मेरो बाल्यकाल, किशोरावस्था र युुवावस्थाका धेरै समय वीरगन्जमै बित्यो । काठमाडौंमा स्थायी रूपमा बस्न थालेको भने २०२० सालपछि मात्रै हो । यहाँ पढ्न भनी आइयो । जागिर खान थालेपछि यतै बसियो । काठमाडौंमा दाइ धच गोतामे बस्नुुहुुन्थ्यो, म उहाँसँगै बस्न थालेँ ।
दाइको डेरा न्युुरोड नजिकै दुुगम्बलमा पथ्र्यो । सरासर आएर त्यहीँ बसियो । मलाई त्यो बेलामा समस्या भएन । किनकि म त नयाँ डेरामा आएको होइन, दाइकहाँ आएको थिएँ । दाइसँग बस्दा मलाई खाना पकाउने चिन्ता कहिल्यै भएन । त्यो डेरा जीवन भए पनि सजिलै थियो, गाह्रो भए दाइलाई भयो होला । उहाँ जहाँ जहाँ सर्नुुभयो, म पनि उतै उतै सर्दै गएँ । यही क्रममा बागबजार, डिल्लीबजार हुुँदै धेरै ठाउँमा सरियो ।
डेरा जीवनमा राम्रो र नराम्रो क्षण दुुवै भोगियो । धेरै वर्ष धेरै ठाउँमा डेरा सरियो । सर्नुुपर्ने परिस्थिति आए । छोराछोरी साना भएकाले तिनलाई लिएर डेरा सर्दा गाह्रो हुुन्थ्यो । तर, एउटा सजिलो के थियो भने मेरा सरसामान कमै हुुन्थे । त्यति बेला संघर्षकै जीवन भएकाले सामान त्यति जोडिएन । कुुनै डेरामा भान्छामा मेरो कोठा हुुन्थ्यो ।
विवाहपछि दाइको कोठा छाडेर म पहिलोपटक डेरा सरेको ठाउँ धोबीधारा हो । जम्मै डेराको प्रायः उस्तै समस्या हुुन्थे । एउटा त मानिसले नवीनता खोज्छ र एउटै खालको दिनचर्याबाट वाक्क भएर फेर्न चाहन्छ । उनीहरूदेखि हामी दिक्क हुुन्छौं, हामीदेखि उनीहरू । कहिले पानी बढी खर्च गर्यैा भन्ने गुुनासो आउला, कहिले हल्ला भो भनेर त, कहिले लुुगा धेरै धोयौ भन्ने सुुनिएला ।
सिमेन्ट नभएर लिउन लगाएको ठाउँमा लुुगा सुुकाउँदा सेप लाग्यो भन्ने कचकच पनि कतै सुुनिन्थ्यो । केहीले भाडा समयमा तिरेनौ भनेर भन्थे । त्यसैले डेरा बारम्बार सर्नुुपर्ने अवस्था आइरहन्थ्यो ।
डेरा जीवनले दुुुुःख दियो कि सुुुुख, त्यो आफ्नै ठाउँमा छ । तर, यसले मेरो लेखनका लागि एउटा विषय दियो, म यसैमा सन्तुुष्ट छुु ।
यति हुुँदाहुुँदै पनि मानिस भरसक नयाँ ठाउँमा नजाऊँ भन्छ । पुुरानै डेरा सुुरक्षित लाग्छ । तर, परिस्थिति बिग्रँदै जान्छ । समस्या उत्पन्न हुुँदै जान्छ, घरवाला र डेरावालाबीच पनि । मैले पनि २०२० सालदेखि २०५७ सम्म करिब १० ठाउँमा भन्दा बढी डेरा सर्नुुपर्याे।
एउटा डेरा यस्तो थियो कि त्यसको तल्लो तलामा मासुु पसल थियो । त्यहाँ एकदम झगडा हुुन्थ्यो, रक्सी खाएर हल्ला गर्ने धेरै हुुन्थे । तर, ती सबैको एउटा फाइदा पनि भयो । मैले तिनै अनुुभवलाई समेटेर लेख्न पाएँ । त्यो दुुःखका क्षणले दिएका पीडाभन्दा लेखनबाट पाएको सन्तुुष्टिले बढी खुुसी दियो मलाई ।
मेरो अलि भाग्ने प्रवृत्ति थियो । तर, मेरा साथीहरू यति सहयोगी थिए कि डेरा सार्ने बेलामा जम्मै उनीहरूले नै सारिदिन्थे । म त पुुरानो डेराबाट कलेज गएर सीधै नयाँ डेरामा फर्कन्थे । सामान धेरै हुुन्थेन । मैले जहाँ जहाँ डेरा सारे पनि किताबको एउटा भारीचाहिँ जहिले पनि हुुुुन्थ्यो, बरु यसको सट्टा एउटा सामान छुुुुटे पनि छुुुुटोस् ।
डेरा सर्नलाई गाडी पाइन्नथ्यो । जस्तै जे भए पनि डेरा सर्दा खर्च त हुुन्थ्यो नै । त्यो खर्च साथीहरूले जोगाइदिएका थिए ।पुुरानो ठाउँमा वरिपरिका मानिससँग चिनजान भइसकेको हुुन्छ, पसलमा उधारो चल्न थालिसकेको हुुन्छ । यो हाम्रो लागि ठूलो सहुुलियत हुुन्थ्यो । त्यसैले भरसक यो ठाउँ छाडेर जान नपरे हुुन्थ्यो भन्ने लाग्थ्यो ।
म एकताका प्याफलमा बस्थेँ । मेरो एक विद्यार्थीले आफ्नो माइतीमा मलाई डेरा मिलाइदिएकी थिइन् । भाडा नदिए पनि हुुन्छ भनेका थिए । तर, मैले मानिनँ । जति दिए पनि मान्ने भएकाले मलाई सस्तो प¥यो । त्यहाँ पानी धेरै नचला भन्ने कहिल्यै सुुनिएन । एकदम सजिलैसँग बसियो । त्यहाँका घरबेटीलाई अहिले पनि म समय समयमा भेट्न जाने गरेको छुु ।
विवाहपछि बसेको धोबीधाराको पहिलो घर छाडेर हामी गायक कल्याण रिमालजीको घरमा पुुग्यौं । त्यहाँ पनि एकदमै राम्रोसँग बसियो । त्यहाँ म एउटा फ्याल्ट नै लिएर बसेको थिएँ । मलाई पनि संगीतमा रुचि रहेकाले उहाँका गीत म सुुन्थेँ । यी दुुवै ठाउँमा म बिना शान्तका साथ बसेँ । त्यहाँ बसुुन्जेल बडो सद्भावपूर्वक बसियो । सर्दा पनि अन्य कारणले नै सरियो ।
जीवनमा सुुख पनि आउँछ, दुुःख पनि आउँछ । दुुःखलाई लेखनमा रुपान्तरण गर्दा रमाइलो लाग्छ । डेरा जीवनलाई पनि लेख्न पाउँदा रमाइलो लाग्छ । आफैंले पनि भोगेको र अरूको पनि देखिएका हुुनाले यो मेरो सिर्जनामा झल्कन्छन् । डेरा जीवनले मलाई दुुःख दियो, सुुख दियो भन्नुुभन्दा नि मेरो लेखनका लागि यसले एउटा विषय दियो ।
त्यो बेलाका धेरै लेखक र साहित्यकारहरू डेरैमा बस्थे । मेरो भेट कतिपय लेखकसँग डेरैमा बस्दा भएको थियो । पारिजात स्वयं पुुतलीसडकमा डेरामा बस्नुुहुुन्थ्यो, उहाँसँग बहिनी सुुकन्या वाइबा पनि हुुनुुहुुन्थ्यो । पारिजात नाम चलेकी लेखिका भएकाले उहाँलाई भेट्दा एउटा फ्यानको रूपमा भेटियो । त्यहाँ गएर डेराको दुुःख सुुनाउनुुको कुुनै अर्थ थिएन । पछि विस्तारै अन्य भेटमा पनि साहित्यका कुुरा बढी हुुन्थे ।
अन्य समकालीन साथीहरूसँग भने डेरा जीवनका दुुःखकष्टको कुुरा हुुन्थ्यो । किनकि म मात्रै नभई अरू साथी पनि डेरैमा बस्थे र बेलाबेलामा सरिरहन्थे । त्यसैले आफूले पनि दुुुुःख सुुुुनाइन्थ्यो र अरूले पनि सुुुुनाउँथे ।
मलाई कुुनै दिन घर बनाउन सक्छुु भन्ने लागेको थिएन । जीवन यसरी नै बित्छ जस्तो लाग्थ्यो । म विद्यावारिधि गर्न भारतको पुुना गएपछि त्यहाँ क्वाटरमा बसेँ । त्यहाँ बस्दा रमाइलो लाग्यो । एकदम ठूलो क्वाटर । त्यसैले आनन्दसँग परिवारसहित बसियो । यसरी बस्न पाए त यस्तो रमाइलो हुुने रहेछ भन्ने लाग्यो । पढेर फर्केपछि यहाँ आएर त्रिचन्द्र कलेजमा जागिरे भएँ ।
त्यति बेला त्रिचन्द्रमा लोकसेवा आयोगले नै भर्ना गथ्र्यो । शिक्षण पेसामै रमाइलो लाग्ने भएकाले मलाई त्रिवि सेवामा जाने मौका थियो । त्यसपछि मैले सरकारी जागिर छाडेर त्रिवि सेवामा जान चाहेँ ।
त्यति बेला सेवा छाडेर जाँदा पाइने सुुुुविधाका सबै पैसा र आफूसँग भएका गरगहना बेचेर जोडजाम गरेको पैसाले चाबहिल मैजुुुुबहालमा घर किनियो । मलाई त्यो घरको सम्झना अहिले पनि बेस्सरी आइरहन्छ । त्यहाँको वातावरण बेग्लै थियो ।
नजिकै गोविन्द वर्तमानको घर थियो । वरपर शार्दुुुुल भट्टराई, देविका तिमिल्सिना थिए । रमेश विकल हरेक शनिबार आइरहनुुुुहुुुुन्थ्यो । त्यसैले पनि चाबहिलमा २० वर्ष बस्दा निकै रमाइलो लाग्यो । २०३६ सालमा किनेको त्यो घर बेचेपछि २०५७ मा अहिले बस्दै आएको चुुनदेवीको घर किनेँ ।
‘आफ्नो घरमा आएपछि स्वतन्त्र भएँ । नाच्न सक्छुुुु, हाँस्न सक्छुुुु’, मेरा दाइका साथीहरूले यसै भनेको सुुुुन्थेँ । आफ्नो घरमा सरेपछि मलाई पनि तिनै कुुरा याद आएको थियो ।
आफ्नो घरमा केही बिग्रिए मैले बिगारेँ भन्ने हुुुुन्थ्यो, सप्रिए राम्रो भयो भन्ने लाग्थ्यो । त्यसैले जस्तो खुुुुसीको भाव अरूमा आउँछ, मलाई पनि त्यत्तिकै खुुुुसी लागेको थियो । साढे पाँच आनामा बनेको उक्त घर पहिले एक तला मात्रै थियो । मैले पछि अर्को तला थपेँ ।
चलचित्र ‘वासुुुुदेव’ लेखेको पैसा र मदन पुुुुरस्कार पाएको पैसा मिसाएर तला थपेको हुुुुँ । आफ्नो घर मैले पनि बेलाबेलामा भाडामा दिएँ । घरबेटीहरू पनि त्यति खराब होइन रहेछन् भन्ने मैले त्यति बेला महसुुस गरेँ ।
कतिपयले त धारा खुुुुलै छाडेर हिँडिदिने गर्थे । त्यसपछि छानेर सानो र राम्रो परिवार राखियो । उनीहरू आफैं घर बनाएपछि मात्रै सरेका छन्, हाम्रो कारणले सरेनन् । म आफैं डेरामा बसेका हुुुुनाले, डेरावाललाई केले चित्त दुुुुख्छ भन्नेमा सधैं सचेत रहेँ ।
परिवार बढ्दै गएकाले कोठाहरू पनि पुुुुगेनन् । यो बेचेर अर्को किन्न पाए अलि फाइदा हुुुुन्थ्यो कि भन्ने लाग्यो । अनि यताको घर खोजियो । म आफू अल्छी छुुुु, यहाँको पनि कतिपय कुुुुरा चित्त बुुुुझ्दैन, तर पनि यहीँ आइयो । यहाँ मेरा साहित्यकार मित्रहरू धानको बाला झुुुुलेको हेर्न आउँथे ।
अहिलेको घर नौ आनामा बनेको घर हो । यहाँ पनि पानीको समस्या छ, पाइप त हालेँ तर पानी आउँदैन । डर त मलाई मेलम्ची पनि नआइदेला कि भन्ने लागेको छ । के गर्नुु, जहाँ गए पनि समस्याले त छाड्दैन रहेछ । तर, यी जम्मै समस्या भए पनि लेखनचाहिँ छुुुुटेको छैन । अहिलेसम्म मेरो जीवनको सबैभन्दा ठूलो सन्तुुष्टिको विषय पनि यही लेखन हो ।
(लेखक गौतमले रामकला खड्कासँग गरेको कुुराकानीमा आधारित)
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
