गौशालामै आहारा पाउँदैन्न गाई

महोत्तरी : गौशालास्थित निगौल गाई गौशालाको गोठको छेउमा जाने बित्तिकै गाईहरु चर्को स्वरमा कराएको सुनिन्छ । नजिकमा कोही जाँदा समेत गाईवस्तु आहाराका लागि कराउने गर्दछन् । फर्ममा बनाएको नादी(गाईवस्तुलाई खुवाउनको लागि बनाएको सामग्री) भित्र सुख्खा परालको कुट्टी र पानी मिसाएको छ । तर ती गाईवस्तुहरु त्यो खान छाडेर कराउने गर्दछन् ।

त्यहाँँ पालिएको गाईवस्तुहरु हरियो घाँसपात र ब्रान्ड नचाखेकै महिनौ दिन बितिसक्यो । सुख्खा पराल र पानीको भरमा बाँचिरहेको त्यहाँका गाईवस्तुहरु क्रमिक रुपमा दुब्लाउनुको साथै रोगी भएका छन् । कार्यालयमा गाईको संरक्षणको निम्ति विभिन्न पदमा गरी २१ जना कार्यरत रहेका छन् । त्यस्तै संस्थाको नाममा ११० विगहा उब्जाउ जग्गा हुँदा समेत गाईवस्तु खान नपाएर मर्नु दुःखद रहेको स्थानीयको भनाई रहेको छ ।   

संस्था विकासको निम्ति पदीय दायित्व निर्वाह गर्न सबैले चुकेको स्थानीय समाजसेवी लक्ष्मी महतोको बुझाई रहेको छ । महतोले अगाडि भने, ‘राष्ट्रिय सहकारी बोर्डको अधिनमा रहेको सो संस्थाको मातहतमा ११० विगहा जग्गालाई उपयोग गर्न नसक्दा गाईहरु हरियो घासपातको अभावमा प्राण त्याग्न बाध्य भएका छन् । कार्यालयमा हाल २१ जना कर्मचारीहरु हुँदा पनि उनीहरु आफ्नो पदीय दायित्व बिर्सिएका छन् । कर्तव्यवोध हुने किसिमले कार्यसम्पादन नगरेकै कारण संस्थाको अवस्था दयनीय हुँदै गएको छ ।’ 

राष्ट्रिय सहकारी विकास बोर्डद्वारा संचालित कार्यालय अस्तव्यस्त हुनु दुःखद रहेको गौशाला वडा नं ३का वडाअध्यक्ष बिरेन्द्र चौधरीले बताए । उनले भने, ‘कार्यालयको अधिनमा ११० विगहा उब्जाउ जग्गा रहेको छ । केही जग्गा ठेक्कामा लागेको छ । केहीलाई संस्थाले आफै उत्पादन कार्यमा उपयोग गर्दै आएको छ । त्यस्तै कमर्सियल भवन, पोखरी र आँपको बागवानीबाट संस्थालाई वार्षीक रुपमा लाखौ आम्दानी हुने गरेको छ । अझ वार्षीकरुपमा सहकारी बोर्डले पनि रकम पठाएकै हो तर संस्थाको विकास हुन सकेको छैन । जुन दुःखद रहेको छ ।’

यससम्बन्धमा निगौल गाई गौशाला व्यवस्थापनमा निश्चियरुपमा कमी आईरहेको समितिका पूर्व सदस्य राजकिशोर यादवको ठम्याई रहेको छ । सरकारको नीतिकै कारण संस्थाको सोचेअनुरुपको विकास हुन नसकेको उनको ठम्याई रहेको छ । उनले भने, ‘पहिले जिल्ला प्रशासनको मातहतमा रहँदा सरकारीस्तरबाट प्रर्याप्तमात्रामा सहयोग हुने गर्दथ्यो । पछिल्लो समयमा संस्था सहकारी बोर्डमा गाभिँदा सरकारले संस्था विकासको निम्ति असहयोग गर्दै आएको छ । जबसम्म संस्थाका सदस्यलाई कार्यकारी अधिकार दिँदैन तबसम्म संस्थाको विकास असम्भव रहेको छ ।’ 

गाईलाई खुवाउनको लागि दानाको व्यवस्थापन हुन सकेन् 
उचित स्याहार सुहार एवम् पौष्टिकतत्वको अभावमा यहाँ पालिकाएको गाईहरु क्रमिक रुपमा ज्यान गुमाउँदै आएका छन् । पछिल्लो एक साताको अवधिमा २ वटा गाईको ज्यान गईसकेको छ । त्यस्तै ४ वटा गाईवस्तु खानाको अभावमा कमजोर भई शारिरीक रुपमा अस्वस्थ्य भएका छन् । जसले गर्दा ती गाईहरुलाई उठिबस गर्न समेत समस्या भएको छ । गौशाला नगरपालिका-३ नवराजपुरमा व्यवस्थित रुपमा गाईपालनको लागि अत्याधुनिक गाईफार्ममा महिनौदिनदेखि हरियो घाँसपात एवम् आवश्यक औषधि र पौष्टिकतत्व समयमा नपाएर गाईहरु छटपटिएर मर्दै आएका छन् ।

आर्थिक स्रोत अभावैका कारण गाईवस्तुलाई दाना र हरियो घासपात उपलब्ध गराउन नसकेको कार्यालय स्रोतको भनाई रहेको छ । त्यहाँ २० वटा दुधालु रहेकोमा एक पटकमा गरी २१ लिटर मात्र दुध संकलन हुँदै आएको कार्यालय प्रमुख डा दिपेन्द्र पण्डितले बताए । गाईवस्तुलाई आवश्यकमात्रामा पौष्टिकतत्व खुवाउन नसकेको स्वीकार गर्दै प्रमुख पण्डितले अगाडि भने, ‘बजारमा उधारो सामग्री ल्याएको बापत १२ लाख रकम तिर्न बाँकी रहेको छ । अनेकौ पटक ताकेदा आईसकेको छ । विभिन्न व्यक्ति र संस्थाको नाममा रहेको बाँकी वक्यौता उठाउन नसक्दा संस्थाको आर्थिक अवस्था नाजुक बन्दै गएको छ ।’

ठेक्काबापतको करौडौ रकम असुली हुन सकेन्
निगौल गाई गौशालाको आफ्नै पोखरी, आँप, लिच्ची बगैँंचा र खेतीयोग्य जग्गा छ । ठेक्काबापतको रकम समयमै असुली हुन नसक्दा गाईवस्तु पालन गर्न समस्या भईरहेको कार्यालय स्रोतको भनाई रहेको छ । कार्यालय प्रमुख डा पण्डितका अनुसार विगतमा साविकको गौशाला गाविस र निगौल गाई गौशालाबीच कुल ठेक्का रकमको २५ प्रतिशत निगौल गाई गौशालालाई दिनुपर्ने लिखित सम्झौता भएपनि अहिले नगरपालिकाले सो सम्झौता कार्यान्वयन नगर्दा समस्या बढेको छ । हालसम्ममा गरी ६ करोड ३८ लाख ४० हजार ७ सय ५० रुपैयाँ गौशाला नगरपालिकाबाट पशुबजार र खसी बजार लगाएको बापत असुल गर्न बाँकी रहेको छ । वारम्बार ताकेदा गर्दा समेत नगरपालिकाको कार्यालय बेवास्ता गर्दै आएका छन् । त्यस्तै गौशालाका स्थानीय पोखरी ठेकेदारसँग पोखरी ठेक्काबापतको १० लाख ५४ हजार ६ सय चौबन्न रुपैयाँ असुल हुन बाँकी रहेको छ । 

विसं १९८३ मा भारत विहार प्रान्तका दरभङ्गा महाराजले पन्ध्र सय गाई संरक्षण गर्न भनी दुई सय विगहा चरण क्षेत्र छुट्ट्याएर महोत्तरीको गौशालामा ‘निगौल गाई गौशाला’ स्थापना गरेका थिए ।