व्यक्तिगत लाभ होइन मुलुक बनाउने हुटहुटीले संसदमा जान चाहन्छु : रवीन्द्र मिश्र (भिडियो वार्ता)

काठमाडौं: राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका बरिष्ठ उपाध्यक्ष रवीन्द्र मिश्र नेपाली राजनीतिमा यस पटकको निर्वाचनले फरक सन्देश दिने दाबी गर्छन् । काठमाडौं क्षेत्र नम्बर-१बाट प्रतिनिधिसभा सदस्य उम्मेदवार रहेका उनले देशको स्वरुप परिवर्तन गर्न पनि जनताले सुझबुझसहितको निर्णय लिनुपर्ने बताउँदै आएका छन् । नेपाली राजनीति मोहजालमा परेको भन्दै उनले त्यसबाट मुक्त पार्न आफू संघर्षशील रहेको दाबी गर्छन् । आसन्न निर्वाचन, मिश्रको राजनीतिक विचार र राप्रपाको आगामी कार्यदिशालगायतका विषयमा केन्द्रित रहेर अन्नपूर्ण पोस्टले सुरु गरेको 'द न्यूज मेकर' कार्यक्रमका लागि भूपाल लुइटेलले गरेको संवादको सम्पादित अंश :

राजनीतिमा नयाँ परिकार लिएर जानुभएको थियो । तर अधिकांश नेपालीको लत तपाइँले दिएकै बिम्ब म:म: चाउमिन नै रहेछ किन ?

नेपाली समाज राजनीतिक मोहमा परेको भन्ने गरेको छु । मोह जालमा परेपछि तपाइँको सोचाई एक सुरो बन्छ, छेउछाउबाट अरुले राम्रो तर्क गरे पनि तपाइँ सुन्ने पक्षमा हुनुहुन्न । जब मोहजालबाट मुक्त भैइसक्नुहुन्छ त्यो समय ढिलो भैइसकेको हुनसक्छ । नेपाली समाजमा राजनीतिको मोहजाल गाउँगाउँसम्म पुगेको छ । 

सामाजिक संघसंस्थाका व्यक्तिहरू समाजसेवीभन्दा बढी कांग्रेस र कम्युनिष्ट छन् । सरकारी विद्यालयहरू शिक्षकहरूभन्दा बढी कांग्रेस र कम्युनिष्ट छन्। विश्वविद्यालयका प्राध्यापकहरू कांग्रेस र कम्युनिष्ट छन्। अपवाद छाडेर प्रशासनका सचिव, सहसचिव कांग्रेस र कम्युनिष्ट । डाक्टर इन्जिनियर कांग्रेस र कम्युनिष्ट । हुँदा हुँदा प्रहरी पनि  कांग्रेस र कम्युनिष्ठ । अब त अति भएर सर्वोच्चका न्यायाधीश पनि कांग्रेस र कम्युनिष्ट भइसके । उनीहरू सबैले आआफ्नो कनेक्सन हेरिरहेका छन् । कसैको भावनात्मक सम्बन्ध छ भने कसैको स्वार्थ गाँसिएको सम्बन्ध छ।  त्यो सम्बन्ध तोड्न असाध्यै गाह्रो हुँदो रहेछ । यसलाई मैले अर्को बिम्बको रुपमा हेर्ने गरेको छु । आजकाल राजनीति स्टक होम सिन्ड्रोमबाट ग्रस्त छ । 

त्यो भनेको के हो भने स्वीजरल्याडको १९७३ मा केहीँ अपहरणकारीले बैंकमा धावा बोलेर कसैलाई अपहरण गरे । त्यो अपहरणकारीलाई पीडा दिदाँ दिदै अपहरहित र अपहरणकारीबीच भावनात्मक सम्बन्ध विकास भयो । त्यसैगरी नेपाली समाजमा अधिकांश राजनीतिकर्मीले जनतालाई पीडा दिइरहेका छन् । आफ्नो जीवन सानका साथ बिताइराखेछन् । तर त्यो पीडा दिदाँ दिदै आफ्नो भावनात्मक सम्बन्ध आम मतदाताले तोड्नै सकेका छैनन् । हो त्यहीँ कारणले मेन्यु पल्टायो पल्टायो अनि अन्त्यमा मःम: खाएको स्थिति भइराखेको छ ।

भनेपछि लत पसेर होइन बाध्य पारेर रहेछ हो ?

बाध्य पारेको होइन त्यो मोहजालमा पारेको हो । 

नेपालीले तपाइँको नयाँ राजनीतिक स्वाद नरुचाएपछि त्यहीँ पुरानै बिम्बमा फर्किनुभएको भन्ने बुझाइ गलत हो त ?

अवश्य ! किनभने यसरी फर्किने भए त सुरुमै फर्किहाल्थे । अहिले मेरो ५ वर्षको राजनीतिबाट र मेरो २ दशकभन्दा बढीको पत्रकारिताबाट मैले यो समाजलाई, देशलाई, राजनीतिलाई, भूराजनीतिलाई, अर्थराजनीतिलाई , जातीय संरचनालाई, धार्मिक जनसंख्यायिक अवस्थालगायतका यावत विषयलाई मैले जसरी बुझेँ त्यो बुझेपछि मैले मेरो मार्ग परिवर्तन गरेँ । 

नेपालमा अभिभावकीय संवैधानिक राजसंस्था चाहिन्छ किनभने देश तपाइँ र मेरो पुस्ताको मात्रै होइन हामीभन्दा तलको पुस्ताको पनि हो । त्यसैगरी संघीयता यो देशको लागि घातक छ र धार्मिक निरपेक्षता पनि घातक छ भन्ने निष्कर्षमा पुगिपछि एजेण्डा परिवर्तन गरेको हुँ । त्यो एजेण्डालाई विभिन्न प्रतिकूल अवस्थामा पनि बोकेर आएको राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीसँग मिलेपछि मात्रै बलियो भएर जान्छ । र अहिले मैले भनेको एजेण्डा रुपान्तरणको दिशामा जानसक्छ भन्ने मान्यता हो  । 

लोकतन्त्रलाई विश्वास गर्नेले त कर्मसिद्धलाई उत्कृष्ट ठान्छन् न कि जन्मसिद्धलाई हैन ?

ए भनेपछि बेलायतका त्यत्रा झन्डै ७ करोड नागरिकहरू लोकतन्त्रवादी नै होइनन् । किनभने त्यहाँ राजसंस्था नै  छैन, त्यसपछि स्क्यानडिनाभियन त्यत्रा संसार खुसी मापन,  सदाचारीदेखि लिएर मानवविकाससम्म सबै प्रतिवेदनमा उत्कृष्ट स्वीजरल्यान्ड, फिनल्यान्ड  जस्ता देशहरू सबै लोकतन्त्रवादी नै होइनन् जहाँ  राजसंस्था छ । 

लक्जम्वर्ग युरोपको सबैभन्दा सम्पन्न देश त्यो लोकतन्त्रवादी नै होइन जहाँ राजसंस्था छ । हाम्रो देशमा लोकतन्त्रमाथि धावा बोलियो । जसको सर्मथन गर्नुहुँदैन । २०१७ सालमा अझै केस फरक हो किनभने त्यतिबेलाको परिस्थिति फरक थियो । २०६२/६३ मा मैले भन्दै आईरहेको के हो भने त्यसलाई ह्यान्डल गर्ने तरिका फरक हुन सक्थ्यो । 

राजा आफैँ आक्रमक रुपमा प्रस्तुत हुनुपर्दैन थियो भन्ने चाहिँ मेरो धारणा हो । त्यसो हुनाले राजसंस्था हुँदैमा त्यो अलोकतान्त्रिक हुनु र राजसंस्था नहुँदैमा लोकतान्त्रिक हुने भन्ने कुरा होइन ।

'खास कुनै वंशको सन्तानलाई जन्मिनसक्दै शासक किट्ने पुरातन व्यवस्थालाई हटाएर हामीले उन्नत व्यवस्था ल्यायौँ । जहाँ जनताको सन्तान तिनै जनताको सेवक बन्ने अवसर मिलेको छ । के यो गलत हो ?’ भनेर गणतन्त्रवादी नेताहरूले पटक/पटक भाषण गरेको सुन्नुभा छैन ?

ती नेताहरू कुठिण्त हुन् । जसले त्यो परिवारलाई फालेर आफ्नो परिवारका हरेक सदस्यलाई राजा बनाउन खोज्दैछन् । त्यो भनेको कुण्ठाको परिणाम हो । ती राजसंस्थावादीहरू सामन्तवादी हुन् । शोसक हुन् । राजाको लवाइ खुवाईमा टिप्पणी गर्ने अनि त्यो भाष्य फैलाएर अहिले आफू त्यो भन्दा पनि चर्को लवाई खुवाई गरेर बस्ने ? बिहान ननभेज, बेलुका भेज चाहियो रे सुन्नु भएको छ नि ? मान्छे कोरोना भएर मर्दा दाउरामा पकाएको मिठो हुन्छ रे । यस्तो भन्न अफ्ठ्यारो लाग्नु पदैन ? 

यो त मैले एक जनाको कुरा गरेँ । अर्को एक जना प्रधानमन्त्री हुनुहुन्छ जसको छोरा ठुला ठेक्का पट्टा गरेर हिड्नुहुन्छ । ती प्रधानमन्त्री हुदाँ सरकारसगँ २० लाख लिने अनि विराटनगरमा १ जना बिरामी २० हजारको बिल तिर्न नसकेर अस्पतालको ३ तलाबाट हामफामलेर मर्नुपर्ने ?

तपाइँले जन्मसिद्धलाई नै उत्कृष्ट ठान्ने हो ?
कसले भन्यो त्यस्तो ? सुन्नुस्  । राजसंस्था ठूलो कि म ठूलो कि तपाई ठूलो कि यो देश ठुलो ? मेरो दृष्टिकोण सोध्नुहुन्छ भने म कर्मसिद्ध अधिकार हो । म अधिकारमा विश्वास गर्ने मान्छे हुँ । म सम्पुर्ण कुरा पढेर उठेको मान्छे हुँ । यो देश शान्ति, स्थिर र अखण्ड भएन भने भोलि जातीय र धार्मिक सन्तुलन बिग्रयो भने के हुन्छ ? त्यसैले विचारभन्दा माथि देश भनेको हो । 

तपाइँकै प्रतिस्पर्धीले 'मेरा बाबु... तर राजतन्त्रको पक्षमा कलम चोप्ने, बहुदलीय व्यवस्था ध्वस्त नभएसम्म घरबाटै निस्किन्न भन्नेको छोरा,’ भन्दै भोट मागेको बिर्सिनु भो ?
कान फुकेर जितेको होइन । बुवाहरूलाई जोड्नु त्यो कुरा राम्रो होइन् । दोस्रो कुरा उहाँले आफ्नो बुबाबारे सार्वजनिक दावी गरे के बुझ्नु पर्छ भने उहाँको बुबा भयानक स्वाभिमानी हुनुहुन्थ्यो । उहाँका बुबाका समकालीनहरू कृष्णप्रसाद भट्टराई, बीपी कोइराला र गणेशमानले बोकेको ३ खम्बा मध्ये एउटा राजसंस्था थियो । 

त्यो आफू अत्यन्त प्रतिकुल र पीडाजनक स्तिथिमा पर्दा पनि त्यो एजेण्डा पक्डेर बस्नुभयो । त्यो व्यक्तिगत स्वार्थका लागि त होइन होला । दुःख दिने राजाको पनि पीडा सहनुभयो । त्यो देशको हो । अनि उहाँको छोरा राष्ट्र संघमा गएर नेपालमा नाका बन्दी लाग्दा एक शब्द बोल्ल नसक्ने ? 

प्रकाशमानजी अहिले भिडियो बनाएर खोलाको छेउमा ट्राफिक व्यवस्थापन गरेँ बाटो बनाए भनेर भन्नुहुन्छ । तर जनतालाई थाहा छ यहाँका समस्या उहाँहरूकै कारण आएका हुन् । दक्षिण कोरियाको राजधानी सियोलको नदी पुःनस्थापन कसरी भयो बेलायतको राजधानी लण्डनको टेनेसी नदीको पुनर्स्थापना कसरी भयो गुगल गरे मात्र पनि हुने हो ।

तर उहाँले नै तपाइँलाई चुनावमा हराउनुभयो ।
उहाँले नराम्रो कामलाई राम्रो भनेर चुनाव जित्नु भयो । राजनीति मायाजालमा फसेको समाजको म उदाहरण दिन्छु । २०७४ सालमा म बानेश्वरमा चुनावी घरदैलोमा गएँ । बाटोमा धेरै धुलो उडेको थियो । पसल थियो । एउटा कोठामा बुबा, आमा र बालक, अर्कोमा ७५/७६ वर्षको बा आमा बस्थे । धुलो उडिराछ, धुलोले उहाँहरूको अवस्था खराब भएको छ । उहाँहरूको पीडा सुने, उहाँहरूले भन्नुभयो हामीले जमानादेखि रूखमा भोट हालेको तपाईँ राम्रो मान्छे तर, हामीले भोट रूख मै दिनुपर्छ ।

मैले भने, हो यस्तो भए तपाइँ मतदाता गर्नुस् । धुलो पिउनुस् । अस्पताल जानुस । अनि आफ्नो नेतालाई उपचार गर्न सिंगापुर पठाउनुस् । 

अब परिस्थिति फेरिएको हो र ? 
हो नि !

कसरी ? 
मेरो अपेक्षा पूरा देश नै यो समस्याबाट मुक्त हुनुपर्छ भन्ने हो । र यो पटक मन र मत परिवर्तन गरेर हलोमा भोट हाल्नुपर्छ । किनभने, यो पटक राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी सशक्त रूपमा देशको राष्ट्रियताको लागि अर्थ राजनीतिको रूपान्तरणको लागि मात्र संसदमा आउने होइन यसले एमाले, कांग्रेस र माओवादीको तप्कालाई पनि विस्थापित गर्न सहयोग पुर्याउछ । क्षेत्र नम्बर-१ मा राम्रोसँग धेरै कुराहरू भईरहेको छ । यहाँका मतदातालाई म राम्रो उम्मेदवार हुँ भन्ने छाप छाडेको मेरो दावी हो । 

दोस्रो कुरा १५ वर्ष जो संसद हुनुभयो प्रकाशमान जी । उहाँले जनताको हितमा के गर्नुभयो । कुन कुरामा हस्तक्षेपकारी भुमिका निभाउनुभयो ? यहाँको विकासमा के गर्नुभयो ? राजधानी शहरको संसद भएर शहर व्यवस्थापन र ट्राफिक व्यवस्थापनमा के गर्नुभयो ? काठमाडौं शहरको सार्वजनिक जग्गाको अतिक्रमणको बारे के बोल्नुभयो ।  उहाँ नेवा: समुदायबाट,  यो सभ्यता संसारमै विशिष्ट हो । नेवा सभ्यता र संस्कृति सम्बर्धन गर्न के गर्नुभयो ?

क्षेत्रको विकास र देशको निकास गर्न प्रकाशमानलाई भोट उहाँको नारा छ ।

काठमाडौं उपत्यकाको विकास भयो भने हाम्रो क्षेत्रको आफैँ विकास हुदैन ? क्षेत्रको विकास भनको मैले बारम्बार भनिसके संसदसँग विधायकी अधिकार छ । संसदसँग कार्यकारी अधिकार छैन । कार्यकारी अधिकार भएको मेयर हो । कार्यकारी अधिकार भएको वडाहरू हो । 

त्यसो भए तपाइँले प्रकाशमान जीलाई आरोप लगाउनुको त कुनै तुक देखिएन होइन र ?

उहाँ त म गर्दैछु भन्नुहुन्छ । तपाइँ हाम्रो क्षेत्रको विकास हेर्नुस् त्यसको श्रेय मैले वडाअध्यक्षहरूलाई  दिनुपर्छ ।  किनभने उहाँहरूसँग बजेट छ । उहाँहरूले काम गर्नुहुन्छ । 

४१० मत थप आएको भए अघिल्लो पटक तपाइँ विजेता हुनुहुन्थ्यो । तपाइँ उपविजेता यो समयमा तपाइँले के गर्नुभयो त ?
यस विषयमा मैले दुईवटा कुरा भन्ने गरेको छु । यो मैले औचित्य दर्साउन मिल्दैन । मलाई दोश दिने ठाउँ छ । म विवेकशील साझामा हुदाँ यो पार्टी आफैँ जन्माइयो । त्यसको प्रसव पीडालाई हुर्काउन र हुर्काउदैँ गर्दा हामी ५ औँ ठुलो पार्टी थियौ । झण्डै झण्डै राष्ट्रिय पार्टी भएका थियौँ । हुकार्उदै गर्दा हामीले दायाँबायाँ गरेनौँ । पार्टीको आन्तरिक कारणले दुई कुरा गर्न सकिन । मैले मेरो घरकी बुढी आमालाई समय दिन सकिन र अहिले पनि दिएको छैन । मेरो भाइ र बुहारीले धेरै हेर्छन् आमालाई । बेलाबेलामा मेरो श्रीमतीले हेर्छिन् । त्यसैगरी मैले म उपविजेता भएको क्षेत्रलाई पनि समय दिन सकिन । 

त्यतिबेला कहाँ गयो त रवीन्द्र मिश्रभन्दा मलाई पनि कोभिड भएको थियो । तर, पार्टीको नेतृत्वमा हामीले क्षेत्र-१ मा मात्र होइन देशभरिका धेरै ठाउँमा धेरै राहतका धेरै काम गरेका थियौँ । मैले स्वीकानु पर्छ कि मैले जुन तहमा काम गर्नु पर्ने हो त्यसरी नसकेकै हो ।

मतदाताको मन फेरिएको तपाइँको दावी छ । राम्रै छवी बनाएका व्यक्ति चुनावी मैदानमा छन् । तपाइँको मत बाँडिएला नि हैन्?
सुरूवातमा मत बाढिन्छ भन्ने चिन्ता थियो । अहिले मेरो एजेण्डा हेरेर मलाई मन पराएका छन् । यो मेरो घमण्ड होइन । मेरो पढाइको हिसावले, मेरो योग्यताको हिसाबले, मेरो राजनीतिक बुझाइले मैले यो समाजलाई जति गरेको छु उत्तिकै बोलेको हो । मैले मेरो एउटा पेशा हुदाहुदै सामाजिक रूपमा जे जति काम गरेको छु मेरो किताबकै लेखकस्वको कुरा छ, बालाश्रयको कुरा छ, राजनीतिक अर्थ नीतिका हिसाबले सबैभन्दा अव्वल म हुँ भन्ने दावी हो । त्यो मतदाताले निक्यौल गर्छन् । 

अब तपाइँको प्रश्नको जवाफ हो रवीन्द्र मिश्र नै सबैभन्दा बलियो उम्मेदवार हो । हामीले उनलाई भोट दिनुपर्छ । होइन भने फेरि पनि संसदमा उही विकृतिको पोकाले भरिन्छ । त्यसैले भोट बाढिनु हुन्न भन्ने भावना यत्र तत्र सर्वत्र छ ।

कांग्रेस भित्र गहकिलो छाप राखेका प्रकाशमानको विकल्पमा हुनुहुन्छ । अरू पनि धेरै उम्मेदवार यो मत बाढिन्न भन्नेमा तपाइँ ढुक्क !
अलिअलि त जान्छ । जो हाम्रो प्रतिस्पर्धी हुनुहुन्छ प्रकाशमानजीलाई हेर्नुस् । पाँच वर्ष देउवाको आलोचनामा बिताउनुभयो । अन्तिम घडिमा उहाँलाई सपोर्ट गर्नुभयो । जब कि नेपाली कांग्रेसको नेतृत्व नै बदलिन्थ्यो ।
  
तपाइँलाई त्यहिँ त प्रश्न हो । प्रकाशमान र अरू उम्मेदवार छन् भोट काटिदैन त?
अब प्रकाशमान जीलाई जनताले राम्रोसँग विश्वास गर्ने दिन गए जस्तो लाग्छ मलाई  । एक त उहाँले संसद बनेर देशको दीर्घकालीन हित र क्षेत्र-१ को हितमा उल्लेख काम गर्नुभएको छैन । बरू मैले भनेको जस्तो नाकाबन्दीको बेला राष्ट्रसंघमा गएर चुइक्क बोल्नुभएको छैन । त्यसबाहेक उहाँले नेपाली कांग्रेसको उपसभापति महामन्त्री हुदाँ बुबालाई रूवाएर पार्टीबाट निकाल्नेसँगै साँठगाँठ गर्नुभयो । पार्टी फुट्दा अर्को पक्षमा जानुभयो । त्यसो हुनाले अब उहाँ निकटको प्रतिस्पर्धी चाहि हो तर, मत ८ हजारको फरक हुन्छ म भनिराछु । अब भोट केन्द्रित हुन्छ । बाँडिदैन ।

त्यसका लागि तपाइँलाई शुभकामना । परिस्थिति फेरिएको हो र..? 

सुन्नुस् न मैले चुनाव लड्दा त्यो बेलामा हाम्रो क्षेत्र न. १ संगठन थियो । त्यो बेलामा अरुको स्थानीय तहको चुनावको मत कति थियो । त्यो हुनाले तपाइँले स्थानीय तहको मत नै यो संघीय निर्वाचनमा प्रतिबिम्बित हुन्छ भन्दै सोच्दै नसोच्नुस् । दोस्रो कुरा यो संघीय निर्वाचन हो । अहिले काठमाडौँ क्षेत्र न.१ मा मात्रै होइनन् देशका धेरै जनताले के बुझिसकेका छन् भने जसरी हिन्दु धर्ममाथि धर्मनिरपेक्षताहरूले निरन्तर प्रहार गरे जसरी धर्म धर्मान्तरण बढेको छ । जसरी मान्छेको आस्थामाथि चोट पुगेको छ ।

जसरी संघीयता  लादिएर आर्थिक रुपमा राजनीतिक रुपमा भुराजनीतिक रुपमा र अखण्डताको रुपमा देशलाई घाणो बनाएको छ । जसरी एउटा राजा फालेर एउटै परिवारमा कयौ राजा जन्माइएको छ । यसले देशलाई दीर्घकालीन हित गर्दैन । यस्तो  अवस्थामा राप्रपाले उठाएका एजेण्डा यो देशको हितको एजेण्डा होईन देशको रुपान्तरणको अर्थराजनीतिक एजेण्डा हामीले उठाएका हौँ । त्यसमा जनता बढी कन्मिन्स भएको देख्छु । हामीले भनेका छौँ । हामी नष्ट हुन्छौ । भ्रष्ट हुँदैनौ । यो भनाई मात्र होईन । यो गराई पनि हो । अब प्रमाणित गर्ने बेला आएको छ । 

तपाइँले अहिले भन्दै हिडेको एजेण्डा काउन्टर हुनसक्छ भन्ने अर्को कोणको विश्लेषण रैछ । 

पहिलो यो राजतन्त्र गलत रुपमा प्रयोग भइरहेको छ । हामी राजाले गर्ने भनेको तन्त्र यो होइन हामीले राजसंस्था भनेको राजनीतिभन्दा माथि रहोस् ।
 
खास कुरो वंशको प्रतिकूल ?

त्यो राजनीतिभन्दा माथि हुनुपर्छ भन्ने मान्यता हो संसारभरि नै । जसलाई प्रतीकको रुपमा हेरिन्छ । त्यसैले राजतन्त्र होइन राजसंस्था । दोस्रो कुरा विरोधाभासमा बाँचेको भनेर आएको छ । जुन २०७४ मा पार्टी सुरु गर्दा मैले २०६२/६३ मा एउटा निरन्तर धारणा राखेँ । त्यो के भने म कुनै वंश मेरो बाजेले कसैको घिउ खाथे हात सुग्थे भन्ने संस्थाको म  अनुयायी होईन । मैले अघि पनि भने । म मेरो उत्कृष्टतामा बिश्वास गर्छु । तर त्यो माथि त देश छ । राजदरबार भत्काएर त्यसको ठाउँमा दिल्ली दरबार नबनाउनु । दिल्ली दरबार बिदेशी हस्ताक्षेपको बिम्बको रुपमा प्रयोग गरेको हु । नबनाउ त्यसले हित गदैन् भनेकै हो । हामीले पार्टी सुरु गर्दा अब जे हुनु भैसक्यो । देश ठिक बाटोमा जान्छ भने ठिकै छु भनेर हिँडैकै हो । तर दुईजना राष्ट्रपति पाउँदा तपाइँले पहिले राष्ट्रपति राजनीतिभन्दा मााथि उठेको देख्नुभयो ? तपाइँको देशका महत्वपूर्ण विभिन्न संस्था राजनिति भन्दा फरक देख्नुभयो । 

देशका बहालवाला, पूर्व प्रधानमन्त्री राजदुतको बिदाई समारोमा गएर टिसिक्क परेर बसेका पनि देख्नुभयो । देशका भुतपूर्व प्रधानमन्त्री, विदेशी परराष्ट्रमन्त्री आउदाँ होटेलमा लाईन लागेको पनि देख्नुभयो । त्यो बीचमा  भारतीय सुरक्षाविद आएर 'नेपाल इज गोइङ टुबी फ्याङ भन्या पनि सुन्नुभयो । यी सबैले के संकेत गर्छ ? त्यसैले मैले यो देशलाई शीरमा राखेर एजेण्डा परिवर्तन गरको हो ।

विचारभन्दा माथि देश भन्ने वितार पनि विरोधाभास भएको आरोप छ, यसलाई कसरी लिनुहुन्छ ? अहिले विचारकै पछि हुनुहुन्छ । विचारभन्दा माथि देश कि पार्टी ?

हैन मैले व्यक्ति, पार्टी र विचारभन्दा देश माथि भनेको हो । पार्टीको विचार हुन्छ । तर एउटा समय कालखण्डमा पार्टीले समाएको विचार अर्को कालखण्डमा उपयुक्त नहुन पनि सक्छ । कांग्रेस त्यत्रो अडान राखेर बस्यो । तर स्वार्थका कारण गिरिजाप्रशाद कोइरालाई ललिपप देखाएर तिम्रो दाइ देशको पहिलो निर्वाचित प्रधानमन्त्री अब तिमी चाहिँ देशका पहिलो राष्ट्रपति भनेर । कांग्रेस प्रचण्डको एजेण्मा फस्यो । उनले देशको बारेमा सोचेको भए बीपी, गणेशमान, कृष्णप्रसादको लाइनबाट पर जान सक्दैनथे । तर स्वार्थले गणतन्त्रमा गइदिए । भोलि ३०/४० वर्षपछि राप्रपा पनि धार परिवर्तन हुनसक्छन । 

अर्को प्रदेश खारेज भन्ने अनि प्रदेशमा संघमा भन्दा धेरै उम्मेदवार उठाउने ?
हामी यो देशको शान्ति, स्थिरता र दीगो विकासका लागि गणतन्त्र ठीक छैन भनिरहेका छौँ । गणतन्त्र ठीक छैन भन्ने गणतन्त्रात्क संविधानमै आधारित भएर किन लड्ने भनेर सोध्या भए पनि हुनथ्यो । त्यो के भने हामीले संविधान मान्दैनौ भनेको छैन । अहिले हामीले जे भनिरहेका छौँ संविधानको दायर भित्र रहेर हो । त्यसकारण प्रदेश खारेजी भने पनि अहिले संविधानले दिएको जित्ने अधिकार भित्र हामी लडेका छौँ ।

तपाइँ हिँडेको मार्गबाट देश ठीक ठाउँमा आउँछ त ?
आउँछ । ल्याउनैपर्छ ।
कसरी ?
मैले अघि पनि भने यो देशको भूराजनीति बदलिएको छ । द्वितीय, तृतीय राष्ट्रिय राजनीति प्रयोगमा आयो भने यो सम्भवत दक्षिण एसियालीकै हकमा आउँछ । त्यसमा पश्चिमा, भारतीय र चीनको चासो छ । त्यस्तो संवेदनशील ठाउँमा भूपरवेष्टित भएर बसेका छौँ । जसका संस्थाहरू एकदम कमजोर छन् । सेना मात्रै अलिकता पर छ । राजनीतिबाट पर र यान्त्रिक रुपमा हेर्नु भो भन देखिन्न । जातीय संवेदनशीलता बढेर गएको छ । 

भोलि यो देशमा इथोयोपिया, सुडान, अफगानस्थान, इरान, लिबिया जस्तो द्वन्द्व भयो भने कसले सम्हालिदिन्छ । त्यसमा लागि एक कुशल संस्था चाहिएको हो । जसले संकटको बेलामा देशलाई आफूभन्दा माथि राखेर हेर्न सकोस् । लम्पसार नपरोस् । 

यो देशमा संघीयताले ठुलो आर्थिक भार थोपरेको छ । कालान्तरमा सातै प्रदेश रहँदैनन् । अरु देशमा पनि भएको छ । हाम्रो देशमा संकटका बेला संवेदनशील विषयलाई एजेण्डाका रुपमा उठाइन्छ । त्यसमा दलहरू बाध्य भएर झुक्नुपर्ने हुन्छ । जसरी धर्म निरपेक्षताले आज जसरी हिन्दुको मनमा चोट पुर्‍याएको छ । जसरी संसारमा धर्मान्तरण भैइरहेको छ । यसले हित गदैन् । यस्ता समस्या हाम्रो एजेण्डाले ल्याउँदैन ।

त्यसका लागि कति सिट चाहिन्छ ? कति ल्याउँनुहुन्छ ?
यो पटक हाम्रो सशक्त उपस्तिथि हुन्छ । तर अघि मैले भन्या जस्तो आम मतदाता राजनीति मोहजालबाट निस्किएर उनीहरूले मन र मत बदले भने हामी नेतृत्वमा पनि पुग्न सक्छौ ।
२०६४ को निर्वाचनमा माओवादी सबैभन्दा ठुलो पार्टी हुन्छ भनेर कसले आकन गर्या थियो ? हामी अहिले यतिनै भनेर अहिले नभनौँ । तर हाम्रो उपस्थिति बलियो हुन्छ ।