कैलालीमा गैरकानुनी रूपमा नदीजन्य पदार्थ उत्खनन्

धनगढी: कैलालीका नदीमा जेसीबीको प्रयोग गरी गैरकानुनी रूपमा नदीजन्य पदार्थ उत्खनन् भईरहेको छ । कैलाली जिल्ला सदरमुकाम धनगढी, अत्तरिया नगरपालिका र कञ्चनपुरको कृष्णपुर नगरपालिका सम्म खुटिया खोलामा एकै पटक गैरकानुनी रूपमा पाँचवटा जेसीबी हप्तौदेखि प्रयोग भएका छन् ।

धनगढीदेखि झण्डै १२ किलोमिटरको दुरीमा रहेको खुटिया नदीमा एक हप्तादेखि चार/पाँचवटा जेसीबीले उत्खनन् गरिरहेका नदी छेउका बासिन्दा गणेश बोगटीले जानकारी दिए । उनले भने,‘हामीले तीनचार दिनअघि खोलामा अनुमति लिएर हालेको हो कि भनेर बुझ्दा सबैले अनुमति लिएको तर अनुमतिपत्र आफ्ना मालिकसँग रहेको प्रतिक्रिया दिए ।'

केही स्थानीय युवालाई जेसीबी र टिपर चालकले झपारेर पठाउने गरेको पनि बोगटीले बताए । नदीबाट नदीजन्य पदार्थ संकलनको काम साउन १ गतेदेखि भदौ मसान्तसम्मका लागि बन्द गरिन्छ । जिल्ला परिषद्ले पनि कैलालीका सबै नदीमा साउन र भदौमा कुनै पनि नदीजन्य पदार्थ उत्खनन् नगर्ने निर्णय नै गरेको छ ।

तर, असार सकिन हप्ता दिन पनि बाँकी नरहेका बेला निर्माण व्यवसायी र नदी आसपासमा रहेका क्रसर उद्योगले नदीमा जेसीबी हालेर उत्खनन् गरेका हुन् । निर्माण व्यवसायी भीमबहादुर साउदको दुईवटा, एसके निर्माण सेवाका खड्गसिंह ढाँटको एउटा र नदी छेउमै रहेको श्रीपुर क्रसर उद्योगले एउटा गरी मंगलबार चारवटा जेसीबी खोलामै भेटिएका छन ।

दर्जनौं टिप्पर र ट्र्याक्टरमा ग्राभेल, ढुंगा र बालुवा उत्खनन् गरिरहेकाले नदीले बस्तीतिर पनि कटान गरिरहेको अत्तरिया नगरपालिका ७ स्याउलेका नरेश अधिकारीले बताए ।

‘खोलामा नखन्ने स्थानमा पोखरी जस्तै खाल्डा बनाइ दिएको छ । नदीभित्र जथाभाबी उत्खनन् गरेमा नदीको धार कता जाने हो ठेगान हुँदैन', उनले भने । खुटिया आसपासका जनताले नदी बढेका बेला रातभरी सुत्न नसक्ने बताए ।

 

खुटियाको कटान र डुबानले त्राही मच्चिरहेका बेला, जेसीबीले उत्खनन् भएको खबर जिल्ला विकास समिति कैलालीमा पटक पटक गराए पनि कुनै सुनवाइ नभएको अधिकारीले गुनासो गरे ।

‘जिल्ला विकास समितिमा वैशाख १८ गते दुई सय स्थानीयवासीको हस्ताक्षरसहित जेसीबी रोक्न लिखित निवेदन दिएका छौं, असार १८ गते पनि स्थानीय विकास अधिकारी केशव विमलीलाई १२/१४ जनाको टोली गएर जेसीबीका बारेमा जानकारी गराएका छौं तर कसैले सुनवाइ नै गरेनन्' , अधीकारीले भने ।

जेसीबी नियन्त्रण गर्ने निकाय जिल्ला विकास समिति रहेको र जिल्ला विकास समितिले नै स्थानीयवासीको पिरमर्का नबुझेपछि उनीहरूले मंगलबार पत्रकारलाई खबर गरेका थिए । पत्रकारको टोली खुटिया पुगेपछि, नदीमा सञ्चालन रहेका पाँचवटा जेसीबी एकाएक भागेका थिए ।

पत्रकार पुगेको थाहा पाएपछि, शसस्त्र प्रहरी, नेपाल प्रहरीसहितको सुरक्षामा कैलालीका स्थानीय विकास अधिकारी केशव विमली पनि खुटिया पुगेका थिए । खुटिया पुगेका स्थानीय विकास अधिकारीले तीनवटा जेसीबी भागेका र दुई वटालाई एक/एक हजार जरिबाना गरिएको बताए ।

‘लाखौंको उत्खनन् गरेर एक हजार जरिबाना गरिएर जेसीबी छोडिएका छन', यसले के नियन्त्रण होला' अर्का स्थानीयबासी उद्धव श्रीमालले भने । उनले पनि जिल्ला विकास समितिका राजस्व फाँटका प्रमुख योगेन्द्र चन्दलाई पटकपटक खबर गरे पनि यसबारेमा कुनै चासो नदिएको आरोप लगाए ।

खुटियाको अप्राकृतिक रूपमा दोहन भइरहेको छ । त्यसको अनियन्त्रित दोहनले आसपासको क्षेत्र मात्रै होइन, कैलाली जिल्ला सदरमुकाम धनगढी पनि जोखिममा परेको छ ।

राष्ट्रिय गौरवका योजनाका लागि मन्त्रिपरिषद्ले निर्णय गरेको अवस्थामा बाहेक, नदी नालामा जेसिबी प्रयोग गर्न नपाइने प्रावधान छ । नगरपालिकाको परिषद्को निर्णय भएमा नगर क्षेत्रभित्र ग्राभेलका लागि मात्रै नगरपालिकाले नदीमा जेसीबी हाल्न पाइने प्रावधान रहेको स्थानीय विकास अधिकारी विमलीले बताए ।

उनले जिल्ला विकास समितिले ठेक्का दिएको नदीमा जेसीबीको प्रयोग गर्न नपाइने र यसपछि पनि भेटिए कडा कारबाही गरिने बताए । जेसीबीका अपरेटर मदन एसकेले तीन दिनदेखि खोलामा हालेर चलाइरहेको स्वीकार गरेका छन् ।

जिल्ला सदरमुकाम नजिक भएकाले खुटिया नदीको उत्खनन् सार्वजनिक भए पनि यसबाहेकका कर्णाली, खैराना, शिवगंगा, गौरीगंगालगायतका नदीमा पनि गैरकानुनी रूपमा जेसीबीको प्रयोग भइरहेको छ ।