नयाँ दिल्ली : भारतमा भएको आम निर्वाचनको नतिजामा भाजपा बहुमतसम्म पुग्न सकेन। अब भाजपा नितिश कुमार र चन्द्रबाबु नायडूको समर्थनमा मात्र सरकारका रहन सक्छ।
भाजपाले मात्र २४० सीटमा जीत हासिल गरेको छ। सरकार बनाउन २७२ सिटमा जित्नै पर्ने हुन्छ। एनडीए गठबन्धनले करिब २९२ सिट र विपक्षी भारतीय गठबन्धनले २३४ सिट जितेको छ ।
इन्डिया गठबन्धनको सूत्रधार जेडीयूका अध्यक्ष एमव् बिहारका मुख्यमन्त्री नितिश कुमार गत जनवरीमा गठबन्धन परिवर्तन गरेर एनडीएमा सामेल भएका थिए। उनले बिहारमा एनडीएसँग मिलेर सरकार बनाए र सोही गठबन्धनसँग मिलेर लोकसभा चुनाव पनि लडे।
जेडीयुले अपेक्षा गरेभन्दा राम्रो भोट पाएर बिहारमा १२ सिट जित्यो। भाजपाले पनि १२ सिटमा नै जीत हासिल गर्यो। एलजेपी (रामविलास)ले पाँच सिट र जितनराम मान्जीको पार्टीले एक सिट प्राप्त गरेको छ । अर्थात् एनडीएले कुल ३० सिट हासिल गर्यो। पूर्णियामा स्वतन्त्र पप्पु यादवले एक सिट जितेका छन् ।
नायडू र नितिशको भरोसामा सरकार
आन्ध्र प्रदेशका पूर्व मुख्यमन्त्री चन्द्रबाबु नायडुको तेलुगु देशम पार्टीले १६ सिट जितेको छ । आम चुनावको साथसाथै, यहाँ विधानसभा चुनाव पनि भएको थियो। जसमा टीडीपीले १७५ सदस्यीय विधानसभामा १३५ सीट जितेर भारी बहुमत हासिल गर्यो। टीडीपी फनि एनडीए गठबन्धनमा सामेल छ।
चाखलाग्दो कुरा के हो भने नितिश कुमार र चन्द्रबाबु नायडू दुवैले केही समयअघिसम्म केन्द्रको मोदी सरकारविरुद्ध मोर्चा खोलेका थिए। अहिले एनडीए गठबन्धनमा उनीहरूको हैसियत निकै महत्त्वपूर्ण भएको छ ।
मोदी र बीजेपीले अब यी दुई नेताहरुसँग सरकार बनाउनको लागि समन्वय गर्नुपर्नेछ।
मोदीको लागि चुनौति
पछिल्लो मतपरिणामपछि यी दुई नेताले सत्ता समीकरणमा किंगमेकरको भूमिका निर्वाह गरेका छन्। नितीश कुमार र चन्द्रबाबु नायडूको बैसाखी बिना यो सरकार चल्न नसक्ने आकलन गरिएको छ। नितीश कुमारलाई मौसमजस्तै परिवर्तन भइरहने नेता भनेर आरोप लाग्ने गरेको छ।
भारतका एक विश्लेषकले भने, ' यो बैसाखी भाजपाको घाँटीमा घण्टी बनेको छ। दुवैजना पुराना र अनुभवी राजनीतिज्ञ हुन् र विशेष किसिमको राजनीतिक सोच भएका छन् । यो शक्तिको समीकरणमा उनीहरू रहे भने त्यसको पुरै मूल्य लिनेछन् र आफूले चाहेको माग पूरा भएको खण्डमा मात्रै रहने छन् ।'
शक्तिको केन्द्रीकरणले काम गर्दैन
भाजपा दश वर्षको कार्यकालमा प्रधानमन्त्री र गृहमन्त्री स्वयम् बाहेक सत्तामा कसैको सहभागिता थिएन। अब सत्तामा सहभागिता बढाउन सके र जनताको कुरा सुनियो भने मात्र सरकार चलाउन सक्षम हुने जनाइएको छ।
उनी भन्छन्, 'मोदीलाई यो मोडेलको बारेमा आफ्नो जीवनको कुनै अनुभव छैन। २००२ देखि २०२४ सम्म तीन पटक मुख्यमन्त्री र दुई पटक प्रधानमन्त्री भइसके, एकछत्र शासन गरे। अब अचानक समन्वय र सहमतिको राजनीति गर्दैछन्। अब यो सरकारको दिगोपन उसले यो नयाँ भूमिकालाई कत्तिको राम्रोसँग ग्रहण गर्छ भन्नेमा भर पर्छ।'
सन् १९९९ मा अटल बिहारी वाजपेयीको सरकार गठन हुँदा एनडीए गठबन्धनमा २४ दल थिए । यो सरकार पाँच वर्ष टिक्यो । राजनीतिक विश्लेषकहरूले गठबन्धनलाई समन्वय गर्ने वाजपेयीको सीपले पाँच वर्षको लागि स्थिर सरकार दिएको मान्छन्।
तर केही नेताहरुको भनाइले भविष्यमा सत्ताको समीकरण फेरिन सक्ने संकेत गरेको छ । वरिष्ठ कांग्रेस नेता जयराम रमेशले सोशल मिडिया प्लेटफर्म एक्समा चन्द्रबाबु नायडूलाई २०१४ मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री मनमोहन सिंहले आन्ध्र प्रदेशलाई पाँच वर्षमा विशेष बनाउन गरेको वाचाको सम्झना गराए।
यसपछि उनले चन्द्रबाबुको पुरानो अन्तर्वार्ता ट्विट गरे जसमा उनले भनेका छन्, 'सबै नेताहरू नरेन्द्र मोदीभन्दा राम्रा छन्।'
यसअघि चन्द्रबाबु नायडूले आन्ध्र प्रदेशले विशेष दर्जा नपाएका कारण आफूले साझेदार परिवर्तन गरेको बताएका थिए । सोही कारण उनी भाजपा छोडेर कांग्रेसमा प्रवेश गरेको मानिन्छ ।
कांग्रेस पनि सरकार बनाउने दौडमा छ?
मंगलबार साँझ कांग्रेस मुख्यालयमा पत्रकार सम्मेलनमा सरकार गठनका विषयमा सोधिएको प्रश्नमा कांग्रेस नेता राहुल गान्धी र कांग्रेसका राष्ट्रिय अध्यक्ष मल्लिकार्जुन खर्गेले बुधबार गठबन्धनको बैठकमा निर्णय हुने बताएका थिए । तर राजनीतिक विश्लेषकहरू जयराम रमेशको ट्विटले राजनीतिक सन्देश दिएको बताउँछन्।
मंगलबार साँझसम्म जेडीयू एमएलसी खालिद अनवरले 'नीतिश कुमारभन्दा राम्रो प्रधानमन्त्री अरू को हुन सक्छन्' भन्दै अर्को राजनीतिकमा अर्को पक्षको अनुमान थपेका छन्।
उनले थप भने, 'नीतीश जी देशलाई बुझ्नुहुन्छ। उहाँलाई हाम्रो लोकतान्त्रिक संस्थाहरूको सम्मान गर्न, लोकतान्त्रिक तरिकामा अगाडि बढ्न, जनतालाई एकताबद्ध गर्ने सीप थाहा छ। अहिले हामी एनडीए गठबन्धनमा छौं, तर पहिले र आज पनि जनता नितिश कुमारलाई नै प्रधानमन्त्री बनेको हेर्न चाहन्छन्।'
भारतीय गठबन्धनका अन्य दुई घटक पार्टीहरू, राजद र आम आदमी पार्टीका भनाइहरू पनि ध्यान दिन लायक छन्।
आरजेडी नेता मनोज झाले भने, 'भाजपा बहुमतबाट टाढा छ। यदि चन्द्रबाबु नायडूको पार्टी टीडीपी र जेडीयूलाई अलग गरे भने त्यहाँ पनि बहुमत छैन। स्पष्ट छ, ४०० पारको नारा रुपी बेलुन फुटेको छ।'
दिल्ली सरकारका मन्त्री तथा आम आदमी पार्टीका नेता गोपाल राईले पत्रकार सम्मेलन गरी चन्द्रबाबु नायडू र नितिश कुमारलाई सही निर्णय लिन अपील गरेका छन् ।
उनले भने, 'देशका जनताले टीडीपीका चन्द्रबाबु नायडू र जेडीयुका नितिश कुमारबाट सही समयमा सही निर्णय लिने आशा राखेका छन्। देशमा अधिनायकवादको अन्त्य गर्न र बेरोजगारी र मुद्रास्फीर्तिको समस्या समाधान गर्न लोकतान्त्रिक सरकार गठन गर्नेछन्। '
मंगलबार साँझ दिल्लीस्थित भाजपा मुख्यालयमा कार्यकर्ताहरूलाई सम्बोधन गर्दै प्रधानमन्त्री मोदीले तेस्रो कार्यकालका लागि आफूमाथि विश्वास देखाएकोमा सबैलाई धन्यवाद दिए।
उनले भने, 'एनडीएले लगातार तेस्रो पटक सरकार बनाउने निश्चित छ। देशवासीले भाजपा र एनडीएमा पूर्ण विश्वास व्यक्त गरेका छन्। आजको जित विश्वको सबैभन्दा ठूलो लोकतन्त्रको विजय हो।'
तर प्रधानमन्त्री मोदीको अघि हरेक परिस्थितिमा गठबन्धनभित्रका दललाई एकताबद्ध राख्ने र शक्तिको समीकरण सन्तुलनमा राख्ने चुनौती पनि थपिएको छ।
हाल, सत्तारुढ एनडीए गठबन्धनले २९२ सिटमा जित हासिल गरेको छ। जुन सरकार बनाउन चाहिने बहुमत संख्या २७२ भन्दा धेरै हो।
जेडीयुको १२ सिट र टीडीपीको १६ सिट जोडिए २८ सिट हुन्छ। अर्थात् यी दुई दलबिना एनडीएको संख्या २६४ पुग्छ, बहुमतभन्दा आठ सिट कम हुन्छ।
अर्कोतर्फ, भारत गठबन्धनले २३४ सिटमा जीत हासिल गरेको छ। जसमा कांग्रेस ९९, समाजवादी पार्टी ३७, तृणमूल कांग्रेस २९, डीएमकेको २१, शिवसेना यूबीटी ९, एनसीपी (शरद पवार) ७, आरजेडी ४, सीपीएम् ४, एएपी ३, जेएमएम ३, सीपीआइ एमएल २ र अन्य साना दलहरू छन्।
बीजेपी २४० सिटसहित सबैभन्दा ठूलो पार्टी भने बनेको छ।
अब केन्द्रमा सरकार गठनको जिम्मा नितिश कुमार र चन्द्रबाबु नायडूमा छ। सबैको नजर चन्द्रबाबु नायडू र बिहारका मुख्यमन्त्री नितिश कुमारमाथि छ। दुबै समय समयमा साझेदार र रणनीतिहरू परिवर्तन गर्न माहिर मानिन्छन्।
बुधबार दुवै गठबन्धनको बैठक बस्दैछ । सरकार गठनको रणनीति कसरी अगाडि बढ्छ यो बैठकपछि मात्र थाहा हुनेछ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
