जर्मन अर्थशास्त्री सिसमिल्कले देशको आर्थिक एवं राजनीतिक शक्तिका लागि जनसंख्या वृद्धिलाई महत्वपूर्ण ठान्छन् । उनीमात्रै होइन, थोमन रोवर्ट माल्थस, कार सेन्डर्स, डाल्टन अनि रोविन्सले पनि जनसंख्या वृद्धिलाई विकास र शक्तिसँग जोड्छन् । सैद्धान्तिक दृष्टिकोण मात्रै होइन, जनसंख्या कुनै पनि राज्यका लागि निकै महत्वपूर्ण हुन्छ । लैंगिक र उमेरगत रूपमा अनुकूल जनसंख्याले मुलुकलाई अगाडि लैजान्छ ।
कतिपय सन्दर्भमा जनसंख्या नै विकासको बाधकका रूपमा रहन सक्छ । विकास मानक मानिने नेपालको जनसंख्या भने निरन्तर असन्तुलनमा देखिएको छ । नकारात्मक वृद्धिदरमात्रै होइन, लैंगिक जन्मदरमा देखिएको गहिरो खाडलले दीर्घकालमा ठूलो जोखिम निम्त्याउँछ । भूगोलगत असन्तुलनले देशको उत्पादकत्व निकै भइरहेको सत्य त छिप्ने विषय नै रहेन ।
२०७८ को जनगणनाले समग्रमा पुरुषको तुलनामा महिलाको संख्या ६ लाख बढी छ । तर उमेरगत हेर्दा आगामी कर्णधार मानिने पुस्तामा असमान लैंगिकता देखिन्छ । तथ्यले बोल्छ, ‘अब छोरीलाई जन्मिन देऊ’ भन्ने अभियान मात्रै होइन, ‘सन्तान वृद्धिको नीतिसमेत ल्याऊ ।’ ‘दुई सन्तान ईश्वरका वरदान’, ‘सानो परिवार सुखी परिवार’ भन्ने अभियान खुबै चल्यो । परिवार नियोजनका लागि अनेकन अभियान चलाइए । लुम्बिनी र कर्णाली प्रदेश बाहेकका ५ प्रदेशमा बालिकाको संख्या कम छ । यसको अर्काे कारकतत्व हो, परिवार नियोजनसँगै भित्रिएको गर्भपतन सेवा । यसले लिंग पहिचान गरेर गर्भपतन गर्नेको संख्या बढाएको छ । २०७८ को तथ्यांकले दस वर्षपछिको जनशक्तिको अवस्थालाई चित्रण गर्छ, युवाको घरजम हुनेमै चुनौति देखिन्छ । जतिबेला मुलुक वृद्धवृद्धाले भरिएको हुनेछ । हालकै रूपमा युवा विदेश जानेक्रम रोकिएन भने करिब–करिब रित्तै हुने अवस्था आउँछ । किनभने १० वर्ष अघिभन्दा अहिले १८ लाख बालबालिकाको संख्या कम छ ।
नेपालका ग्रामीण क्षेत्रमा भन्दा सहरमा बालिका कम छन्, उसो त बालबालिकाको जनसंख्या पनि सहरी क्षेत्रमै कम छ । स्वास्थ्य, शिक्षा र रोजगारीमा देखिएको निराशाले पनि जनसंख्या वृद्धिमा नकारात्मक प्रभाव पारेको छ । महंगो शिक्षाका कारण सकेसम्म दुईभन्दा बढी सन्तानको जोखिम लिनै नचाहने समाजिक मानसिकता विकास भएको छ । त्यसैले पछिल्लो दस वर्षको जनसंख्यालाई गहिरो अध्ययन गरेर सरकारले नीति बनाउनुपर्छ । सरकारले शिक्षा र स्वास्थ्यमा नागरिकको कम लगानी हुनेगरी सुखी परिवारसहितको जनसंख्या वृद्धिको अभियान चलाउनुपर्छ ।
बालिकाको जन्मलाई रोक्नु हुँदैन । अप्राकृतिक गर्भपतन रोक्न कडाइ गर्नुपर्छ । सन्तान जन्माउनेलाई प्रोत्साहनको नीति अँगाल्नुपर्छ । अहिले नै जनसंख्याको असन्तुलनलाई व्यवस्थापन गर्ने योजना अगाडि सारिएन भने मुलुकले आगामी दस वर्षपछि अर्काे क्षति भोग्नुको विकल्प छैन । त्यसैले बालबालिका र त्यसमाथि बालिकालाई कमसेकम जन्मिन देऊ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
