गोरखा : २०१४ सालमा स्थापना भएको सिरानचोक गाउँपालिका–२ पाम गाउँको समाजसुधार प्राथमिक विद्यालय २०६८ सालमा बन्द भयो। डिस्ट्रिक सोल्जर बोर्डको सहयोगमा खुलेको गाउँको विद्यालय बन्द हुँदाको पीडा कम गराउन त्यतिबेलाको जिल्ला शिक्षा कार्यालयले ‘कुनै पनि बेला फेरि सञ्चालन हुन सक्नेछ’, भन्ने उल्लेख गरेको थियो। तर, १२ वर्ष बितिसक्दा पनि खुल्ने छाँटकाँट नदेखेपछि फेरि कुनै दिन सो स्कुल खुल्नेछ भन्ने आशा गाउँलेले मारिसकेका छन्।
गाउँको शोभाका रूपमा रहेको स्कुल अहिले खण्डहर बनेको छ। कहिले ठूलो झरी पर्ला भनेर पहिरिने मौका पर्खिरहेको छ। गोरखाको उत्तर पश्चिममा पर्ने नाम चलेको ‘पाम’ गाउँमा ३५ घर थिए। नेपाली, ब्रिटिस र इन्डियन बहालवाला र पूर्वलाहुरेले गाउँ भरिभराउ थियो। गुरुङहरूको मात्र बसोबास रहेको सो गाउँ सम्पन्न र गुल्जार थियो। सुन्दर, शान्त र सुखी गाउँको नमुना थियो पाम।
‘त्यतिबेला विद्यालयमा राम्चे, खमारी र पामका गरेर ७०, ७५ जना विद्यार्थी हुन्थे’, पूर्वप्रधानाध्यापक आशबहादुर गुरुङ भन्छन्, ‘बसाइँसराइका कारण पछि यस्तो समय आयो कि, शिक्षक तीनजना, विद्यार्थी पाँच जना भए। अनि शिक्षा कार्यालयले हामी शिक्षकलाई वरपरको विद्यालयमा पठायो। ती विद्यार्थीहरू पनि कोही चित्रेपोखरी, कोही चिप्लेटी जान थाले।’ त्यही बेलादेखि गाउँ बालबालिकारहित हुन थालेको उनको भनाइ छ।
अहिले पाममा बालबालिकाको नाउँमा मनिष एक्ला छन्। १० वर्षका उनी चित्रेपोखरी माविमा कक्षा ६ मा पढ्छन्। उनीसँग स्कुल जाने साथीसंगी पनि छैनन्, गाउँमा खेल्ने साथी पनि छैनन्। घुलमिल हुने साथी नपाएपछि उनी स्कुल जाँदाबाहेक घरबाट बाहिर निस्कँदैनन्। ‘स्कुल खुलेको बेला त दिनभरि स्कुलमै हुन्छ, बिदा भएका बेलाचाहिँ घरबाट बाहिर निस्कँदैन। कहिलेकहीँ निस्कियो भने उपल्लो घरको ठूलीआमा भएको ठाउँमा जान्छ’, उनका बुबा सुकबहादुर गुरुङ भन्छन्, ‘उसले साथीभाइ भेट्ने भनेकै दसैं–तिहारमामात्र हो। काठमाडौं, गोरखा, चितवन पढ्न गएकाहरू त्यतिबेला गाउँमा फर्कन्छन्।’ आफू मिल्दो साथीसंगी नपाएपछि मनिष गाउँमा कसैसँग घुलमिल नहुने, गाउँ डुल्न पनि ननिस्कने उनी बताउँछन्।
बजारमा राखेर पढाउने खर्च नभएर मनिषलाई घरमै राख्न बाध्य भएको सुकबहादुरको भनाइ छ। ‘सबैले छोराछोरीलाई बजारमा लगेका छन्। मेरोचाहिँ उपाय नभएर घरमै राखेको हो’, उनी भन्छन्। बालबालिका नभए पनि गाउँको सुन्दरता नै हराउने स्थानीयको भोगाइ छ। ‘बालबालिका भनेको गाउँको शोभा रहेछ’, स्थानीय हेमबहादुर गुरुङ भन्छन्, ‘बालबालिका नभएको गाउँ रमाइलो नहुने रहेछ।’
पामका पूर्वलाहुरेहरू अधिकांश गोरखाबजार, काठमाडौं, चितवनमा बसोबास गर्छन्। बहालवाला लाहुरे भने जम्मा एकजना मात्र बाँकी छन्। तर, लाहुरे नभए पनि युवाहरू युरोप, अमेरिकातिर पढ्न र वैदेशिक रोजगारीमा जान थालेपछि गाउँ बालबालिका र युवाविहीन भएको उनको भनाइ छ।
‘बाउलाई विदेश जाने भिसा लाग्नेबित्तिकै आमालाई बजार जाने भिसा लाग्दो रहेछ’, आशबहादुर गुरुङ भन्छन्, ‘बच्चा पढाउने निहुँमा काखको बच्चा लिएर बजार पस्छन्। अनि उसले उतै प्लसटु पास गरेपछि युरोप, अमेरिका, अस्ट्रेलियातिर लागिहाल्छ। गाउँ फर्किने सम्भावना छैन।’ पढ्न, रोजगारी गर्न बाहिर गए पनि आजका मितिसम्म कुनै घर पनि सधैंका लागि ढोका लागेको भने छैन।
‘जहाँ भए पनि दसैं–तिहार चाडबाड गाउँमै मान्न आउँछन्। बिहे, व्रतबन्ध, अर्घौँका रीतभात बुझाउन पनि गाउँमै आउँछन्’, अर्का स्थानीय एकबहादुर गुरुङ भन्छन्, ‘जहाँ बसेको भए पनि बेलाबेला ढोका खोल्न आउँछन्। खेतीपानी भिœयाउन आउँछन्, त्यही भएर कुनै घर पनि बेवारिसे छैन।’ आगामी दिनमा के होला भन्न नसकिने उनको भनाइ छ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
