विस्थापित हुँदै पुरानो रिक्सा

जनकपुरधामः नयाँ प्रविधिका ई रिक्सा र अटो रिक्सा बजारमा छ्यापछ्याप्ती बढ्न थालेपछि पुरानो पाङ्ग्रे रिक्सा चलाउनेहरू यस पेसाबाट विस्थापित हुन थालेका छन् ।

५५ वर्षीय उदीत झाका चारवटा रिक्सा थिए । ती रिक्सा भाडामा लगाएर उनी परिवार चलाउनसक्ने आम्दानी गरिरहेका थिए । आफू पनि रिक्सा चलाउने गरेका झालाई बजारमा आएका नयाँ प्रविधिका ई रिक्साले पेसाबाटै विस्थापित गरेको छ । ब्याट्रीबाट चल्ने आधुनिक रिक्साका कारण नयाँ पुस्ताका युवाले पाङ्ग्रे रिक्सा भाडामा लिन नमानेको र आम्दानी पनि थोरै हुन थालेपछि सबै रिक्सा थन्क्याएर अहिले झा गाउँमा गई खेतीपाती गर्न थालेका छन् ।

२० वर्षपहिले भारतको जयनगरबाट रोजगारीको खोजीमा जनकपुर आएका ४५ वर्षीय राजकुमार यादवले रिक्सा भाडामा लिई चालकको काम गर्न थालेका थिए । नगरमा सवारी ओसारपोसारको एकमात्र साधन रिक्सा भएकाले त्यसबेला राम्रै कमाइ हुने गरेको यादवले सुनाए । दुई छोराछोरी र जहानलाई सहरमा कोठाभाडा लिई भरणपोषण गर्ने र शिक्षादीक्षाने व्यवस्था रिक्साको कमाइले नै पुग्ने गथ्र्यो । तर अहिले ई रिक्साका कारण आफ्नो पेसा संकटमा परेको यादवले बताए ।

‘अब त सबै त्यही रिक्सा चढ्छन् । यो रिक्सा चलाएर गुजारा चलाउन निकै गाह्रो छ', यादवले भने । यादवजस्तै रामेछापबाट ३० वर्षअगाडि जनकपुर आएका रामजी बुढाथोकी अब रिक्सा चलाएर जीविकोपार्जन गर्न निकै गाह्रो रहेको बताउँछन् । नगरभरि अटो रिक्साको बिगबिगी छ । ‘अलिकति पुँजी भएकाहरूले अटो रिक्सा किनेर आम्दानी गर्न थालेका छन् ।

यस्तोमा पुरानो रिक्सा कसैले रुचाउँदैनन्', बुढाथोकीले भने । पहिला भाडामा रिक्सा लिँदा दिनको २० देखि ३० रुपैयाँ साहूलाई बुझाउनुपथ्र्यो तर अहिले दैनिक ८० देखि सय रुपैयाँ रिक्साको भाडा बढाइएको छ । एकातिर रिक्साको भाडा बढेको र अर्कोतिर यात्रुले सवारी कम उपयोग गरेपछि जेनतेन कमाएको पैसा पनि साहूले नै लिने गरेको उनको भनाइ छ । दैनिकी नचलेपछि रिक्सा चलाउने काम छाडेर नयाँ काम गर्ने बुढाथोकीले बताए ।

जनकपुरमा रहेका करिब आधा दर्जन रिक्सा ग्यारेज अहिले बन्द हुने अवस्थामा पुगेका छन् । दुई वर्षपहिलेसम्म ६ सयको हाराहारीमा नगर क्षेत्रमा सञ्चालनमा रहेका रिक्सा घटेर अहिले डेढ सयमा सीमित भएका छ । पाङ्ग्रे रिक्सा र ई रिक्सा सञ्चालनको कुनै निश्चित रुट निर्धारण नगरिएको र भाडामा समेत असमानता भएकाले पाङ्ग्रे रिक्सा चलाउनेहरूलाई गाह्रो भएको हो ।

पछिल्लो समयमा बिनाकुनै मापदण्ड नगरक्षेत्रमा थपिँदै गएका ई रिक्साहरूका कारण एकातिर पाङ्ग्रे रिक्साचालक विस्थापित हुने समस्या बढेको छ भने अर्कोतिर जनकपुरको आवागमनसमेत असहज बन्दै गएको छ । जनकपुरमा हाल ब्याट्रीबाट चल्ने ई रिक्सा ८ सयजति छन् भने डिजेलबाट चल्ने अटो रिक्सा ५ सयको संख्यामा छन् । ई रिक्साको संख्या बढ्दै गए पनि नगरमा सडक पुरानै रहेको र गल्लीमा बाटो जर्जर रहेकाले सधैंजसो जाम हुने र सवारी आवतजावतमा कठिनाइ हुने समस्या थपिँदै गएको छ ।