काठमाडौं : काठमाडौं उपत्यकामा कोरोना भाइरस संक्रमणका कारण मृत्यु भएकाको शव पशुपतिस्थित विद्युतीय शवदाह गृहमा जलाइँदै आएको थियो। तर, दुइटा मेसिनले मात्रै धान्न नसकेपछि बागमती खोला किनारमा पनि ३० वटा चिता बनाएर शव जलाउन सुरु गरिएको छ। शवदाह गृहको एउटा मेसिन बिग्रिएर थन्किएको छ। उक्त मेसिन मर्मतका क्रममा रहेको जनाइएको छ।
दैनिक ७५–८० वटा शव आउँदा मेसिनले मात्रै धान्दैन। एउटा शव जलाउन करिब डेढ घण्टा लाग्छ। शव एकैचोटी ५–६ देखि १५ वटा आउने गर्छ। त्यहाँमाथि भएन तीन–चारवटा गाडी एकैचोटी आउँछ’, कार्कीले भने, ‘हामीले व्यवस्थापन त गर्नुपर्यो अरू चिता बनाएर। अस्ति ८२ वटा शव आएका थिए हिजो ७५ वटा आए। आज करिब ७९ वटाका लागि खबर आइसक्यो। यत्रो शव दुइटा मेसिनले मात्रै कसरी जलाउन सक्नू ?’
उनका अनुसार शव बाहिर जलाउँदा पनि पूरै सावधानी अपनाउनुपर्छ। ‘दाउरा र मेसिन दुवै ठाउँमा स्वास्थ्य मापदण्डअनुसार नै शव जलाउने काम हामीले गरिरहेका छौं’, उनले भने, ‘हामीले जति आउँछन् शव तिनलाई सकेसम्म जलाउने काम नै गरेका छौं। हाम्रो चाहना शवको संख्या नबढोस् भन्ने हो। आएकोलाई त दाहसंस्कार गर्नै पर्यो।’
संक्रमितको शव दाहसंस्कारमा आवश्यक सामग्री आफूहरूले उपलब्ध गराउँदै आएको उनले सुनाए। ‘हामीले कसैबाट रकम लिएका छैनौं। कोभिड–१९ भन्दा बाहेक मृत्यु भएर आएका शवको दाहसंस्कारको नियमानुसार लाग्ने खर्च त लाग्ने नै भयो’, उनले भने।
उनका अनुसार सेनाले शव ल्याएर हस्तान्तरण गर्छ। ‘त्यसको सबै व्यवस्थापन हामीले नै गर्छौं। सेना र हामी मिलेर नै काम गरिरहेका छौं। सेनाको हेल्प डेस्क पनि छ। जलाउनेदेखि यहाँको व्यवस्थापन हामीले गर्छौं। उहाँहरूले ल्याएर चितासम्म राखिदिनुहुन्छ’, उनले भने, ‘जनशक्ति चाहियो भने उहाँहरू पनि सहयोग गर्नुहुन्छ। चिता बनाउनेदेखि जलाउने काम हाम्रो मानिसले गर्छन्। भ्याएनन् भने मात्रै सेनाले सहयोग गर्छन्। अहिले मसहित ३५ जना जनशक्ति खटिएका छौं शव जलाउनकै लागि।’
उनले आर्यघाटमा शव जलाउँदा संक्रमण नफैलने बताए। अरू शव जलाउँदा वातावरणमा जति असर पर्छ कोरोना सक्रमितको जलाउँदा पनि उही असर पर्ने उनको भनाइ छ। ‘जसरी पनि सुरक्षाका सामग्री अपनाएर काम गर्नुपर्यो’, उनले भने।
चिकित्साशास्त्र अध्ययन संस्थान त्रिविका पूर्वडिन जगदीश अग्रवालका अनुसार कोरोना सक्रमितको मृत शरीरबाट पनि संक्रमण हुनसक्छ। ‘मृत शरीरबाट निस्किएका बढी फ्लु, र्याल, सिगान, थुकका छिटालगायत लुगा कपडाबाट पनि कोरोना अर्को व्यक्तिलाई सर्न सक्छ’, अग्रवालले भने।
आर्यघाटमा खुला ठाउँमा संक्रमितको शव जलाएको प्रसंगमा उनले भने, ‘जलाउने ठाउँको आधारमा कोरोना सक्रमित हुने भन्ने होइन। शव जहाँ जलाए पनि सुरक्षित तरिकाले जलाउन जरुरी छ। मृतकका आफन्त पनि सुरक्षित हुन जरुरी छ।’
उनका अनुसार संक्रमितको शव प्लास्टिकमा प्याकिङ हुनु जरुरी छ। ‘आफन्तको माया लाग्यो, हाम्रो संस्कारअनुसार जलाउँछांै भनेर शवलाई प्लास्टिकबाट निकाल्न भएन। जलाउने कर्मचारी पनि पीपीई लाउने, सेनिटाइज गर्नेलगायतका कार्य गर्न जरुरी छ। जलाइसकेको शवको खरानी तथा धुवाँबाट पनि संक्रमण फैलन्छ भन्नु गलत सूचना हो’, उनले भने।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
