पोखरा : सिनो खाएर वातावरण सफा गर्ने प्रकृतिका कुचिकार गिद्ध संकटमा परेका छन् । नेपालमा ४०÷५० वर्ष अघिसम्म लाखौंको संख्यामा रहेका गिद्ध सन् २००० मा आइपुग्दा हजारौंमा झरेको गिद्ध संरक्षणमा काम गर्दै आएका पृथ्वीनरायण क्याप्पस पोखराका उपप्राध्यापक रामजी गौतामले बताए ।
नेपालमा दक्षिण एशिलामा पाइने सबै ९ प्रजातीका गिद्ध पाइन्छन् । सानो खैरो र डंगर प्रजातीका गिद्ध अती संकटापन्न प्रजातीका गिद्ध हुन् । हिमाली, सेतो, सुन गिद्ध लगायतका विभिन्न प्रजातीका गिद्धको लगातार घट्दै गएर संकटमा पर्दै गएको उनले बताए । कास्कीमा सन् २००६ मा साइन्टीफीकल स्टडी गर्दा ३२ वटा डंगर गिद्धका गुण फेला परेकोमा सन् २०१८ मा आइपुग्दा एउटा मात्र गुण फेला पारेका उपप्रध्यापक गौतमले बताए ।
गिद्धले वर्षमा एउटा मात्र अण्डा पार्छ । यसै गरि सन् २००६ मा कास्कीमा सानो खैरोको ८ , सेतो गिद्धको ९ वटा गुण फेला परेकामा सन् २०१८ मा सानो खैरोको एउटा पनि गुण फेला नपरको उनले बताए । सेतो गिद्धका दुईवटा मात्र गुण देखा परेको गिद्धका बारेमा साइन्टीफीक अध्ययन गरिरहेका गौतमले बताए ।
गिद्ध हत्त घट्नुको मुख्य कारण पशु उपचारमा प्रयोग गरिने डाइक्लोफेनेक औषधी हो । सन् २००० अघि दक्षिण एशिलामा लाखौंका संख्यामा गिद्ध मर्न थालेपछि बैज्ञानिकरुले सन् २००४ मा पशुको उपचारमा प्रयोग गरिने डाइक्लोफेनके औषधी यसको मुख्य कारण भएको पत्ता लगाएका थिए । डाइक्लोफेनेक औषधी उपचारमा प्रयोग गरेका जनावर मरेपछि गिद्धले आहाराका रुपमा खादा गिद्धको मृगौला नै बिग्रेर गिद्ध मरेको बैज्ञानिकले पत्ता लगाएका थिए । नेपालमा सन् २००६ मा डाकइक्लोफेनेक औषधी प्रतिबन्ध लगाई यसको बिकल्पमा मेलोक्सिक्याम्प औषधी प्रयोगमा हो ।
शुद्ध आहाराको कमी, वासस्थानको अभाव, सिनोमा विष हाल्ने प्रविद्धि लगायतका कारणले नेपाल लगायत दक्षिण एशियामा गिद्ध संकटमा पर्दै गएका छन् । गिद्ध संरक्षणकालागि नेपालमा गिद्धलाई शुद्ध आहारा उपलब्ध गराउन देशका बिभिन्न ठाउँमा गिद्धकालागि रेष्टुरेण्ट पनि संचालनमा छन । त्यस्ता रेष्टुरेण्टमा बृद्ध गाई गोरुलाई पालन पोषण गर्ने र प्राकृतिक रुपमा मरेपछि गिद्धलाई आहाराका रुपमा खुवाउने गरिन्छ । संरक्षणका प्रयायस भए पनि प्रयाप्त नभएको कारण प्रकृतिक कुचीकार गिद्ध लोप हुने अवस्थामा पुग्न थालेको संरक्षण कर्मी बताउँछन् ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
