प्रहरी बढुवा : भन्ने ट्र्याक रेकर्ड, चल्ने भनसुन

प्रहरी बढुवा : भन्ने ट्र्याक रेकर्ड, चल्ने भनसुन

काठमाडौं : नेपाल प्रहरीको हालै भएको एसपी बढुवामा डीएसपी भीम दाहाल छुटे । दाहाल ती प्रहरी अधिकृत हुन्, जसले केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो (सीआईबी) मा हुँदा चर्चित रानीबारी हत्याकाण्ड सुल्झाएका थिए।

तत्कालीन गृहमन्त्री वामदेव गौतमले मन्त्रालयमै पुरस्कृत गरेका थिए दाहाललाई । उनको बढुवा किन भएन ? अहिले प्रहरी वृत्तमा चर्चाको विषय बनेको छ । बढुवाका लागि उनले कतै भनसुन नगरेर हो वा प्रहरीमा उनको ट्र्याक रेकर्ड खराब थियो ?

२८ एसपीको दरबन्दीमा ४८ जना दाबेदार भएकाले एसपी बढुवा पेचिलो बनेको प्रहरी अधिकारी नै बताउँछन् । सिरियल नं १ देखि ५ सम्म रहेकालाई तल पारेर अरूलाई बढुवा गरिएको यो घटना प्रहरी संगठनमा पहिलो हो । यसअघिका बढुवामा सिरियल नम्बर तलमाथि परे पनि माथिल्ला पाँचमा रहेका प्रहरी अधिकारीलाई सूचीमा धेरै तल पारिएको थिएन ।

गत साता बढुवा भएकामध्ये सिरियल नम्बर १ देखि ५ सम्म क्रमशः गंगा पन्त, सविन प्रधान, विश्व अधिकारी, सोमेन्द्रसिंह राठौर र दीपकराज खरेल एसपीमा बढुवा हुँदा अधिकारी ३ नम्बरमै बढुवा भए पनि पन्त १५, प्रधान ११, राठौर ९ र खरेल २४औं नम्बरमा परे । यीमध्ये राठौरले एक करोडभन्दा बढी भारतीय रूपैयाँ बरामद गरेको रेकर्ड गृह मन्त्रालयमै छ ।

शक्ति केन्द्रलाई प्रभावमा पारेर करिअर बन्छ भन्ने प्रवृत्ति प्रहरीमा मौलाएकाले ‘ट्र्याक रेकर्ड’ औचित्यमा प्रश्न उठेको छ ।

-हेमन्त मल्ल ठकुरी, पूर्वडीआईजी

प्रहरीकै रेकर्डमा रहेको नेपाल निर्माण व्यवसायी महासंघका अध्यक्ष शरद गौचन हत्याकाण्डका आरोपी समात्नसमेत राठौरको भूमिका उल्लेखनीय थियो । काठमाडौंमा हुने अरू ठूला आपराधिक घटना अनुसन्धानमा पनि प्रहरी रेकर्डले उनको भूमिका महŒवपूर्ण देखाउँछ ।

डीएसपी हुँदा १८ औं नम्बरमा रहेका वसन्त रजौरे एसपी बढुवामा २६औं नम्बरमा परे । उनले संविधानसभा र स्थानीय तहको चुनावमा प्रहरी खटनपटन र व्यवस्थापनमा उल्लेखनीय काम गरेको रेकर्ड अहिले पनि महानगरीय प्रहरी परिसर टेकु र महानगरीय प्रहरी कार्यालय रानीपोखरीमा छ । उनी बढुवा सूचीमा माथि आउने उनकै प्रतिस्पर्धीहरूको अनुमान थियो । तर उनको राम्रो रेकर्डले बढुवामा कुनै काम गरेन ।

एसपी बढुवा सूचीको चार नम्बरमा रहेका सानुराम भट्टराईले भने धेरै छलाङ मारे । कारण उनी प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीका अंगरक्षक हुन् । प्रधानमन्त्री ओलीको निर्देशनमा प्रहरी महानिरीक्षक सर्वेन्द्र खनालले २६ औं (डीएसपी छँदा) नम्बरमा रहेका भट्टराईलाई चार नम्बरमा बढुवा सिफारिस गरे । इलाका प्रहरी कार्यालय मिर्चैया र जिल्ला प्रहरी कार्यालय सिन्धुलीमा कार्यरत रहँदा भट्टराईको रेकर्ड खराब रहेको अभिलेख अहिले पनि प्रहरी मुख्यालयमा सुरक्षित छ ।

प्रहरी मुख्यालयमै लामो समय कर्मचारी प्रशासन शाखामा बसेका पूर्वएसपी रवीन्द्रनाथ रेग्मी भन्छन्, ‘बढुवाको मूल्यांकन नम्बर दिने क्रममा जहिल्यै पनि ट्र्याक रेकर्डको कुरा गरिन्छ । तर प्रहरी मुख्यालयमा कुनै पनि प्रहरी अधिकृतको ट्र्याक रेकर्ड सुरक्षित छैन । तत्कालको भनसुन र केहीले राम्रा भनिएकाकै राम्रो र खराब भनिदिएकै भरमा खराब भनेर विश्लेषण गरिन्छ, जुन गलत परम्परा हो ।’

बढुवा प्रयोजनका लागि भरिने फारममा शैक्षिक योग्यता, तक्मा र बढुवा समितिले दिइने नम्बर नै राम्रा प्रहरी अधिकृतका लागि बाधक बनेको ठहर रेग्मीको छ । तक्माबापतको अंक बढीमा दुई नम्बर, शैक्षिक योग्यताबापतको अंक बढीमा १० नम्बर र बढुवा समितिले दिने नम्बर बढीमा सात दशमलव पाँच नम्बरमा बढी चलखेल हुने जानकारी रेग्मीले दिए । ‘अहिले प्रहरीमा तक्मा शक्ति केन्द्रकै भरमा पाउँछन्, शैक्षिक योग्यता विषयगत छैनन् र बढुवा समितिले दिने नम्बर पनि शक्तिकेन्द्रकै भरमा जान्छ यसले गर्दा यो पद्धतिलाई सुधार्नुपर्ने देखिन्छ’, उनले भने ।

प्रहरीकै पूर्वडीआईजी एवं प्रहरी विज्ञ हेमन्त मल्ल ठकुरी शक्ति केन्द्रलाई प्रभावमा पारेर करिअर बन्छ भन्ने प्रवृत्ति प्रहरीमा मौलाएकाले ‘ट्र्याक रेकर्ड’ औचित्यमा प्रश्न उठ्ने गरेको बताउँछन् । उनले प्रहरीको मूल्यांकन गोप्य रहनुपर्ने भएपनि भनसुनमा चल्ने भएपछि आरोपित कुरालाई नै ट्रयाक रेकर्ड बनाउन थालिए त्यसले राम्रा प्रहरी अधिकृतमाथि ठूलो धक्का लाग्ने बताए ।

‘बढुवा समितिमा रहेका एक जना एआईजीले कति जनाको रेकर्ड हेर्न भ्याउँछ । कतिलाई त उसले चिनेको पनि हुँदैन । अनि बाहिर आएको सतही कुरालाई आधार बनाएर नम्बर दिन थालियो भने के होला ? ’, ठकुरी प्रश्न गर्छन्, ‘दबाब र प्रभावले नराम्रा माथि आउने र राम्रा तल झर्ने प्रवृत्ति मौलायो भने यसले शान्ति सुरक्षामा समेत असर गर्छ ।’

प्रहरी केन्द्रीय प्रवक्ता एसएसपी शैलेश थापा क्षेत्रीका अनुसार प्रत्येक प्रहरी कर्मचारीको व्यक्तिगत विवरण फाइल मुख्यालयसँग सुरक्षित रहेको र त्यसलाई नै अहिले नेपाल प्रहरीमा चलनचल्तीको भाषामा ‘ट्र्याक रेकर्ड’ नाम दिइएको हो । ‘बढुवामा पुरस्कार, दण्ड सजाय, कार्यसम्पादन मूल्यांकन, ज्येष्ठता, भौगोलिक कार्यक्षेत्रको मापदण्डलाई आधार बनाइएको हुन्छ’, क्षेत्रीले भने, ‘मापदण्डलाई आधार बनाएर बढुवा गरिएको हो । कसैलाई चित्त बुझ्दैन भने संगठनको नीति नियमभित्र बसेर गुनासो गर्न पाउँछन् ।’

उजुरी दियो कि नम्बर घट्यो

बढुवामा चित्त नबुझेपछि उजुरी सुन्ने समितिमा सम्बन्धित प्रहरी अधिकारीले उजुरी दिन पाउने व्यवस्था छ । यो प्रक्रिया दुई वर्षदेखि चलेको छ । तर अहिलेसम्म उजुरी दिनेको नम्बर माथि पुगेको छैन, बरु दुई नम्बर घटेरै आएको छ ।

खासगरी यो समिति स्थापनाको औचित्य एकातिर र काम अर्कोतिर भएको देखिन्छ । ‘समितिले उजुरी दिने प्रहरी अधिकारी र बढुवामा परेका प्रहरीको रेकर्ड भिडाएर हेर्ने र अंक तलमाथि परे सच्याएर बढुवा गर्न बढुवा समितिलाई निर्देशन दिनुपर्ने हो’, रेग्मी भन्छन्, ‘तर ठ्याक्कै उल्टो गरी मापदण्ड बनाइएको छ । उजुरी जस्ले दियो, उसको दुई नम्बर घट्छ र उस्तै परे उसको बढुवा अनिश्चित हुन्छ ।’

प्रहरी प्रवक्ता क्षेत्रीले उजुरी सुन्ने समितिको स्थापना औचित्य ठीक भए पनि उजुरी दिने प्रहरी कर्मचारीको प्रवृत्ति गलत भएको दाबी गरे । ‘अहिले बढुवामा धेरै असन्तुष्टि जनाउँछन् । अनि मूल्यांकन पद्धतिलाई नै असर पर्ने गरी पटकपटक उजुरी दिएर बढुवा प्रक्रिया नै रोक्ने दाउपेच हुन्छ’, क्षेत्रीले भने, ‘पुछारमा रहेकालाई एक नम्बरमा बढुवा चाहिन्छ । सतही रूपमा उजुरी हालेपछि कसरी फेरबदल हुन्छ ? समितिले उजुरवालाकै विरुद्ध निर्णय गर्नुपर्छ भनेर मापदण्ड बनेको पनि छैन । डकुमेन्टका आधारमा निर्णय भइरहेका छन् 


प्रतिक्रिया दिनुहोस !

Unity

working together is no longer optional-it is a matter of compulsion

Annapurna Media Network has announced the Unity for Sustainability campaign which comes into force from January 1, 2022. The main aim of this campaign is to 'lead the climate change dialogue' working closely with all the stakeholders on sustainable development mode, particulary focusing on climate-change issues.