सामाजिक सञ्जाल बेच्दा मालामाल कमार्इ

काठमाडौं: याहु चार अर्ब ८३ करोड अमेरिकी डलरमा बिक्री हुनु यसको दुर्भाग्य हो या सफता । कुनै समय सामाजिक सञ्जालको सुरुवात गर्ने माध्यमका रूपमा लिइएको याहु यसरी सानो मूल्यमा बिक्री भएपछि विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय मिडियाले आलोचना पनि गरेका छन् ।

याहुलाई अहिले अमेरिकन कम्पनी भरिजनले चार अर्ब ८३ करोड अमेरिकी डलरमा खरिद गरेको छ । हुन पनि हो, याहुको इतिहासलाई हेर्ने हो भने याहुले कुनै सयम ठूलाठूला भूल गरेको देखिन्छ । सन् १९९८ मा याहुले गुगललाई एक मिलियन अमेरिकी डलरमा किन्न अस्वीकार गरेको थियो ।

त्यसको केही वर्षमा गुगलले पाउँदै गएको सफलतालाई मध्यनजर गरेर याहुले सन २००२ मा आएर गुगललाई खरिद गर्न तीन अर्ब अमेरिकी डलरको अफर गर्‌यो । तर त्यसबेला गुगलले पाँच अर्ब अमेरिकी डलर माग्यो जुन याहुले फेरि अस्विकार गर्‌यो ।

याहुको सबैभन्दा ठूलो गल्तीका रूपमा माइक्रोसफ्टले याहुलाई खरिदका लागि अफर गर्दा अस्वीकार गर्नुलाई हेरिएको छ । सन् २००८ मा माइक्रोसफ्टले याहुलाई ४४ अर्ब अमेरिकी डलरमा खरिद गर्न अफर गरेको थियो । यसरी माइक्रोसफ्टको अफरलाई अस्वीकार गरेको त्यस पछिका दिनमा याहुले निरन्तर आफ्नो अधिपत्य गुमाउँदै गयो ।

यसको प्रतिफल अहिले गुगल फोब्र्सले जारी गरेको २०१६ को रिपोर्टमा ८२.५ मिलियन ब्रान्ड भ्यालुका साथ दोस्रो स्थानमा छ भने, याहु उत्कृष्ट सय को सूचीमा समेत परेको छैन ।

याहुलाई अहिले अमेरिकन कम्पनी भरिजनले चार अर्ब ८३ करोड अमेरिकी डलरमा खरिद गरेको छ ।

सूचना तथा सञ्चार प्रविधिका साथै वायरले नेटोर्क सभिर्स प्रदान गर्दै आएको अमेरिकन कम्पनी भरिजनले खरिद गरेपछि याहुलाई अझ परिष्कृत र बढी प्रभावकारी रूपमा ल्याउने योजना कम्पनीले बनाएको छ ।

भरिजनका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत ‘लोवेल म्याकएडम' ले याहुको खरिद पश्चात अन्तर्राष्ट्रिय माडियामा भरिजनले मोबाइल सेवा र वायरलेस सेवा मात्र प्रदान गर्ने नभएर ठूलो मिडिया कम्पनीका रूपमा स्थापित हुन लक्ष्य राखेको छ र उक्त लक्ष्य प्राप्तिका लागि याहु एउटा उत्कृष्ट माध्यम भएको बताएका छन् ।

भरिजनले याहुलाई खरिद गरे पश्चात कम्पनीले याहु मोबाइल सर्भिसका रूपमा विकास गर्न जनाएको छ । यसमा इमेल, स्पोर्ट का साथै सर्च इन्जिनलाई प्राथामिकता दिने जनाएको छ । बढ्दो मोबाइल प्रायोगकर्ता कम्पनी सबैभन्दा फाइदा हुने कम्पनीले जनाएको छ ।

सन २०१५ मा ‘एओएल' लाई चार अर्ब ४३ करोड अमेरिकी डलरमा किनेको कम्पनीले गो ९० मोबाइल भिडियो सभिर्स प्रदान गर्दै आएको छ । कम्पनीले याहुलाई खरिद गरी अबको केही समयमा फेसबुक र गुगललाई समेत चुनौती प्रस्तुत गर्ने जनाएको ।

कुनैसमय साइबर क्याफेमा गएर इन्टरनेट चलाउने झुम्मिने याहुमात्र नभएर सामाजिक सञ्जालमा एक कम्पनीले अर्काे कम्पनीलाई किन्ने प्रचलन जस्तै छ । सन १९९७ मा माइक्रो सफ्टले ४० करोड अमेरिकी डलरमा सबिर भाटियासँग ‘हटमेल' लाई किनेको थियो ।

सन् २०१३ देखि ‘आउटलुक' का रूपमा रहेको यसको एक्टिभ युजर संख्या अहिले ४० करोडभन्दा बढी पुगेको छ । चाहे याहु जस्तो आफ्नो अधिपत्य गुमाएका कम्पनीलाई ठूला मिडियाले किन्ने होस या कुनै समय हटमेल जस्तो सफल हुँदै गरेको कम्पनीलाई आफ्नो बनाउने क्रममा ।

सामाजिक सञ्जालको किनबेच नेपाल जस्तो देसको कुल बजेटभन्दा पनि कतिऔं गुणा ठूलो हुने गरेको छ । यसको उदाहरण हो सन् २०१६ जुन मा माइक्रोसफ्टले ‘लिङ्कइन' लाई २६ अर्व २० करोड अमेरिकी डलरमा खरिद गर्नु ।

यो नै सामाजिक सञ्जालको खरिद बिक्रिमा प्रयोग भएको सबैभन्दा ठुलो रकम हो । माइक्रो सफ्टको आफ्नै अन्य कुनै सामाजिक सञ्जाल नभएकाले व्यासायिक व्यक्तित्वको उपस्थिति राम्रो रहेको लिङ्कइनलाई खरिद गरेको हो । त्यतिमात्र नभएर माइक्रो सफ्टले लिङ्कइनलाई खरिद गरे पस्चात यसलाई नै आफ्नो प्रमुख कार्यक्षेत्रका रूपमा विकास गर्ने जनाएको छ ।

लिङ्कइनलाई सूचना आदनप्रदान गर्ने माध्यमका साथै बौद्धिक धारका डाटा प्रदान गरी विभिन्न क्षेत्रका व्यसायिक व्यक्तित्वको मिटिङ सेन्टर रुपमास्थापित गर्ने जनाएको छ । साथै भविश्यमा माइक्रोसफ्टले यसलाई इमेल सभिर्सका रूपमा पनि विकास गर्ने योजना बनाएको छ ।

यतिमात्र नभएर सामाजिक सञ्जालको खरिदकै क्रममा फेसबुकले सन् २०१४ मा १९ अर्ब अमेरिकी डलर तिरेर ‘ह्वाट्सएप' किनेको थियो । ह्वाट्सएपको एक्टिभ प्रयोगकर्ताले फेसबुकलाई जितेपछि समाजिक सञ्जालमा आफ्नो स्थान गुमाउने डरले ह्वाट्सएप किनिएको अन्तर्राष्ट्रिय मिडियाले जनाएका छन् ।

तर फेसबुकको आफ्नै म्यासेजिङ एप ‘म्यासेन्जर' हुँदाहुँदै ह्वाट्सएप किन किनेको होला भन्ने प्रश्न उठेता पनि अहिले फेसबुकले ह्वाट्सएपलाई किन्नु सबैभन्दा फलदायी सावित भएको छ । सूचना चुहावट नहुने म्यासेजिङ एपका रूपमा रहेको ह्वाट्सएपको प्रयोगकर्ता दैनिन बढ्दो छ ।

ह्वाट्सएपलाई किन्नुभन्दा दुई वर्ष पहिले फेसबुकले ‘इनस्ट्राग्राम' लाई किनेको थियो । सन् २०१२ मा फेसबुकले १ अर्ब अमेरिकी डलरमा इनस्ट्राग्राम किनेको हो । फेसबुकमा नै फोटो सेयर गर्न सकिने भएता पनि इनस्ट्राग्रामलाई आफ्नो बनाएको फेसबुकको यो निर्णय पनि सफल सावित भएको छ ।

फेसबुकले इनस्ट्राग्रामलाई किने पश्चात यसको प्रयोगकर्ता दैनिक बढ्दै गएका छन् । अहिले कम्पनीको आर्थिकको प्रमुख स्रोत नै इनस्ट्राग्राम बनेको छ । अहिले इनस्ट्राग्राममा फोटो अपलोड गर्ने र फोटोमा लाईक र कमेन्ट गर्ने क्रमले फेसबुक आफैंलाई उछिनी सकेको छ ।

फेसबुकले इनस्ट्राग्राम र ह्वाट्सएपलाई किन्नुको कारण सामाजिक सञ्जालमा आफ्नो प्रभुत्व जोगाउनु मात्र नभएर इनस्ट्राग्राम र ह्वाट्सएप जस्तो उत्कृष्ट सामाजिक सञ्जालका निमार्णकर्तालाई आफ्नो बनाउनु रहेको अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चार माध्यमले जनाएका छन् । इनस्ट्राग्राम र ह्वाट्सएपलाई किनेर फेसबुकले निरन्तर सामाजिक सञ्जालमा आफ्नो प्रभुत्व जमाइ रहेकै छ ।

फेसबुकले इनस्ट्राग्राम र वाट्सएपमात्र नभएर ‘फ्रेन्डस्टर' लाई ४ करोड अमेरिकी डलर, ‘फ्रेन्ड्सफिड' लाई ४ करोड ७५ लाख अमेरिकी डलर, ‘हट स्टुडीयो', ‘फेसकम' जस्ता सामाजिक सञ्जाललाई किनी सकेको छ । यी सामाजिक सञ्जालको आइडियालाई जोडेर पहिल्लो समय फेसबुकले आफूलाई प्राविधिक रूपमा परिष्कृत पार्न काम गरिरहेको छ ।