भक्तपुर : महान् चाड तिहार आउँदैछ । भक्तपुरका कुमालेलाई माटोको दियो (पालाचा) बनाउन भ्याइँनभ्याइँ छ । भक्तपुरका प्रजापति समुदाय (कुमाले) हरूले परम्परादेखि पालाचा (माटोको दियो) बनाउने गरेका छन । तिहारका लागि आवश्यक पालाचा बनाउन उनीहरूलाई पनि फुर्सद छैन, यतिखेर । तिहारमा तेल राखेर बत्ती बाल्ने पालाचा बनाउन उनीहरू परिवारसहित दिनरात खटिरहेका छन् । अरू काम छाडेर भए पनि यो काममा परिवारसहित जुट्ने गर्छन् ।
अरूबेला माटाका भाँडा बनाउने काम नगरे पनि तिहारअघि भने पालाचा बनाउने लक्ष्मीकेशरी प्रजापतिले सुनाइन् । तिहारमा पालाचाको विशेष माग हुने गर्छ । त्यसैले अरूबेला अरू काममा व्यस्त भए पनि यहाँंका कुमाले तिहार आउन थालेपछि भने अरू काम छाडेर यसैमा व्यस्त हुन थाल्छन् ।
विभिन्न प्रकारका पालाचा बनाउने उनले सुनाइन् । विभिन्न आकारप्रकार, एउटा–एउटा छुट्टाछुट्टै अनि एउटैमा धेरै वटा गासिएको पालाचा उनीहरू बनाउँंछन् । एक जनाले दिनमा तीन सयसम्म पालाचा बनाउन सकिने व्यवसायीको भनाइ छ । यसो हुँदा २–३ जनाको परिवारले दिनमा हजारभन्दा बढी पालाचा बनाउन भ्याउँछन् ।
माटाका भाँडा यहाँका प्रजापति समुदायका व्यक्तिले बनाउँछन् । प्रजापति समुदायले मात्रै गर्ने यो पेसा व्यवसाय समयसँगै अरू जातका मानिसले पनि गर्न थालेका छन् । तर पनि यो पेसा व्यवसाय गर्नेहरू अझ पनि भक्तपुर नगरका प्रजापति समुदाय बढी छन् । यही कारण भक्तपुरको अर्काे परिचय माटोको भाडा बनाउने जिल्लाका रूपमा पनि छ ।
माटाका भाडा बनाउने माइला प्रजापति भक्तपुरका व्यवसायी कडा महेनताका साथ यो काममा संलग्न रहेको सुनाउँंछन् । विशेष गरेर भक्तपुरका पोटरी स्क्वायर, सूर्यमढीका प्रजापति समुदाय यो काममा संलग्न रहेको छन् । भक्तपुरका विभिन्न स्थानमा माटाका भाडा बनाउने जताततै भेटिन्छन् ।
तीमध्ये भक्तपुर नगरको पोटरी स्क्वायर माटाका भाँडाकुँडा बनाउने पेसा व्यवसायकै कारण संसारमै प्रख्यात छ । भक्तपुर नगर प्रवेश गर्ने धेरै पर्यटक पोटरी स्क्वायरमा पुगेर माटाका भाँडाकुँडा बनाएको हेर्न पुग्छन् । पोटरी स्क्वायरबाहेक भक्तपुर सूर्यमढीमा पनि धेरै प्रजापति समुदाय छन् । जो माटाका भाँडाकुँडा बनाउँछन् । भूकम्पका कारण पछिल्लो समय लिवालीलगायतका खुला ठाउँंमा माटोको भाडा बनाउनेहरू बढी भेटिन्छन् । साथै मध्यपुर थिमी नगरपालिकाका चपाचो, दिगु, कुमाननी, नासननी, तुलननी, पाचोलगायतका ठाउँमा पनि माटाका भाडा बनाउने भेटिन्छन् ।
तिहारको आगमनसँगै पालाचा खरिद गर्नका लागि काठमाडौंका विभिन्न स्थानमा खुद्रा तथा थोक क्रेता घरघरमै आउँछन् । पोखरा, दोलखालगायतका स्थानबाट पनि पालाचा खरिद गर्न पेसा व्यवसायीको घरघरमै धाउँछन् । उनीहरूका अनुसार कसैले काँचो त कसैले पाकेको पालाखा खोज्छन् । पाकेको पालाचा प्रतिगोटा १ रुपैयाँ र काँचो प्राय २ वटाको १ रुपैयामा बिक्री हुने उनीहरूको भनाइ छ ।
राष्टिय प्रजापति समाजका अनुसार यहाँका प्रजापति समुदायमा एक चौथाइ मात्रै परिवार वर्षैभरि माटाका भाँडाकुँडा बनाउने पेसामा छन् । तर तिहारमा भने झन्डै आधाआधी प्रजापति परिवार माटाका भाडा बनाउने बताइएको छ । राष्ट्रिय प्रजापति समाज भक्तपुरका अध्यक्ष कृष्ण प्रजापति प्लास्टिकका भाँडाकुँंडा आएर कडा प्रतिस्पर्धा गर्न यहाँंका माटाका भाँडाकुँंडा बनाउने प्रजापतिहरू बाध्य भएको बताउँंछन् । त्यसकारण जेनतेन यो पेसा व्यवसाय चलिरहेको उनी सुनाउँंछन् ।
राष्ट्रिय प्रजापति समाजको तथ्यांकअनुसार माटाका भाँडाकुँडा बनाउने प्रजापति समुदाय काठमाडौं उपत्यका बाहिरका विभिन्न स्थानमा पनि छन् । तर पनि विशेष गरी भक्तपुरका प्रजापति समुदाय यो पेसा व्यवसायमा बढी छन् । भक्तपुरमा मात्रै हजारभन्दा बढी परिवार प्रजापति समुदायका रहेको अनुमान छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
