किसानलाई धान रोप्ने चटारो

बुटवल : लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिका भगलपुरका किसान सुब्बा यादवलाई व्याडमा राखेको बिउ काढ्न भ्याइनभ्याइ  छ । छेवैको खेत ट्याक्टरले जोतेर हिल्याइसक्यो । रोपारा तयार भएर बसेका छन् । उनीहरुलाई बीउ पुर्‍याउन यादवसहितका चार पुरुषले बिउ काढिरहेका छन् ।

देशभर कोरोना महामारीले दैनिकीमा प्रभाव पारे पनि रुपन्देहीको दक्षिणीतर्फका किसान यतिबेला धान राप्ने चटारोमा छन् । आकाशे पानीको भर पर्नु नपर्ने खेतमा धमाधम रोपाइँ भइरहेको छ । लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिका भगलपुरका हरेक किसान खेतमा व्यस्त छन् । कोही आली मिलाउँदै त कोही ब्याड गोड्दै छन् ।

गाउँको छेवैमा रहेको रहेको लुम्बिनी बौद्ध विश्वविद्यालयको छात्रावासमा क्वारेन्टाइन छ । दैनिक जसो क्वारेन्टाइनमा बसेका कोरोना पुष्टि भइरहे पनि उनीहरुलाई चासो छैन । ‘कहाँ के भयो भन्ने सुन्ने फुर्सद नै छैन', सुब्बा यादवले भने,‘समयमा धान रोप्न नपाए फल्दैन, ब्याड नछिप्पिंदै रोपाइँ भ्याउनु छ ।’ कोरोनाबारे थोरबहुत जानकारी भए पनि उनले खेती किसानीमै जोड दिएका छन् ।

यो वर्ष ब्याड राख्ने समयमा आकाशे वर्षा भएका कारण किसानलाई सजिलो भयो । तर रोपाइँका लागि भने अझै पर्याप्त पानी परेको छैन । रुपन्देहीका अन्न भन्डार मानिने दक्षिणी क्षेत्रमा जमिनमुनिको पानी तानेरै रोपाइँ गरिन्छ । समुदायस्तरमा त्यस्ता पम्प खरिद गरिएको हुन्छ । त्यही पम्पबाट आउने पानीलाई पाइपले खेतसम्म पुर्‍याएर रोपाइँ गरिन्छ । त्यसैले एउटा गाउँमा एक दिनमा एकाध जग्गाधनीको खेतमा मात्रै रोपाइँ हुन्छ ।

‘पम्पबाट पानी तान्नुपर्ने भएकाले सबैले एकैपटक रोपाइँ गर्न सक्दैनन्', गाउँका मेलमिलापकर्तासमेत रहेका ओमप्रकाश यादव भन्छन,‘पालैपालो गरेर भ्याउनु छ ।’ बुद्ध जम्नस्थल लुम्बिनी आसपासमा रहेको फाटमा नहर सिचाइँ हुँदैन । धान मात्रै होइन, अन्य खेती पनि पम्पकै भरमा हुन्छ । रुपन्देहीमा रहेको ८२ हजार ६ सय २२ हेक्टर जमिनमध्ये ३७ हजार ६ सय हेक्टरमा मात्रै सिचाइँ सुविधा छ । सिचाइँ गर्न मिल्ने जमिन ५८ हजारभन्दा बढी हेक्टर रहे पनि उपलब्ध छैन । खेती हुने उर्वर क्षेत्रमै सिचाइँको अभाव छ ।

भगलपुरमा चैते धान पनि रोपिन्छ । चैतमा रोपिएको धानले बाला हाल्दै छ । असारे धान रोप्ने चटारो छ । धान रोप्ने बेला मल नपाएर किसान हैरान छन् । डिएपी र युरिया मल मिसाएर खेतमा छर्नुपर्ने उनीहरु बताउँछन् । ‘मल बेच्नेले दुईचार दिनमा आउँछ भन्दै फर्काउँछन, अझै चाहिए जति मल पाइएको छैन', किसान सुब्बा यादवले भने, 'भारतबाट कक्रहवा हुँदै साइकलमा भित्रिने मलसमेत रोकिएको छ । पारि(भारत)बाट मल आएको भए किसानलाई समस्या हुने थिएन । अहिले सबै किसान सरकारले नै किनेको मलबाट खेती गर्दैछन् ।'

मलको बिक्री वितरण गर्ने कृषि सामग्री कम्पनी भैरहवाका अनुसार डिएपी मल आइसकेको छैन । जसकारण गोदममै अभाव छ । युरिया मलको टेण्डरसमेत नखुलेकाले बजार पाउने सम्भावना नै रहेन । कम्पनीको भैरहवा केन्द्र प्रमुख अजयकुमार श्रीवास्तवका अनुसार भारतको कलकत्तामा मल रोकिएका कारण किसानले पाउन सकेका छैनन् ।

साल्ट ट्रेडिङ र कृषि सामग्री कम्पनीले आयातका लागि खरिद गरेको ३६ हजार मेक्ट्रिकटन मल भारतकै बन्दरगाहा क्षेत्रमा छ । यो युरिया र डिएपी हो । जुन बेला मल चाहिने हो त्यही बेला नपाएर पनि किसान हैरान छ । धेरै किसानले गोबर मल हालेर रोपाइँ गर्ने र युरिया उपलब्ध भएपछि मात्रै राख्ने गरेका छन् ।