धानखेती मासेर अलैंची खेती

दीपक अधिकारी
बेसीशहर: पसगाउँ–८ का होमबहादुर गुरुङले २५ रोपनी क्षेत्रफलमा २ वर्षदेखि अलैंची खेती शुरु गरेका छन् । राम्रो आम्दानीको स्रोत मानिने धानखेती मासेर उनले अलैंची लगाएका हुन । तर अहिले भने धानबाट हुने आम्दानीभन्दा अलैंचीबाट हुने आम्दानी धेरै रहेको छ ।

गाउँको केही खेत बाहेक अन्यमा अलैंची लगाएका उनले २ बर्ष अघि जिल्ला कृषि बिकास कार्यालय लमजुङबाट ५० प्रतिशत अनुदानमा ६ हजार बेर्ना र अन्य आफ्नै लगानीमा उनले अलैंची खेती शुरु गरेका थिए ।

गतबर्ष १२ हजार अलैंचीका बिरुवा रोपेका उनले यो बर्ष १ क्वीन्टल अलैंचीका बिरुवा बेच्ने तयारी गरेका छन् ।

गाउँमा ब्यक्तिगत तथा सामुहिक रुपमा अलैंची खेती लगाईएको छ । पसगाउँ–९, मा भने काम्रेदेबी अलैंची कृषक समुह र प्रगतिशील अलैंची कृषक समुहले सामुहिक रुपमा अलैंची खेती गरेको छ । स्थानीय डम्बरबहादुर गुरुङका अनुसार २ सय रोपनी भन्दा बढी क्षेत्रफलमा लगाइएको अलैंची निकै फष्टाउँदै गएको छ । ‘अलैंचीबाट यो बर्ष गाउँमै कराडौं भित्रिदैं छ, उनले भने,‘ अलैंची खेतीमा यूवाहरु पनि आकर्षित हुन थालेका छन् ।'

घनपोखरा–६, घिम्राङमा पनि अलैंची खेतीको मोह बढ्दो छ । बर्षेनी लगाईदै आएको धानखेतीको सट्टामा त्यहाँका स्थानीयले अलैंची लगाएका छन् । गाउँका जंगलपनि अलैंची खेतीले भरिएका छन् ।

स्थानीय आशिष गुरुङ भन्छन, ‘गाउँमा फ्रोंचे अलैंची कृषक समुहले झण्डै ३ सय रोपनी क्षेत्रफलमा अलैंची लगाएको छ, ब्यक्तिगत रुपमा पनि अलैंची लगाउनेहरु थुप्रै छन् ।'

थेग्नै नसक्ने माग

राम्रो कमाई हुनेभएपछि अलैंची खेतीमा आकर्षण बढ्दै गएको छ । जिल्ला कृषि विकास कार्यालय लमजुङको तथ्याङ्क अनुसार अलैंची खेतीमा कृषकको माग थेग्नै नसक्ने छ ।

लमजुङका किसानहरुले यस वर्ष ३५ लाख विरुवा माग गरेका छन । तर, जिल्ला कृषि विकास कार्यालयले भने यो वर्ष ४ लाख ३० हजार मात्र बिरुवा किसानलाई वितरण गर्ने लक्ष्य लिएको बागवानी विकास अधिकृत ज्ञानेन्द्र अधिकारीले जानकारी दिए ।

जिल्ला कृषि विकास कार्यालयको अनुदान र कृषक आफैंले गरी करिब १२ लाख बिरुवा यो बर्ष रोपिने कार्यालयको अनुमान छ । गतवर्ष सम्म २ सय ४ हेक्टर क्षेत्रफलमा बिस्तार भएको अलैंची खेती कृषकले यो बर्ष करिब १ सय हेक्टर क्षेत्रफलमा बिस्तार गर्ने अनुमान छ ।

अलैंची खेतीका लागि बाहिरी जिल्लाबाट पनि उत्तिकै माग छ । जाजरकोट, दैलेख, बझाङ, सुर्खेत लगायतका जिल्लाका किसानले पनि १० लाख अलैंचीको विरुवा माग गरेको बरिष्ठ कृषि विकास अधिकृत कृष्णभद्र अधिकारी बताउँछन् ।

आगामी वर्ष भने करिब ७० लाख अलैंचीका विरुवा उत्पादन गर्ने जिल्ला कृषि बिकास कार्यालयको लक्ष्य छ । जिल्लाको ईलमपोखरी, सिउरुङ, भुलभुले, खाँचे, छिनखोला, भोंजे, घाम्राङ, पसगाउँ, फलेनी लगायत क्षेत्रमा अलंैचीका विरुवा उत्पादन भईरहेको छ ।

जिल्लामा गतबर्ष ६३ मेट्रिक टन अलैंची उत्पादन गरेर किसानहरुले १२ करोड ६३ लाख आम्दानी गरेको वागवानी बिकास अधिकृत ज्ञानेन्द्र अधिकारीले जानकारी दिए । उनका अनुसार यो बर्ष भने १ सय २० मेट्रिक टन उत्पादन हुने र करिब २५ करोड आम्दानी गर्ने अनुमान गरीएको छ । ‘यो बर्ष २५ करोड आम्दानी हुन्छ भन्ने हाम्रो अनुमान हो, अधिकारीले अन्नपूर्णसँग भने, ‘हिउँदमा लामोसमय खडेरी परेकोले भने केही समस्या देखिएको छ ।'

अलैंची व्यवसायी संघका अध्यक्ष अजय तामाङका अनुसार यसवर्ष प्रति किलो १ हजार ८ सयदेखि २ हजार १ सय ५० रुपियाँसम्म अलैंची विक्री भईरहेको छ ।
नेपाल अलैँची व्यवसायी महासंघ लमजुङले अलैँची बिरुवाको मुल्य निर्धारण गरेको छ । अलैँचीको बिउ रोपेर उत्पादित बिरुवाको १२ रुपियाँ मूल्य निर्धारण गरिएको छ । पुरानो गाँजबाट उत्पादित बिरुवाको मुल्य भने प्रति बिरुवा १० रुपैँया तोकिएको छ ।

लमजुङको बाँझाखेत, घनपोखरा, खुदी, भुलभुले, गौंडा, इलमपोखरी, दुधपोखरी, बन्सार, ढोडेनी, फलेनी, ताघ्रिङ, कोल्की र पसगाउँ लगायतका किसानहरुले अलैंची खेतीबाट मनग्य आम्दानी लिइरहेका छन् ।

करिब ८ सयदेखि १७ सय मिटर उचाइमा हुने अलैंची खेती गर्मी र जाडोमा हुने दुईथरीका हुन्छन् । लमजुङमा हाल गोलसायी र रामसायी जातका अलैंची उत्पादन हुँदै आएको छ । कृषि कार्यालयले सहुलियतमा बिरुवा खरिद, अनुदानमा मेसिन, भट्टी निर्माण तथा समय–समयमा तालिम र परामर्श दिँदै आएको छ ।

लमजुङका त्यसै खेर गईरहेका भुभागमा अलैंची खेती विस्तार गर्ने कृषि कार्यालयको योजना छ । राम्रो आम्दानी हुन थालेपछि विदेश लागेका युवाहरुपनि गाउँ फर्केर अलैंची खेतितर्फ लागेका छन् ।

त्यस्तै अलैंची खेती बढ्दै गएपछि अलैंची भट्टी बढाउन कृषकले माग गरेका छन् । हालसम्म जिल्लामा रहेका ७० वटा अलैंची भट्टीले पनि नपुगेपछि अलैंची भट्टी बढाउन माग गरेका हुन् ।

कृषकको मागलाई सम्बोधन गर्न जिल्ला कृषि बिकास कार्यालयले यो बर्ष ६५ वटा अलैंची भट्टी र जिबिस, गाबिस, लमजुङ उद्योग वाणिज्य संघ लगायतको सहयोगमा झण्डै ३० वटा अलैची भट्टी सहयोग गर्ने कार्यक्रम छ ।