बताए । उनले भने, ‘धेरैजसो आयोजनाले सकारात्मक परिमाण आएको छ । अबका वर्षमा हरेक आयोजनाको उल्लेख प्रगति हुन्छ ।’
आयोगका अनुसार चालु आबदेखि नै सिँचाइ, विमानस्थल, सडक आयोजनाको प्रगति राम्रो हुन थालेको छ । २१ राष्ट्रिय गौरवका आयोजनामध्ये २०७४ को पुस मसान्तसम्म मेलम्ची खानेपानी आयोजना र माथिल्लो तामाकोसी आयोजनाको प्रगति सबैभन्दा राम्रो छ । यी दुई आयोजनाको ९० प्रतिशतभन्दा बढी प्रगति भएको छ । अन्य आयोजनामध्ये उत्तरदक्षिण सडकको प्रगति उल्लेख्य छ ।
आर्थिक वर्ष २०७३÷०७४ मा विनियोजन भएको राष्ट्रिय गौरवका आयोजनाका बजेटमध्ये विभिन्न १८ वटा आयोजनाले एक वर्षको अवधिमा जम्मा ३८ अर्ब ९५ करोड रुपैयाँ मात्रै खर्च भएको छ । सरकारले गत आवमा विनियोजन गरेको ७२ अर्ब ३७ करोड रुपैयाँमा आधाभन्दा बढी रकम खर्च भएको छैन ।
चालू आवमा पनि सरकारले ६३ अर्ब ७० करोड रुपैयाँको बजेट ठूला आयोजना निर्माणकै निम्ति विनियोजन भएको छ । यो रकममध्ये अर्धवार्षिक समीक्षा अवधिसम्ममा १८ प्रतिशत खर्च भएकोले अब बाँकी अवधिमा हुने खर्चको गति र सीमा वृद्धिले गत वर्षभन्दा बढी हुने दाबी आयोगको छ ।
बजेटमा प्राथमिकता, खर्च न्यून
चालु आवभित्रै सक्ने गरी तय भएका मध्यपहाडी, रानी-जमरा सिँचाइ, कुलरिया, तामाकोसी, मेलम्चीसहतिका आयोजना छन् । यसमध्ये मेलम्ची आगामी वर्ष सकिँदैछ भने अरु आयोजना सक्ने टुंगोे लागेको छैन । आगामी आर्थिक वर्ष सक्ने गौतमबुद्ध विमानस्थल, पूर्वपश्चिम रेलमार्ग, हुलाकी, उत्तरदक्षिण लोकमार्गसहितको आयोजनाको निर्माण अगाडि बढ्दै गएको भए पनि लक्ष्य भने अझै अनिश्चित छ ।
हाल निर्माण भइरहेको माथिल्लो तामाकोसी, भेरी-बबई डाइभर्सन, हेटांैडा-चतरा सडक, मध्यपहाडी लोकमार्ग, सिक्टा सिँचाइ आयोजना, काठमाडौं तराई द्रुतमार्ग, बारा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल, मेलम्ची खानेपानी आयोजनासहितका २१ वटा राष्ट्रिय गौरवका आयोजना छन् । यी आयोजना नेपालको पूर्वाधार विकासमा महत्वपूर्ण हुने देखिए पनि समयमा नै पूरा हुन नसक्दा र आयोजनाको गति सुस्त छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
