भक्तपुर : आठ दिन नौरातसम्म चल्ने भक्तपुरको प्रसिद्ध बिस्का जात्राअन्तर्गत शनिबार स्याक्वत्याक्व । स्याक्वत्याक्वको दिन भैरवनाथ, भद्रकाली र बेतालसँगै भक्तपुर तलेजु र अरु अष्टमातृका पीठमा बलि दिएर पूजा गरिन्छ ।
उक्त पूजा भक्तपुर तलेजूमार्फत हुन्छ । जुन पूजामा एउटाएउटा बोकाको बलि दिनुपर्ने भक्तपुर तलेजुका मूल नाइके नरेन्द्रप्रसाद जोशी बताउँछन् ।
तर विश्वमै महामारीको रुपमा फैलिएको कोरोना भाइरसको कारण यस वर्ष उक्त पूजा रोकिएको मूल नाइके जोशीले जानकारी दिए ।
‘बिस्का जात्रा अवधिभर भक्तपुर तलेजु, त्रिपुरासुन्दरीसहित अष्टमातृकाको पीठ भैरवनाथ र बेतालको लागि ३७ वटा बोकासहितको बलि पूजा हुन्छ’, नाइके जोशीले भने, ‘यी सबै पूजाको लागि गुठी संस्थान भक्तपुरबाट व्यवस्थापन हुँदै आएको छ तर यस वर्ष कोरोना भाइरस संक्रमण नियन्त्रणको कारण बलि चढेन । अहिंसात्मक रुपमा पूजामात्रै भएको छ ।’
उनले स्याक्वत्याक्वको दिन भक्तपुर तलेजुमा बिहानदेखि पूजा भएको जानकारी दिए । जसअनुसार बिहानै तलेजुस्थित पुरानो देवी दुईमाजु मन्दिरमा चौगुठी तथा मूलगुठीले पूजाआजा गरेका थिए । त्यसपछि राजोपाध्याय र जोशी नाइकेहरुले पूजा गरेका थिए ।
‘उक्त पूजापछि सरकारी पूजा र चोका भडेलहरुलेको पूजा हुन्छ’, मूल नाइके जोशीले भने, ‘बिहानको पूजापछि बेलुका महादीप प्रज्ज्वल गरेर रातभर छोडिन्छ र त्यसपछि कर्माचार्य नाइकेहरुको पूजा हुन्छ । यी सबै पूजामा बोकाको बलि दिइन्थ्यो तर यस वर्ष बलि चढेन ।’
उनका अनुसार बिस्का जात्राको इतिहासमा पहिलोपटक भक्तपुर तलेजुमा विना बलि स्याक्वत्याक्व जात्रा मनाइएको छ ।
स्याक्वत्याक्वको दिन भक्तपुर नगरभित्रका सबैजसोको घरमा मासु भित्रिन्छ । भक्तपुर नगरवासीले आफ्नो गच्छेअनुसार भैरवनाथ, भद्रकाली र बेताल ताथ अष्टमातृका पीठमा गएर बलिसहितको पूजा गर्ने संस्कृतिकर्मी ओमप्रसाद धौभडेल बताउँछन् ।
बिस्काजात्राको लागि सबैको घरमा भोज मनाइने भएकाले उक्त भोजको लागि स्याक्वत्याक्वको दिन बलिसहितको पूजा गरिने उनले स्पष्ट पारे ।
उनका अनुसार नेपालभाषाको स्याक्वत्याक्व भनेको यस दिन मारे जति विजय हुने मानिन्छ ।
‘स्याक्व भनेको ‘मारे जति’ र त्याक्व भनेको ‘जीत’ हो’, संस्कृतिकर्मी धौभडेलले भने, ‘त्यसैले आजको दिन दिइने बलिलाई जीतको रुपमा लिइन्छ । र यहीं जीतको खुसीयालीमा बिस्काजात्रामा भोज खाइन्छ ।’
स्याक्वत्याक्वको दिन पशुपंक्षीको बलि दिन नसक्ने परिवारले समेत हाँस वा कुखुराको अन्डासहितको पूजा गरेर यो जात्रा मनाइने उनी बताउँछन् ।
मासु पनि बाँडिएन
स्याक्वत्याक्वकै दिन भक्तपुर नगरपालिका ४ लाकुलाछेंमा लाक्वः फेतः राँगो काटिन्छ । लाकुलाछेंस्थित चपालमा भैरवनाथको द्योछें (देवघर) रहेको छ । जहाँ बिस्का जात्राको पहिलो दिन द्यः क्वहाँबिज्याइगु जात्राअन्तर्गत मन्दिरबाट रथमा बिराजमान भई गःहिटी पुगेको भैरवनाथ मन्दिरलाई बिराजमान गराइन्छ । आफ्नो टोलमा भैरवनाथ विराजमान भएको खुसीयालीमा स्याक्वत्याक्वको दिन लाकुलाछेंमा लाक्वः फेतः राँगो काट्ने संस्कृतिकर्मी धौभडेल बताउँछन् । उक्त राँगो काटेपछि लाकुलाछेंस्थित करिब ५० घरमा उक्त राँगोको मासु बाँडिन्छ । यसरी राँगो काटेर मासु भाग राख्ने तथा बाँड्ने भएकै उक्त ठाउँको नाउँ लाकुलाछें राखिएको उनको भनाइ थियो ।
तर कोरोना भाइरसकै कारण उक्त राँगोसमेत काट्न नपाएको भैरव नाइके कृष्णभक्त छुकां बताउँछन् । उनका अनुसार उक्त राँगो प्रत्येक वर्या गुठी संस्थान भक्तपुरले उपलब्ध गराउँदै आएको थियो ।
तर यसवर्ष बिस्का जात्रा नै औपचारक पूजाआजामा मात्रै सीमित भएकाले उक्त राँगोसमेत नकाटिएको भैरव नाइके छुंकाले बताए ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
