नानीबाबुसँग सुवास नेम्बाङका मनका कुरा
हाम्रो पुख्र्यौली घर पाँचथरको फिदिममा भए पनि मेरो जन्म इलाम बजारको एक सरकारी भवनमा भएछ । बुवा रामबहादुर नेम्बाङ लिम्बू समुदायकै पहिलो न्यायाधीश र वकिल पनि हुनुहुन्थ्यो । म इलाममै हुर्किएँ । मैले सानो छँदा कुनै पनि कुराको अभाव महसुस गर्नु परेन । मेरो पढाइ इलाम हाइस्कुलबाट सुरु भयो ।
हाम्रो विद्यालयको पढाइ सामान्य खाले थियो । सदरमुकामस्थित पूर्वकै नामी विद्यालय भएर पनि विषयगत शिक्षकको अभाव थियो । अन्य कतिपय शिक्षक भारतबाट ल्याउने गरिए पनि हामीले एसएलसी दिँदासम्म गणित र विज्ञान पढाउने शिक्षक थिएनन् । अंग्रेजी विषय पढाउनुहुने हाम्रो हेडसर स्व.देवीदास श्रेष्ठले गणित र विज्ञान विषयसमेत पढाउनु भएको सभ्झन्छु ।
मैले त्यहाँ निरन्तर पढ्ने मौका पाइनँ । जागिरे बुवा जताजता जानुहुन्छ म पनि त्यतैत्यतै जान्थें । २०१५ सालमै म काठमाडौं आइपुगेँ । त्यसपछि तौलिहवा, सिन्धुलीगढी, काठमाडौं हुँदै फेरिइलाम फर्किएँ । इलाममा पुगेर कक्षा ७ दोहो¥याएको सम्झिन्छु ।
काठमाडौंको त्रिचन्द्र कलेजमा साइन्स पढ्न आउँदा मात्रै हाम्रो विद्यालयको अवस्था र स्तरबारे थाहा भयो । काठमाडौंका प्रख्यात विद्यालयमा पढेर आएका विद्यार्थीसँग हाम्रो तुलना भएन । स्तर पनि मिलेन । हामीलाई विद्यालयको चौघेराभन्दा बाहिरको कुनै ज्ञान थिएन ।
म मेरा बुवा आमाबाटै सबैभन्दा प्रभावित भएँ हुँला भन्ने ठान्दछु । आमा अत्यन्तै भद्र महिला हुनुहुन्थ्यो । उहाँहरू साथीभाइसँग मिलेर खेल्न झगडा नगर्न सुझाइरहनु हुन्थ्यो । एकपटक फुटबल खेल्दा साथीसँग झगडा भएको बुवाले थाहा पाउनु भएछ । उहाँले तत्कालै साथीसँग माफ माग्न भन्नुभयो । उहाँहरू मलाई सबैसँग मिल्न र नम्र बन्न सल्लाह दिनुहुथ्यो । मैले यो कुरालाई सधैं मूलमन्त्र सम्झेको छु।
म बाल्यकालको एउटा घटना झलझली सम्झिरहन्छु । हामी काठमाडौंमा कांग्रेस नेता प्रेमराज आङदेम्बेसँगै बस्थ्यौं । उहाँ मन्त्री भइसक्नुभएको थियो । कुरा २०१७ सालपछिकै हो । त्यतिबेला अचेल जस्तो फलफूल खाने चलन थिएन । पसलहरू नै पनि कहाँ थिए र । बिरामीलाई चाहिँ यदाकदा फलफूल खुवाउने गरेको देखेको थिएँ ।
(संविधानसभाका पूर्वअध्यक्ष एवं सांसद सुवासचन्द्र नेम्बाङसँग समीरबाबु कट्टेलले गरेको कुराकानीमा आधारित)
म सानैदेखिको हट्टाकट्टा । बिरामी कहिल्यै पनि भइनँ । त्यसदिन फलफूल खानकै लागि बिरामी भएको नाटक गरेर सुतेँ । मलाई स्कुल पठाइएन । त्यसदिन मैले खाना पनि खाइनँ । दिउँसोदेखि ज्यादै भोक लाग्न थाल्यो । म फलफूल कति बेला आउँछ भन्ने कुरामा मात्र केन्द्रित थिएँ । साँझसम्म पनि केही नआएपछि आफैं मुख खोलें – खोइ त अनार ? यो सुनेर सबै जना गलल्ल हाँसे । यो त अनार खान पो बिरामी भएको रहेछ भनेर सबैले खिल्ली उडाए ।
हामी इलामबाट पाँचथरको पुख्र्यौली घरमा बेलाबेला जान्थ्यौं । त्यहाँ हाम्री विवाहित फुपू बस्नुहुन्थ्यो । इलाममा दार्जिलिङको प्रभावले पनि होला पक्की, कच्ची ट्वाइलेट बनेका र बनिँदै पनि थिए । तर हाम्रो घरमा ट्वाइलेट थिएन । मैले बिहान उठेर ट्वाइलेट कहाँ छ भनेर फुपूलाई सोधेँ । उहाँले जंगलतिर जान भन्नुभयो । मेैले उहाँलाई यो साह्रै भएन, ट्वाइलेट नबनाइ हुँदैन भनेर जवाफ दिएँ । उहाँले जवाफमा ‘हामी अलैंची खाने काला हौं र, एकै ठाउँ दिसा गर्नलाई ? हामी त जंगलमै जानुपर्छ’ भन्नुभयो ।
पछि उहाँलाई फकाएर ट्वाइलेट बनायौं । आजकल खुला दिसामुक्त अभियानबारेको समाचार पढ्दा, त्यस्ता कार्यक्रममा भाग लिँदा मेरो मानसपटलमा यहि घटना दोहोरिरहन्छ ।
हाम्रो पहिलो पाठशाला घर हो । हरेक कुराको सिकाइ घरबाटै सुरु हुन्छ । भाइबहिनीले बुवाआमाले भनेको कुरा गम्भीरतापूर्वक सुन्ने, मनन गर्ने र पालन गर्ने गर्नुपर्छ । यही अर्ती उपदेशलाई अगाडि बढ्ने आधार बनाउनुपर्छ । उहाँहरूले लामो अनुभवबाट सिकेका कुरामा जीवन बदल्न सक्ने सामथ्र्य लुकेको हुन्छ ।
हामीले गलत कामबाट सधैं टाढा रहनुपर्छ । अरूलाई नोक्सानी पुग्ने काम गर्नुहुँदैन । स्वास्थ्यलाई हानि पुग्ने जाँड, रक्सी चुरोट, खैनीको सेवनबाट टाढा रहनुपर्छ । लिम्बू समुदायको मान्छे भएर पनि मलाई जाँड, रक्सीमा बानी परेन । चुरोट खैनी त झन् मैले छुँदै छोइन । पछि वकिल भएपछि रेड वाइन खान सिकेँ । आजकल पनि कहिलेकाहीँ त्यही खाने गरेको छु ।
भाइबहिनीले यो ऊर्जाशील उमेरमा धेरै नै मेहनत गर्नुपर्छ । पढ्नमा धेरै ध्यान दिनुपर्छ । आजकल एउटा मात्र विषयको ज्ञान प्रायः अपुरो हुन्छ । मानिसलाई हरेक विषयमा जानकारी हुन आवश्यक छ । त्यसकारण कोर्स बाहिरका किताबसमेत पढ्ने बानी बसाल्नुपर्छ । विज्ञान र प्रविधिबारे जानकारी राख्नुपर्छ । यो ऊर्जाशील उमेर र समय जीवनमा फेरि आउँदैन भन्ने कुरा भाइबहिनीले बुझ्न जरुरी छ ।
समाज परिवर्तनशील छ । समाजको परिवर्तनमा सबैले आ–आफ्नो ठाउँबाट आ–आफ्ना ढंगले भूमिका खेलेको हुन्छ । यसका लागि राजनीतिमै लाग्नुपर्छ भन्ने पनि होइन । मेरो बुझाइमा राजनीति भनेको सेवा हो, पेसा होइन । राजनीतिलाई पेसा बनाइनु पनि हुँदैन । तर हरेक व्यक्तिले आफ्नो देशको राजनीतिक अवस्थाको बारेमा थाहा पाउनुपर्छ । आफ्ना प्रतिनिधिको कामकारबाही बारेमा पनि थाहा पाउनु जरुरी हुन्छ । यसले जनता र प्रतिनिधिबीच विश्वासको वातावरण बनाउँछ ।
मेरा बुवाआमालाई छोरो इन्जिनियर बनोस् भन्ने चाहना थियो । त्यही भएर उहाँहरूले मलाई साइन्समा भर्ना गरिदिनु भयो । आईएस्सी पास भएपछि मलाई कताकताबाट वकिल बन्ने चाहना जाग्यो । त्यसपछि म बीए पढ्न फेरि इलाम गएँ । पछि कानुन विषय लिएर पढेँ । मलाई यो विषय ज्यादै मन पर्छ ।
म अहिले पनि सर्वोच्च अदालतमा गएर बहस गर्न चाहन्छु । धेरै जनाले अर्थ, गृह आदि मन्त्रालय ठूलो अनि महŒवपूर्ण भनेको सुन्छु । तर मलाई कानुन मन्त्रालय सबैभन्दा ठूलो हो भन्ने लाग्छ । राजनीति, व्यवसायजस्ता हरेक विषय कानुनसँग जोडिएको हुन्छ । हाम्रो जीवन नै कानुनबमोजिम चलेको हुन्छ । केही मूल्य मान्यतासँग अडिएको हुन्छ, जोडिएको हुन्छ ।
हामीले कानुनको पालना गर्न सानैदेखि अभ्यस्त बन्नुपर्छ । अभिभावक र गुरुका अर्ती उपदेशलाई पनि कानुन सरह ठान्नुपर्छ । यसले हामीलाई सही बाटो देखाउँछ । जीवन बदल्न सहयोग गर्छ ।
(संविधानसभाका पूर्वअध्यक्ष एवं सांसद सुवासचन्द्र नेम्बाङसँग समीरबाबु कट्टेलले गरेको कुराकानीमा आधारित)
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
