फिदिम : झाडीले छोप्न लागेको एउटा सानो टहरो । टहरोभित्र थोत्रिएका दुई चार वटा भाडाकुँडा । एउटा कुनामा झुण्ड्याइएका पुराना (फाटेका) कपडा देखिन्छन् ।
भुइँ बाख्राका बड्कौलाले भरिएको छ । आराम गर्ने ओछ्यान कुनै कुनामा देखिदैन । टहरो भत्किन लागेको छ ।
आइतबार यो टहरोमा पुग्दा निकै कारुणिक दृश्य देखियो । आगो निभेको अँगेनाका डिलमा एकजना वृद्धा बसिरहेकी थिइन् । उनको कपास झै फूलेको कपाल, चाउरिएर मुजा परेका गाला र शिथिल शरीर । बोलाउँदा मधुरो स्वरमा मुस्किलले बोलिन ।
उनी राम्ररी बोल्न र हिड्न सक्दिनन् । उनको सुन्ने क्षमता पनि कम हुँदै गएको छ । उनलाई बुढ्यौलीले थला पारिसकेको छ । तर, उनको सहारा कोही छैन । हेरचाह गर्ने कोही नभएपछि एक्लो जीवन जिउने कोशिसमा छिन् वृद्ध आमा । चिसो भुइँमा दिन बिताउने उनको सुत्ने ओछ्यान पनि छैन ।
यो दृश्य पाँचथरको हिलिहाङ गाँउपालिका- २ पिनासीस्थित माझिगाँउको हो । यी वृद्धा आफ्नो नामसमेत राम्ररी भन्न सक्दिनन् । छिमेकीहरूले उनको नाम ‘चनामाया माझी’ भनेर सुनाए । चनामायाले ९० वर्ष पार गरिसकेको हुनसक्ने स्थानीयको अनुमान छ । उनको शारीरिक अवस्थाले पनि निक्कै पाको उमेर देखाउँछ ।
घरमा रहेकी चुनमाया
उनी अहिलेसम्म नेपालको नागरिकको रुपमा दर्ज भएकी छैनन् । नागरिकता नपाउँदा उनले आफ्नो नाम, पहिचान र राज्यबाट पाउने सुविधासमेत पाएकी छैनन् । ‘भाउजुले अहिलेसम्म नागरिकता पाउनुभएको छैन्,’ छिमेकी प्रलाद प्रसाईले भने ‘नागरिकता दिलाउन पाए राज्यबाट पाउने सुविधा पाउनुहुन्थ्यो । भाउजु राज्यबाट पाउने सुविधाबाट बञ्चित हुनुभएको छ ।’
उनका लागि बोलिदिने र गरिदिने कोही नभएपछि उनी सबै सुविधाबाट बञ्चित छिन् ।
चनमाया बस्ने टहरो आफन्तको जमिनमा बनाइएको हो । उनको नाममा एक टुक्रा जमिन छैन । ‘हामीले दिएको जमिनमा बस्दै आउनुभएको छ,’ छिमेकी गोपाल माझीले भने ‘उनको अवस्था निकै दयनीय छ। हामीबाहेक उनको हेरचाह गर्ने कोही छैन । सरकारले प्रबन्धन गरिदिए हुन्थ्यो ।’
उनका श्रीमान शशीधर माझीको मृत्यु भएको करिब दुई वर्ष बित्यो । शशीधरको मृत्युपछि चनमाया टहरोमा एक्लै बसिरहेकी छन् । उनका सन्तान छैनन् । सन्तान नभएकी चनमाया राज्यको नजरमा समेत नपर्दा उनको अवस्था दयनीय र कारुणिक बेहाल छ । चनमायाको दुःख देख्नेहरूले खाद्यान्न सहयोग गर्दै आएको स्थानीयको भनाइ छ ।
चुनमायाको घर
वृद्धाको अवस्थाबारे जानकारी गराउँदा अवस्था र वास्तविकता बुझेर आवश्यक सहयोग गर्ने हिलिहाङ गाँउपालिकाका अध्यक्ष समरबहादुर अधिकारीले बताए । ‘उहाँको बारेमा हामीलाई राम्रो जानकारी थिएन,’ अधिकारीले भने ‘सबै कुरा बुझेर उहाँले पाउने सेवा सुविधा दिलाउन र बस्ने उचित कदम चाल्नेछौँ ।’
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
