कोरियाली प्रायद्वीप: २४ हजार नागरिक, ३६ हजार सैनिक

दक्षिण कोरियाः वसन्त ऋतुका दिनहरूमा ह्वाचिओनका पहाडी पाखाहरूका रूखबिरुवामा पलाएका हरिया पालुवाको मनमोहक दृश्यले यहाँ पुग्ने जोसुकैलाई लोभ्याउँछ । यो स्थान दुई कोरियालाई छुट्याउने सैनिक निषेधित क्षेत्र (डिएमजेड) भन्दा दक्षिणतर्फ फैलिएको छ ।

त्यो हरियाली दक्षिणका उपत्यका र कलकल गरी बग्ने नदीनालामा पाइन्छ, तर उत्तरतर्फको सैनिक निषेधित इलाका सुक्खा र उजाड छ । उत्तर कोरियाली जमिनमा रूखबिरुवा त बिरलै देख्न सकिन्छ । बरु त्यहाँ उत्तर कोरियाली सैनिकको बाक्लो उपस्थिति छ ।

हिमाली क्षेत्रको यो भिन्न रङ्ग र स्वरूपले भिन्नभिन्न सिद्धान्त र नीतिलाई नै प्रतिबिम्बित गरिरहेको भान पर्दछ यहाँ । यसले एकै पर्यावरणीय क्षेत्रलाई दुई भिन्न स्वरूपमा रहन बाध्य पारेको जोसुकैले सहजै अनुभूति गर्न सक्छन् । ‘सैनिक निषेधित क्षेत्रबाट सीमारेखाको उत्तरतर्फ ज्यादै कममात्र रूखबिरुवा देख्न सकिन्छ । उत्तर कोरियाली सैनिकहरूले दाउराका लागि रुखबिरुवा काट्छन् । यसैले त्यहाँ हरियाली कमै देख्न पाइन्छ । उनीहरू नदीनालामा माछा मार्छन् र खान्छन्’, एक दशकदेखि विश्वकै यो सर्वाधिक संवेदनशील क्षेत्रको तस्बिर खिच्दै आएका चोई ब्युङ–क्वान बताउँछन् । कोरियाली युद्धपछि विभाजित कोरियाको जीवनशैलीमा कति विभाजन आएको छ भन्ने धेरै उदाहरणमध्येको यो एक हो ।

झन्डै ५ सय ९० मिटर अग्लो पहाडको टुप्पामा स्थापित सेभेन स्टार अब्जरभेटरीमा पुग्नेहरूले कुनै पनि सफा दिनमा टेलिस्कोपबाट हेर्दा पहाडका ठाउँठाउँमा उत्तर कोरियाली सैनिक पोस्टहरू देख्न सक्छन् । ती सैनिक पोस्ट देख्नेहरू जोसुकैको मुखबाट एउटै आवाज सुनिन्छ ः ‘म पनि त्यहाँ पुगेको थिएँ र घटनाक्रमलाई नजिकबाट नियालें ।’ तर यहाँ पुग्ने जोसुकैले केही कुरामा सचेत हुनु पर्दछ ।

 दक्षिण कोरियाको राजधानी सहर सोलबाट १ सय १८ किलोमिटर उत्तर–पश्चिममा अवस्थित ह्वाचिओनमा २४ हजार नागरिक र ३६ हजार सैनिक छन् ।

दक्षिण कोरियाली सैनिकले दिउँसो र राति गस्तीका लागि प्रयोग गर्ने साँघुरा पदमार्गमा राखिएको काँडेतारका छेउछाउ जान सबैलाई निषेध गरिएको छ। दुबैतर्फका सैनिक पोस्टहरू ज्यादै नजिक अर्थात् आमनेसामने पनि छन् ।

‘सेभेन स्टार अब्जरभेटरी त एउटा प्रतिनिधि स्थान मात्र हो । यसले दुबै मुलुकबीच जारी द्वन्द्व र विभाजनको पीडालाई दर्शाउँछ । यहाँ सैनिक गतिविधि तीव्र हुने गर्दछ । यसैगरी सैनिक निषेधित क्षेत्रको सुन्दर दृश्य र संरक्षित प्रकृतिले यहाँ पुग्ने मानिसहरूले दुई मुलुकबीचको सैनिक तनाव बिर्सन्छन्’, यो क्षेत्रको सुरक्षामा खटिएका ब्रिगेडियर जनरल सुह जिओङ–योल बताउँछन् । यो सांकेतिक स्थान हो, जहाँ द्वन्द्व र शान्ति, विगत र वर्तमान सम्मीलन भएको छ ।

बाहिरबाट हेर्दा यहाँ शान्ति देखिए पनि दुई कोरिया अद्यापि युद्धरत अवस्थामै छन् किनभने १९५०÷५३ को कोरियाली युद्ध वास्तवमा युद्धविरामका रूपमा समाप्त भएको हो । डिएमजेड हुनुको अर्थ सिद्धान्ततः सैनिकविहीन हुनु हो, तर यही क्षेत्रमा सैनिकसहित घातक हातहतियार तैनाथ छन् र ठूलै संख्यामा बारुदी सुरुङ बिछ्याइएका छन् ।

दक्षिण कोरियाको राजधानी सहर सोेलबाट १ सय १८ किलोमिटर उत्तर–पश्चिममा अवस्थित ह्वाचिओनमा २४ हजार नागरिक र ३६ हजार सैनिक छन् । यहाँका धेरै स्थानमा गैरसनिक व्यक्तिहरूलाई बारुदी सुरुङ बिछ्याइएको सूचनासहित प्रवेश निषेध गरिएको छ र धेरैवटा प्रमुख जाँचस्थलमा ट्यांक तैनाथ छन् ।

यस रणनीतिक महत्वको स्थानमा विगतमा रक्तपातपूर्ण घमासान युद्ध भएका थिए । उस क्षेत्रमा उत्तर कोरियाली ट्यांकहरू सन् १९५० को जुन २५ मा प्रवेश गरी दक्षिण कोरियाली सैनिकमाथि हमला गरेका थिए । त्यसपछि उनीहरू सोलतर्फ अघि बढेका थिए र तीन दिनभित्रै सोल कब्जा गरेका थिए । तर त्यसै वर्षको सेप्टेम्बरमा अमेरिकी नेतृत्वको राष्ट्रसंघीय सेनाले राजधानी सहर सोललाई उत्तर कोरियाली सैनिकबाट मुक्त गराएका थिए । ब्याटल अफ इन्चिओनको नामबाट परिचित यस युद्धको अगुवाइ अमेरिकी जनरल डग्लस म्याकआर्थरले गरेका थिए ।

‘त्यसै कारण अग्रमोर्चाका सैनिकहरू कुनै पनि किसिमको उत्तरी अतिरिञ्जनाविरुद्ध हरबखत तयारी अवस्थामा रहनु पर्दछ । खासगरी उत्तर कोरियाबाट गतवर्ष चारवटा आणविक परीक्षण र क्षेप्यास्त्र परीक्षण गरिएपछि सजगता अझ बढाइएको छ’, एक जर्नेलले बताए ।

अन्तर–कोरियाली सम्बन्धमा तिक्तता आएपनि विभिन्न मुलुकका पर्यटकहरूले दुई मुलुकबीचको भिन्नता अनुभव गर्न यो विशिष्ट स्थानको भ्रमण गरेका छन् । कोरियाली पर्यटन संगठनका अनुसार गत वर्ष मात्र २ सय ४८ किलोमिटर लामो यो सैनिक निषेधित क्षेत्रको भ्रमण गर्ने पर्यटकको संख्या झन्डै ६० लाख थियो । ‘यो सैनिक निषेधित क्षेत्र एकै मुलुकका दाजुभाइ युद्धमा होमिएपछि जन्मिएको हो । विदेशी पर्यटकले द्वन्द्व र विवादको प्रतीकका रूपमा यो स्थान भ्रमण गर्ने चाहना गरे पनि यो धारणालाई परिवर्तन गर्नु जरुरी छ’, भूतपूर्व एकीकरणमन्त्री तथा सिओलस्थित उत्तर कोरियाली अध्ययन विश्वविद्यालयका प्राध्यापक ¥यो किल–जाई बताउँछन् ।

‘हामीले शान्ति र सहअस्तित्वलाई किन प्रवर्धन नगर्ने ? यो अत्यन्तै कडा सुरक्षा व्यवस्था रहेको इलाका हो । यहाँ दुबै कोरियाका सैनिकहरू बेलाबखत एकापसमा उल्झन्छन्’, जुङ चाङ–सु भन्छन्, ‘यदि हामीले यो क्षेत्रलाई विश्व पर्यटनको आकर्षकस्थल बनायौं भने यसले राष्ट्रिय अर्थतन्त्रमा योगदान गर्ने र कोरियाली एकीकरणमा बल पु¥याउन सक्छ ।’

अब्जरभेटरीबाट एक घण्टाभन्दा कम समयको मोटरयात्राबाट पुग्न सकिने १ सय २५ मिटर अग्लो र ६ सय मिटर चौडाइको शान्ति बाँधमा पुग्न सकिन्छ । पूर्वराष्ट्रपति चुन दु–ह्वानले उत्तर कोरियाले बनाएको बाँधले दक्षिणमा समस्या निम्त्याउने आँकलन गरी त्यो बाँध बनाएका थिए । त्यसबखत कोरियामा ग्रीष्मकालीन ओलम्पिक आयोजना गर्न लागिएको थियो । उत्तर कोरियाली बाँध भत्किए वा बाँधबाट एक्कासि पानी छाडिए दक्षिण कोरियाको राजधानी सहर सोलसमेतमा ठूलो विपत्ति आइपर्ने अनुमान गरिएको थियो ।

तर चुनले विषयलाई अलि बढी नै अतिरञ्जित गरेको अनुमानका आधारमा निर्माण कार्य केही समय रोकियो, तर २००२ मा पुनः निर्माण अगाडि बढाइयो । भूउपग्रहबाट प्राप्त तस्बिरमा उत्तर कोरियाली बाँधमा दरार देखिएका थिए, र ठूलो वर्षा भएमा बाँध भत्कने र बाढीले ठूलो क्षति पु¥याउने खतरा देखा परेका थिए । यो बाँधको निर्माण कार्य २००५ मा पूरा भयो र यसले २ अर्ब ६१ करोड टन पानी सञ्चित गर्न सक्छ । रिजभ्र्वायर र विद्युत् उत्पादन गृह समेत नरहेको यो बाँधका लागि ४२ करोड ९० लाख अमेरिकी डलर खर्च भएको थियो ।

अब, यो बाँधले सोल र प्योङयाङबीच तेर्सिएका व्यापक चुनौतीलाईसामुन्ने ल्याएको छ । सन् २०१४ को सुरुमै राष्ट्रपतिको कार्यभार सम्हालेका पार्क ग्युन–हायले लगातार उत्तर कोरियाली नेता किम जोन–उनलाई आणविक हतियारको परीक्षण रोकेर वार्तामा बस्न आग्रह गर्दै आएकी छन् ।

विगतका वार्तामा तनाव कम गर्नेतर्फ खासै प्रगति नभए पनि विज्ञहरू दुवै कोरियाले नागरिक तहको भेटघाटलाई निरन्तरताका लागि वार्ता गर्न सक्ने सुझाव दिन्छन् । ‘के दक्षिण र उत्तर कोरियाले सरकारीस्तरको वार्ताबाट विश्वास बढाउन सक्लान् ? मलाई त त्यस्तो लाग्दैन’, डिएमजेड अध्ययनसम्बन्धी कोरियाली संघका प्रमुख सोन की–मुन निराशा व्यक्त गर्छन् । ‘एकै भाषा र वेश भएका यी दुई मुलुकबीच हुने व्यापार र मानिसको ओहोरदोहोरले नै मानिसहरूले यथार्थ अनुभव बटुल्न सक्छन् । त्यहीकारण हामीले पर्यटन प्रवर्धन गर्न सक्नुपर्छ र मानिसहरूको ओहोरदोहोरलाई बढावा दिनु पर्दछ । यसबाट एकीकरणको कार्यमा बल पुग्न सक्छ ।’ —योनहाप÷रासस