कहिले अन्त्य होला कोरोना कहर ?

‘कोरोना भाइरसको महामारी कहिले शान्त होला ?’ यो गम्भीर प्रश्न र जिज्ञासा २०२० को सुरुदेखि नै पेचिलो बन्दैगएको छ । समग्र मानवजातिकै लागि चुनौतीको रुपमा फैलिएको कोरोना भाइरस के मानवको नियन्त्रणमै छैन त ? यसैको जवाफ खोजिरहेको छ वर्तमान विश्व ।

विज्ञ र नेताहरु यसको उपचारका उपाय खोजिरहेका छन् । एलर्जी तथा सरुवा रोग विशेषज्ञहरु यो संक्रमण झन् खराब बन्दैजाने बताउँछन् । विश्व स्वास्थ्य संगठनका सदस्य वाल्टर रिकिआर्दीले अन्तर्राष्ट्रिय मिडियालाई बताए अनुसार यही समर सिजनमा हामीले पहिलेको जस्तै सामान्य दैनिकी फिर्ता पाउनेछौँ ।

वाल्टरसँगै केही विज्ञहरु यो महामारीलाई दुई दशकअघिको सार्स महामारीसँग तुलना गरेका छन् । जुन महामारी जुन महिनासम्म अन्त्य भइसकेको थियो । कोरोना भाइरसलाई पनि त्यस्तै किसिमका भाइरससँग तुलना गरी गर्मी मौसममा फैलन नसक्ने विज्ञहरुको तर्क छ । सोही अनुरुप एकीकृत रुपमा काम गरेमा यो गर्मी मौसमभरी कोरोना भाइरसको महामारी अन्त्य हुनसक्ने विज्ञहरुको सुझाव छ ।

तर यी विश्लेषणका पछि खास प्रमाण र वैज्ञानिक आधार भेटिएका छैनन् । ‘युएस एजेन्सी फर इन्टरनेश्नल डेभलपमेन्ट्स ग्लोबल हेल्थ सेक्युरिटी एन्ड डेभलपमेन्ट युनिट’का पूर्व निर्देशक तथा अमेरिकी विज्ञ डेनिस कोर्रोल यस्ता टिप्पणीलाई राजनीतिक अभिव्यक्ति मात्रै ठानेका छन् । साथै कोरोना भाइरसको अवधिलाई चीनको वुहानमा कति समयसम्म टिक्छ भन्ने कुराले निर्धारण गर्ने बताउँछन् डेनिस । चीनमा संक्रमणले चरम रुप पार गरिसकेको छ । तर नयाँ संक्रमण पनि देखिने क्रम जारी छ । तै पनि मौसमी गिरावटले मत्थर पार्नेमा विज्ञहरु सहमत छन् ।

बटलर विश्वविद्यालयका पब्लिक हेल्थ स्पेसलिस्ट तथा सहप्राध्यापक ओग्बोन्नाया ओमेन्काका अनुसार प्रायजसो फ्लू चिसो मौसममा सुरु भएर गर्मी मौसममा अन्त्य हुन्छन् । विज्ञहरु कोरोना भाइरस पनि यही नियम अनुसार चल्नेछ भन्नेमा आशावादी छन् । अष्ट्रेलिया भने गर्मी मौसमका बावजुद कोरोना भाइरसको सामना गरिरहेको छ । यसवाहेक अफ्रिकी मुलुकमा समेत संक्रमण देखिन थालेको छ ।

फिजिसियन तथा अमेरिकी प्राध्यापक मेलिस्सा नोलनले पनि रिकिआर्दीको विश्लेषणमा सहमति देखाउँछिन् । अर्थात्, अप्रिलको अन्त्य र मेको सुरुसम्ममा संक्रमणले चरम रुप लिइसक्ने उनकोा भनाइ छ । साथै विभिन्न मुलुकले चालेका कडा कदमले न्युनिकरण हुनेमा उनको विश्वास छ । तर कोरोना संक्रमण कहिलेसम्म फैलिरहनेछ भन्ने कुरालाई दैनिक व्यवहार र आनिवानीले निर्धारण गर्नेमा अधिकांश विज्ञहरु सहमत छन् । उनीहरु भन्छन्, यस्तो अवस्थामा आम मानिसको व्यवहार र चलाखीले पनि संक्रमणको आयु घटाउनसक्छ ।

बेलायती प्रधानमन्त्री बोरिस जोन्सनले कोरोना भाइरसको प्रभावलाई १२ हप्ताभित्र बदल्नसक्ने प्रतिक्रिया दिएको पनि दुई हप्ता भयो । जो आफैँ अहिले कोरोना संक्रमित भएर सेल्फ आइसोलेसनमा बस्न बाध्य छन् । बिबिसीका स्वास्थ्य तथा विज्ञान संवाददाता जेम्स ग्यालागरले आफ्नो रिपोर्टमा भनेका छन्, ‘आगामी तीन महिनामा संक्रमणको संख्यामा कमी आउने थाले पनि त्यसको अन्त्यभन्दा निकै टाढा हुनेछौँ । यसको प्रभाव अन्त्य हुन निकै समय लाग्न सक्छ । सम्भवतः वर्षौँ लाग्नसक्छ ।’

जेम्सका अनुसार हाल अपनाइएको प्रतिबन्धहरुको रणनीति दिगो हुन नसक्ने र यसले सामाजिक र आर्थिक क्षति डरलाग्दो हुनेछ । कोरोना भाइरसबाट निकासको खोजी विश्वभर भए पनि उपाय निस्किसकेको भने छैन । साथै यो नष्ट हुने कुनै लक्षण पनि देखिएका छैनन् ।

तत्कालका लागि केही निकासका उपाय भेटिए पनि दिगो समाधान नै होला कि नहोला भन्ने पनि यकिन छैन । युनिभर्सिटी अफ एडिनबरा सरुवा रोगका प्राध्यापक मार्क वुलहाउसले बिबिसीका लागि भनेका छन्, ‘यो विषय युकेमा मात्रै हैन, कुनै पनि देशसँग योजना छैन । यो ठूलो वैज्ञानिक र सामाजिक चुनौती हो ।’

कोरोनाबाट निकासका लागि विज्ञहरुले खासगरी तीन उपाय सुझाएका छन्, खोपको विकास गर्नु, रोग प्रतिरोधी क्षमता बढाउनु र दैनिक व्यवहार र आनीबानी बदल्नु । तर यी तीनै सुझाव तत्कालका लागि पहलको स्तरमा मात्रै छन् ।

यी तीन उपायमध्ये सबैभन्दा प्रभावकारी त खोप नै हो । तर यसको परीक्षण र आम रुपमा प्रयोग गर्न भने वर्षौँ लाग्नसक्छ । अमेरिका र चीन यसका लागि प्रयासरत छन् । यदी केही महिनामा खोपको विकास भयो भने पनि यसलाई आम रुपमा प्रयोगको स्तरमा लैजान केही वर्ष अवस्य लाग्नेछ । बिबिसीमा उल्लेख भए अनुसार कम्तिमा १२ महिनादेखि १८ महिनासम्म खोप विकास भइसक्नेछ । जसको प्रयोगले मानिसमा रोग प्रतिरक्षा क्षमता बढाउनेछ ।

तर संक्रमणविरुद्ध रोग प्रतिरक्षा क्षमता बढाउनु अर्को उपाय हो । केही विज्ञहरु के ठान्छन् भने, अझै केही वर्ष यो भाइरसले आक्रमण गरिरह्यो भने मानव शरीरमा यसको प्रतिरोधी क्षमता पनि स्वत बढ्दै जानेछ । तर त्यतिन्जेलसम्म विश्वको ठूलो जनसंख्या संक्रमणबाट ग्रसित भइसकेको हुनेछ ।

बरु आम मानिसको दैनिक व्यवहार र आनीबानी परिवर्तनबाट पनि यस्ता भाइरसबाट बच्न सम्भव छ । तर आनीबानी परिवर्तन पनि उपचारको खास विधि हैन । यसले रोकथाम चाहिँ गर्नसक्छ । संक्रमण भइहालेको अवस्थामा बचाउन कठिन छ । जस्तो कि, चीनले वुहानमा संक्रमण फैलिएको थाहा पाउना साथ लकडाउन गरायो । उच्च सतर्कता अपनाउँदा अपनाउँदै त्यहाँ दशौँ हजार मानिस संक्रमित भइसकेका छन् । हाल ‘होम क्वारेन्टाइन’ वा ‘सेल्फ आइसोलेसन’ मा राख्ने तरिका यस्तै आनीबानी परिवर्तनको अभ्यास हो ।

बेलायती विज्ञ सर प्याट्रिक भाल्सेन्सका अनुसार कोरोना भाइरसको समयरेखा अहिले नै ठ्याक्कै भन्न सकिँदैन । हालका लागि महामारी रोक्न सम्भव भए पनि यो भाइरसविरुद्धको दिगो समाधानको खोजीमै अहिलेको विश्व समुदाय प्रयासरत छ ।

(एजेन्सीहरुको सहयोगमा)