प्रयोगशाला र कामरेडहरू

पुष्पकमल दाहाल 'प्रचण्ड' ले नेतृत्व गरेको नेपाल सरकारलाई माओवादीको सरकार पनि भन्ने गरिएको छ । जुन परिवेश र पृष्ठभूमिमा प्रचण्डको नेतृत्वमा सरकार बन्यो, त्यसको थप विवरण आवश्यक छैन । प्रचण्ड-बाबुरामले आर्जन गरेका काला दागहरूसित सबै माओवादीलाई जोडेर निष्कर्ष निकालिन्छ र सही र इमानदार माओवादीहरू विकृति र विसंगतिविरुद्ध लडिरहेका छन् भन्ने कुरा ओझेलमा पर्छ ।

माओवादका विरोधीहरू संसद्वादी 'माओवादीहरू' लाई मोडरेट भनेर फुक्र्याइरहेका हुन्छन् र उता क्रान्तिकारी तप्काभित्र पनि अनेक किसिमले चलखेल गरिरहेका हुन्छन् । अनि सुरु हुन्छ लालझन्डाविरुद्ध लालझन्डाको प्रयोग । अन्ततः बदनाम हुने भनेको माओवादी पदावली र माओवादी आन्दोलन नै हो ।

नैतिक बलको अभाव र आत्मग्लानिले भरिएको प्रचण्डको कान्तिहीन अनुहारले सबै कुरा खुलस्त पार्छ । तर उनमा बाबुरामको जति पनि इमानदारी देखिएन । अब यो माओवादी पदावलीको थप बद्नाम नगर्न प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालसित मेरो विनम्र अनुरोध छ । प्रचण्डलाई बधाई दिन कमरेड किरण प्रधानमन्त्री कार्यालय जानुभएको भन्ने समाचार सुनियो ।

कमरेड किरणले माओवादी नाम परित्याग गर्न प्रचण्डलाई अनुरोध गर्नुभएको भए त्यो भेटघाट साँच्चिकै सार्थक हुन्थ्यो ।यतिखेर नेपालको माओवादी आन्दोलन लालझन्डाविरुद्ध लालझन्डाको प्रयोगशाला बनेको छ एकातिर प्रचण्डले लिएको बाटो नै सही बाटो हो, त्यही नै सबथोक हो र त्यहाँ सबै कुरा पाइन्छको वातारण तयार पारी माओवादी आन्दोलनमा विद्यमान क्रान्तिकारी धारलाई सिध्याउन भित्र र बाहिरबाट परिपञ्च मिलाउन थालिएको छ, अनि अर्कोतिर माओवादी आन्दोलन भनेको भारतीय र पश्चिमा शक्तिहरूले चलाएको आन्दोलन हो भनेर सूचना भूमण्डलीकरणमार्फत जनतामाझ निरन्तर भ्रम फिँजाइएको छ ।

पात्रहरूमा रहेका कमजोरी तथा खास घटना र सन्दर्भलाई समातेर सिंगो माओवादी आन्दोलनविरुद्ध जनमत तयार पार्न लागिएको छ । वर्गसंघर्ष र जनताको मोर्चाबाट माओवादी आन्दोलनलाई पर धकेल्ने तारतम्य मिलाइँदैछ भन्ने प्रस्ट छ ।
जुनसुकै धर्म होस्, धर्म अफिम नै हो भन्नेमा विवाद छैन । कम्युनिस्टहरू धर्म निरपेक्षताको पक्षमा हुन्छन्, जनतामाथि यसका नाममा बलजफ्ती गर्नु उचित ठान्दैनन् ।

एकातिर धर्मले आवेग उत्पन्न गर्छ÷गराउँछ, अर्कोतिर जे छ सबै ठीक छ भनेर मान्छेलाई जीवन र जगत्बाट निस्पृह पारेर सामाजिक सरोकारबाट विमुख तुल्याउँछ । कम्युनिस्टले विरोध गर्ने भनेको धर्मका नाममा गरिने शोषण, विग्रह, वितण्डा, विद्वेष र विखण्डन हो । यतिखेर आफूलाई राजावादी, हिन्दुवादी अझ राष्ट्रवादी भन्ने एकथरीहरू, नरेन्द्र मोदीले ज्ञानेन्द्रलाई सिंहासनमा राखिदिऊन् र हिन्दुवादी मुलुकको घोषणा गरिदिऊन् भनेर चोबीसै घन्टा माध्यममार्फत 'पूजापाठ' गरिरहेका छन् ।

यस कामको लागि उनीहरूले सबैभन्दा बढी माओवादीहरूलाई बाधक देखेका छन् । यसको लागि उनीहरू एकसूत्रीय नारासहित सिंगो माओवादी आन्दोलन, दसबर्से जनयुद्ध क्रिस्चियन मिसिनरीको योजनामा चलेको, यसको लागि माओवादीले यति करोड र उति करोड लिएको जस्ता कुतर्क गर्दै योजनाबद्ध किसिमले माओवादीहरूविरुद्ध जनतामा भ्रम फिँजाइरहेका छन् ।

अर्थात् उनीहरू भारतीय उत्पीडित जनतामाथि आतंक मच्चाइरहेको संस्था आरएसएसको नेपाली भूमिका खेलिरहेका छन् ।
सत्य हो, पछिल्ला दिनमा नेपालमा क्रिस्चियन धर्म र यसका अवाञ्छित गतिविधिको विस्तार भएको छ, अनेक प्रलोभनमार्फत क्रिस्चियन धर्मको विस्तार गरिन थालिएको छ । आफूलाई मन परेको धर्म र संस्कृति अवलम्बन गर्ने कुरामा विवाद नभए पनि यसका नाममा गरिने अवाञ्च्छित गतिविधि मान्य छैन र हुँदैन ।

यसलाई त राज्यले नीतिनियम बनाएर व्यवस्थित गर्ने हो । साम्राज्यवादी योजनाबद्धतालाई एकातिर पन्छाएर एकथरी मान्छेहरू निरन्तर माओवादी आन्दोलनलाई जसरी बद्नाम गरिरहेका छन्, यसले थुप्रै प्रश्न उठ्नु÷उठाउनु स्वाभाविक छ । नेपाली जनयुद्धप्रति प्रचण्ड-बाबुरामले गद्दारी गरेकै हुन् र बादलहरूले आन्दोलनलाई धोका दिएकै हुन् । यसको वैचारिक चिरफार गर्ने कुरामा विवाद छैन ।

तर जसरी सिंगो जनयुद्ध र माओवादी आन्दोलनलाई बद्नाम गर्न क्रिस्चियन अभियानसित जोडेर कथाकुथुङ्ग्री बुनिएको छ, यो भ्रत्र्सनायोग्य छ । विडम्बनाको विषय के छ भने आफूलाई विश्वकै सबैभन्दा खाँटी क्रान्तिकारी भन्ने विप्लव माओवादी समूहसित सम्बद्ध एउटा अनलाइन नै प्रचण्डको विरोध गर्ने नाममा सिंगो जनयुद्ध र माओवादी आन्दोलनविरुद्ध कथिएका यस्ता कथाकुथुङ्ग्रीलाई, जागिर नै खाए झैँ गरी गौरवका साथ प्रचारित गरिरहेको छ । यसैलाई भन्छन् लालझन्डाविरुद्ध लालझन्डाको प्रयोग । जानीनजानी उनीहरू साम्राज्यवादी योजनाको अंग बनेका छन् ।

लालझन्डाविरुद्ध लालझन्डाको प्रयोग साम्राज्यवादको पछिल्लो योजना हो । खास गरेर भियतनाम युद्धमा अमेरिकी पराजयपछि उनीहरूले यसलाई व्यवहारमा प्रयोग गरे । स्टालिनको मृत्यु र युरो-कम्युनिज्मको नारा र माओको मृत्युपछि उत्पन्न संकटले यस परियोजनालाई सहयोग पर्‌यायो ।

नवउदारवादी योजनाबद्धताका साथै सूचनाविभ्रम, वित्तीय पुँजीको भूमण्डलीकरण, सैन्य फासीवाद र लालझन्डाविरुद्ध लालझन्डाको प्रयोगमार्फत कम्युनिस्ट आन्दोलन ध्वस्त पार्ने र साम्राज्यवादलाई ऊर्जा दिने योजनाको थालनी गरियो । आईएनजीओको भूमिकालाई पनि नयाँ किसिमले सक्रिय बनाइयो ।

यसैक्रममा आयो 'उत्तर' अवधारणा । सन् असीको दसकमा 'कम्युनिस्ट आन्दोलन भनेको प्रगतिको महाख्यान हो' र यसको अन्त्य भयो भनेर ल्योतार्डले यस किसिमको धारणा अघि सारे । कम्युनिस्ट आन्दोलनविरुद्ध हामी जति सशक्तता लड्नुमा नै हाम्रो विजय निश्चित छ भनियो । 'उत्तरवाद' लाई समामाजिक जीवनको हरेक क्षेत्रमा लागू गरियो ।

अनि उत्तरआधुनिकतावाद, उत्तरसंरचनावाद, उत्तरमाक्र्सवाद, उत्तरऔपनिवेशिकतावाद र उत्तरसाम्राज्यवादजस्ता थरीथरीका 'उत्तरवादी' धारणा देखा परे । उत्तर सिद्धान्तको आधार नित्सेको शून्यवादी दर्शन हो र यसको सारतत्त्व 'सबै कुराको अन्त्य' भयो भन्ने हो । अर्थात् हिजो थियो, अब छैन भन्ने हो । ज्ञानप्रसारण कालदेखिका सबै मूल्यहरू काम नलाग्ने भनेर वर्ग संघर्षद्वारा मानव समाजले आर्जन गरेको प्राप्ति खारेज गरियो ।

माक्र्सवादको मात्र अन्त्यको कुरा नगरेर आफ्नो स्वार्थअनुरूप उपनिवेशवाद र साम्राज्यवादको पनि अन्त्य भयो, यो उत्तर भयो र यसविरुद्ध आन्दोलन गर्नुको आवश्यकता र औचित्य छैन भन्ने विचारलाई भूमण्डलीकरण गरियो । उत्तरमाक्र्सवादी नाम पाएका हार्ड र नेग्रीहरू अब अमेरिका साम्राज्यवादी छैन भनेर उत्तरसाम्राज्यवादको वकालत गर्न थाले जतिबेर उत्तरउपनिवेशवाद र उत्तरसाम्राज्यवादलाई सही साबित गर्न पेन्टागनका थिंकट्यांकहरू लागेका थिए, इराक, अफगानिस्तानलगायत लिबियामाथि अमेरिकी हमला जारी थियो ।

ध्यान दिनुपर्ने कुरा के छ भने यस काममा एक कालखण्डमा माक्र्सवादसित जोडिएका बुद्धिजीवीहरू नै अग्रपंक्तिमा थिए, जो पछि अमेरिकी सरकार र पेन्टागनका सल्लाहकार बनेका थिए । यो पनि लालझन्डाविरुद्ध लालझन्डाको प्रयोग थियो ।
प्रचण्डको कुरा छोडौँ, लालझन्डाविरुद्ध लालझन्डाको विरोधको माध्यम आफूलाई 'क्रान्तिकारी' भन्नेहरूसमेत बन्न थालेका आधारहरू प्रकाशमा आउन थालेका छन् ।

प्रचण्ड, बाबुराम र अहिले विप्लवको स्थिति हेर्दा लाग्छ, साम्राज्यवाद विभिन्न कोणबाट टुक्राटुक्रामा माओवादी आन्दोलनलाई प्रयोगशाला बनाइरहेको त छैन ?

भर्खरै विप्लवले आफ्नो पार्टीको दस्ताबेजमा 'उत्तरवादी' धारणाको वकालत गर्दै 'अबको समय उत्तरसाम्राज्यवादी' भनेर ठोकुवा गरेका छन् । उनले जानेर भने कि नजानी भने, प्रचण्ड किरणले क्रान्ति गरेनन् भनेर क्रान्तिमा हिँडेका त्यत्रो नेतालाई 'जाबो माक्र्सवाद' र 'उत्तर' अवधारणाबारे ज्ञान रहेनछ भन्नु 'दुस्साहस' नै हुनेछ । सामान्य टिप्पणी गर्दा मात्र पनि 'क्रान्तिकारी जंक र पंकहरू' बाट भर्खरै पनि मैले गोली खानुपर्ने धम्की पाइसकेको छु ।

एकथरीलाई संसद्वाद अर्थात् 'उत्तर-माक्र्सवाद' मा फसाएर र अर्काथरीलाई क्रान्तिकारी आवरणमा 'चल्तापुर्जा' बनाएर साम्राज्यवादले नेपालको माओवादी आन्दोलनलाई कतै नयाँ प्रयोगशाला बनाउन त लागेको छैन भनेर प्रश्न उठ्नु स्वाभाविक छ । नत्र भने विप्लव समूहका दस्ताबेजहरू ह्वाइट हाउसका सल्लाहकार, 'इतिहासको अन्त्य' पुस्तकका लेखक फ्रान्सिस फुकोयामाको प्रशंसाले भरिने थिएनन् होलान् । कति कुशलताका साथ साम्राज्यवादले लालझन्डाविरुद्ध लालझन्डाको प्रयोग गर्छ !

नेपालको माओवादी आन्दोलन यतिबेर नेताहरूमा आएको वैचारिक विचलन र विग्रहको सिकार भएको छ । साथै प्रचण्ड, बाबुराम र अहिले विप्लवको स्थिति हेर्दा साम्राज्यवाद विभिन्न कोणबाट टुक्राटुक्रामा माओवादी आन्दोलनलाई प्रयोगशाला बनाइरहेको त छैन ? एकैचोटि 'उत्तर-माक्र्सवाद' र 'उत्तर-साम्राज्यवाद' को प्रयोग गरिरहेको त छैन ? भनेर आशंका गर्नुपर्ने अवस्था पनि देखा परेको छ ।

सिके राउतहरू पेन्टागन छोडेर त्यसै तराई पसेका छैनन् र मोहन वैद्यलाई वैचारिक र संगठनात्मक दृष्टिले सिध्याउने प्रयास पनि त्यसै भएको छैन । हिजो विप्लवको रहस्यमय बहिर्गमन र अहिले बादलको 'एकता नौटंकी' लाई सामान्य परिघटनाका रूपमा लिन मिल्दैन । किन अशोक मेहताहरू कमरेड किरणविरुद्ध जाइलाग्छन् र राकेश सूद र आनन्दस्वरूप बर्मा बाबुराम र विप्लवको प्रशंसामा आकाशपाताल जोड्छन् भन्ने कुरा पनि गम्भीरताका साथ लिनु आवश्यक छ ।

यस्तो बेला सबैको ध्यान कमरेड किरणतिर जानु स्वाभाविक छ । नेकपा (क्रान्तिकारी माओवादी) का पछिल्ला निर्णयले केही आशा पनि जगाएको छ । माओवादी आन्दोलन कमजोर भएको छ, तर समाप्त भएको छैन । यसमा कसैले पनि खुसी नमनाए हुन्छ । प्रश्न माओवादी आन्दोलनको मात्र होइन, प्रश्न मुलुकलाई साम्राज्यवादी-विस्तारवादी प्रयोगशाला हुनबाट कसरी जोगाउने भन्ने हो । यो सबैको साझा चिन्ता र चिन्तनको विषय हुनुपर्छ ।