भारतको पश्चिम बंगाल राज्यको सानो पहाडी सहर कालिम्पोङ ।नेवार परिवारका अभिभावक एचकेप्रधान त्यही कालिम्पोङको चोकबजारमासानो फोटो स्टुडियो चलाउँथे । बुबासँगै उनी हिँड्न सक्ने भएपछि स्टुडियोमा जाँदाजाँदै फोटो खिच्ने गरेको बक्सक्यामेरा चलाए पहिलो पटक । बाबुले यसरी खिच्नुपर्छ फोटो भनेपछि उनी छक्क पर्दै त्यसरी नै क्लिक क्लिकगर्न थाले । यही किशोर वयदेखि नै उनलाई क्यामेरासित प्रेम बसेको हो । त्यतिखेर श्यामश्वेत फोटोको जमाना थियो तर उनले त्यस श्यामश्वेत फोटोलाई पानीरंगमा मिश्रण गरेर रंगीन रूप पनि दिए ।
छोराले खिचेकाफोटालाईस्टुडियोको सोकेशमा सजाए। छोरासित खुसी हुँदै बक्स क्यामेराको साटो त्यतिखेरको चर्चित क्यामेरा पेन्टेक्स दिए । जसबाट छोराले सुनौलो भविष्य कोर्न सके । तिनै चौध वर्षका किशोर छोरा थिए आजका बलिउडका उत्कृष्ठ छायाँकार विनोद प्रधान । विनोदलाई अब फोटोग्राफीको भोक औधिजाग्यो तर भारतको सानो पहाडी गाउँ कालिम्पोङमा त्यस्ता सुविधाथिएनन् । कसैले उनलाई भारतको पुनामा रहेको एफटीआईआई अर्थात् फिल्म एण्ड टेलिभिजन टे«निङ इन्स्टिच्युट अफ इन्डियामा फोटोग्राफीको विश्वविद्यालय स्तरको व्यावहारिक पढाइहुन्छ भनेर सुनाइदिए । उनलाई कहिले त्यहाँ पुगेर भोक शान्त गरौं भन्ने हुटहुटीले पोल्न थाल्यो ।प्रतिभालाई चिनेका बुबा एचकेले छोरालाई पुना पुर्याए । त्यहाँको तीन बर्से फोटोग्राफी संकायमा उनलाई भर्ना गरिदिए । अत्यन्त मेहनत गरेर उनले त्यहाँबाट छायांकनको सैद्धान्तिक र व्यावहारिक ज्ञान प्राप्त गरे ।
अचानक उनलाई सुखद् परिस्थिति पनि आइलाग्यो । उनको अन्तिम प्रयोगात्मक परीक्षामा त्यतिखेरको बम्बईका चर्चित निर्देशक प्रेमसागर परीक्षक भएर आएका थिए । उनले विनोदको क्षमतामा त्यस्तो अद्वितीय गुण पाए जसले गर्दा सिनेमा निर्माण कम्पनी सागर आर्टस्मा निर्देशन सहायकका रूपमा रहने गरी उनलाई अनुबन्ध गरे । आर्टस्का प्रस्तुतिहरू चरस र रामभरोसेमा उनले सहायक भएर कार्य गरे जसमा धर्मेन्द्र तथा हेमा मालिनीजस्ता त्यतिखेरका स्टारसँग भेट भयो ।कुनै विशेष जिम्मेवारीबिनै खाली प्रकाश व्यवस्थापनमा सहयोग गर्नु भन्ने प्रेमसागरको भनाइले सधैं नयाँ नयाँ खोज र कार्य गर्न तल्लीन बनायो । विनोदलाई अन्य बाटाखोज्दै गए । यसैक्रममा त्यतिखेरका जल्दाबल्दा छायाँकार एके वीरसित उनको भेट भयो । जसले प्रधानबाट प्रभावित भएर उनलाई घरोडा नामक सिनेमामासहायकका रूपमा अनुबन्ध गरे । यसबाट उनको पहिचान र परिचयको सुन्दर रेखा कोरिन पुग्यो ।
व्यस्तसरह बम्बईमा सिनेमामा भाग्य अजमाउन त्यहाँ जानेहरूथुप्रैथिए विनोदजस्ता । उनलाई गतिलो काम तत्कालै मिल्न सकेन । दुर्गा खोटे प्रोडक्सनका केही वृत्तचित्र तथा केही विज्ञापनका छायांकन कार्यहरूले उनको सीप सुधार्न मद्दत गरे । भारतको तल्लो जात भनिने बम्बइको कच्छी समुदायमा बस्थे। रहँदा बस्दा त्यही कच्छी परिवारकी डली नामक युवतीसितको भेटले उनको जीवनमा नयाँ मोड ल्यायो । डलीसितको उनको परिचय र मित्रता प्रेममा परिणत भयो । डलीका बाबुआमाले उनीहरूको प्रेम र विवाहमा सहमति नजनाएपछि उनीहरू भागेर कालिम्पोङ गई विवाह गरे । दुई छोरा भएहुर्किदै गए । उनले मणि कौलसित मिलेर काशीराम कोतवाल र जब्बर पटेलसित जैत रे जैतमा काम पाए । केही असमिया सिनेमाको छायांकन पनि उनले गरे । पुनामा पढ्दाका उनका सहपाठी कुन्दन शाहले आफ्नो सिनेमा जाने भी तो दो यारेका लागि एफटीआईआईकै उत्पादनहरूलाई एकत्रित गरेपछि विनोदकोजिन्दगीले नयाँ गन्तव्य पायो ।
सन् १९७६ मा घासीराम कोतवालको छायांकनबाट सुरु भएको उनको सिनेमेटोग्राफीको यात्राले १९८३ मा जाने भी दो यारोमा पुगेपछि बलिउडले उनको प्रतिभा चिन्यो । त्यसपछि उनले कहिल्यै पछाडि फर्केर हेर्नु परेन । खामोस,परिन्दा,राजु बनगया जेन्टलमेन,२०४२ अ लभ स्टोरी,देवदास,मुन्ना भाइ एमबीबीयस, रंगदे वसन्ती तथा मिसन काश्मिर जस्ता बलिउडका ब्लकबस्टर सिनेमाहरू उनका रहे । चारचार पटक भारतको प्रख्यात फिल्मफेयर अवार्ड चुम्ने उनका सिनेमाहरू थिए देवदास,रंग दे वसन्ती,भाग मिल्खा भाग र मिसन काश्मिर । स्क्रिन विक्ली अवार्ड उनले छ पटक पाए भने जी सिनेमा अवार्ड तीन पटक । एउटा नेपाली मूलका भारतीय विनोद प्रधानको यो अपत्यारिलो सफलता हात पारेका हुन् ।मिसन काश्मिर,करी र २०४२ अ लभ स्टोरीमा उनले सहायकनिर्देशककोकार्य सम्पादन गरेका छन् भने सन् २०१५ मा उनले पूर्ण निर्देशन गरे वेडिङ पल्लवको । यसबाहेक भारतमै बनेको पाहुना नामक नेपाली चलचित्रमा उनको अभिनय पनि रहेको छ ।
भारतको हैदरावादस्थित राई युनिभर्सिटीले उनलाई दिएको मानार्थ विद्यावारिधिबाट पनि उनको योगदानको थप आकलन गर्न सकिन्छ । ४४ वर्षको सिनेयात्रामा बलिउडकाचार दर्जनभन्दा बढी सिनेमामा उनको छायांकन कार्य रह्यो । ऐश्वर्य रायदेखि शाहरुख खान,अमीर खान तथा माधुरी दीक्षित आदिसित प्रधानले काम गरे । तर नसरुद्दिन शाहसितको सहकार्यलाई उनी जीवनको महत्वपूर्ण क्षण ठान्दछन् ।नेपाली सिनेमामा पनि विनोदको उल्लेखनीय उपस्थिति छ । संख्यात्मकहिसाबले थोरै रहे पनि उनले जति छायांकन गरे तीसबै व्यावसायिक हिसावले औधि सफल रहे । लाहुरे,कुसुमे रुमाल,सम्झना,सपना तथा तृष्णा उनका छायांकित कृतिहुन् ।
०००
भारतको हैदरावादस्थित राई युनिभर्सिटीले दिएको मानार्थ विद्यावारिधिबाट पनि विनोद प्रधानको योगदानको थप आँकलन गर्न सकिन्छ । ४४ वर्षको सिनेयात्रामा बलिउडकाचार दर्जनभन्दा बढी सिनेमामा उनको छायांकन कार्य रह्यो ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
