गोरखा : भूकम्प गएको ३ वर्ष बिते पनि गोरखामा पुनर्निर्माणको गति सोचेअनुसार हुन सकेको छैन । स्वास्थ्य संस्थाबाहेक अरू क्षेत्रको पुनर्निर्माण सन्तोषजनक देखिँदैन । बारपाकलाई केन्द्रबिन्दु बनाएर भूकम्प गएको ३ वर्ष पूरा हुँदा पनि कतिपय पीडितले सुरक्षित बाससमेत पाउन सकेका छैनन् ।
सरकारले घर बनाउन ३ लाख रुपैयाँ अनुदान दिने भने पनि झन्झटिलो प्रक्रियाले लिन सकेका छैनन् । गोरखामा ७४ हजार ३ सय ८९ घरधुरी भूकम्प प्रभावित भएको प्रारम्भिक सर्वेक्षण निस्किएको थियो । तर, ६१ हजार ३ सय ९३ घरधुरी मात्रै सरकारी अनुदान पाउने सूचीमा परेको प्राधिकरणका प्रमुख वेदप्रसाद आचार्यले बताए ।
गोरखामा भूकम्पले भत्काएको घरलाई मर्मत गरी (प्रवलीकरण) बस्ने २ हजार १९ घरधुरी छन् । अहिलेसम्म अनुदान सम्झौता गरी पहिलो किस्ता प्राप्त गर्ने लाभग्राही ५७ हजार ३ सय ४७ घरधुरी छन् । दोस्रो किस्ताका लागि सिफारिस भएका लाभग्राही ४३ हजार नौ सय ११ घरधुरी छन् । तेस्रो किस्ताका लागि सिफारिस भएका लाभग्राही १८ हजार ४ सय ३ छन् । सिफारिस भएका सबैले रकम पाइसकेका छैनन् । ५७ हजारले पहिलो किस्ता लिइसकेका छन् । ३८ हजार ४ सय १८ जनाले दोस्रो र १२ हजार ७ सय ८१ जनाले तेस्रो किस्ता पाइसकेका छन् । भूकम्पपछि जिल्लाका केही सडक आयोजना र मोटरबाटोका पुल भने एडिबी र जाइकाको सहयोगमा बनेका छन् ।
भूकम्पपछि बस्नै नहुने गरी जोखिम मानिएका ४ वटा बस्तीका ३ सय ६४ घर अन्यत्रै सार्नुपर्ने भए पनि अहिलेसम्म कहाँ सार्ने भन्ने टुंगो नलागेको पुनर्निर्माण प्राधिकरण गोरखाका शिव पौडेलले जानकारी दिए । अति जोखिममा रहेको केरौंजागाउँ कहाँ स्थानान्तरण गर्ने भन्ने अझै टुंगो लागेको छैन ।
— जोखिमपूर्ण ४ बस्तीका ३६४ घर सार्ने टुंगो बाँकी ।
— प्रभावित ६१ हजारमध्ये साढे १२ हजार घर मात्रै अनुदानको तेस्रो किस्ता लिन सफल ।— ४४० विद्यालयमध्ये २५५ मात्रै पुनर्निर्माण ।
— ७७ मध्ये ५७ स्वास्थ्यचौकी बने ।
— ५१६ पानी आयोजनामध्ये ३२२ मात्रै बने ।
केरौंजाबासी अझै गाउँमाथि पहिरो र तल पनि पहिरोको जोखिमबीच गाउँमा बसिरहेको स्थानीय फिरेन्द्र घलेले बताए । भूकम्पकै केन्द्रबिन्दु बारपाकको २० घर दलित बस्ती अहिले पनि सरकारी जग्गा र गाउँलेको जग्गामा भाडा तिरेर बसिरहेका छन् । सरकारले पुरानो थलोलाई बस्न नहुने त भन्यो तर स्थानान्तरण भएर कहाँ जाने भन्ने नबताइदिँदा उनीहरू अझै टहरोमै छन् । गोरखामा १२ हजार ३ सय २२ घरधुरीको गुनासो बाँकी छ । भूकम्पपछि लाप्राक र बगुवाका ७ सय ११ घर एकीकृत बस्तीमा स्थानान्तरण भएका छन् ।
०७२ वैशाख १२ को भूकम्पले गोरखाका ५५ वटा स्वास्थ्य संस्था पूर्णरूपमा ध्वस्त भएका थिए । २२ वटा स्वास्थ्य संस्था आंशिक क्षति भएका थिए । ९ वटा स्वास्थ्य संस्था केही भएका थिएनन् । भूकम्पयता गोरखामा ५७ वटा स्वास्थ्य संस्थाको सुविधा सम्पन्न भवन बनेको छ । स्वास्थ्य संस्थाको पुनर्निर्माण सकिए पनि सबै भवन पक्की भने होइनन् ।
गोरखामा स्वास्थ्य संस्थापछि विद्यालय भवन सबैभन्दा धेरै पुनर्निर्माण भएका छन् ।
करिब ४ सय ४० विद्यालय भूकम्पले ध्वस्त पारे पनि अहिलेसम्म २५५ विद्यालयको पुनर्निर्माण भइसकेको छ । भूकम्पले ध्वस्त पारेका र केही भवन विस्तार गरेर दुई सय ७५ विद्यालयको भवन निर्माणाधीन रहेको पुनर्निर्माण प्राधिकरण गोरखाका प्रमुख आचार्यले जानकारी दिए ।
त्यस्तै, खानेपानीका ५१६ आयोजना गोरखा भूकम्पले ध्वस्त पारेको थियो । अहिलेसम्म ३२२ वटा आयोजनाका पुनःसञ्चालनमा आइसकेका छन् । ७५ आयोजना निर्माणाधीन छन् भने ११९ वटा आयोजना पुनर्निर्माण गर्न भनेर प्रस्तावमा आएको खानेपानी तथा सरसफाइ डिभिजन कार्यालय गोरखाका प्रमुख रत्नप्रसाद लामिछानेले जानकारी दिए ।
गोरखा बारपाकका विशुराम घलेको घर पुनर्निर्माण सम्पन्न भएको ५ महिना भयो । उनी पहिलो किस्ता लिन गोरखा सदरमुकाम आए । सदरमुकाम आएर उनले भोलिपल्टै किस्ता बुझ्न पाएनन् । बैंकले गर्ने ढिलासुस्तीले उनी पहिलो किस्ता लिन मात्रै गोरखा बजारमा ३ दिन बस्नुप¥यो । क्रमशः दोस्रो र तेस्रो किस्ता लिन पनि यस्तै समस्या भोगेको उनले सुनाए । ‘गाउँमै बैंक जाने भन्थ्यो’, उनले भने, ‘बैंक जाने कुरा त केहो केहो, यहीँ बजारमै पनि ३ दिन लाग्यो पैसा पाउन । ५० हजार रुपैयाँ बुझ्यो होटलमा बस्यो खायो १० हजार त्यसै सकियो । साह्रै दुःख पाइयो ।’
भूकम्पको केन्द्रबिन्दु बारपाकका जितबहादुर घले सरकारले दिने भनेको सहुलियतको ऋण नदिएर झुक्याएको बताउँछन् । ‘बैंकमा सबै कागजात लिएर गयो भने भूकम्पपीडितलाई २ प्रतिशत ब्याजमा ऋण दिने भनेर हामीलाई झुक्यायो’, उनले भने । विपन्न वर्गका लाभग्राहीलाई अनुदानबाहेक ३ लाख रुपैयाँ निब्र्याजी ऋण सुविधा उपलब्ध गराउने र २ प्रतिशत ब्याजमा ऋण दिने घोषणा सरकारले गरेको थियो । त्यसका लागि सरकारले कार्यविधि नै पास गरे पनि प्रगति भने शून्य छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
