बजारमा लाभांश लहर

काठमाडौः पब्लिक कम्पनीहरूबीच गत वर्षको कमाइबाट लाभांश घोषणा गर्ने होडबाजी सुरू भएको छ । साउनभरिजसो गत वर्षको कमाइ घोषणा गर्न प्रतिस्पर्धा गरेका कम्पनीहरू भदौ लागेसँगै लाभांश घोषणा गर्न सक्रिय हुन थालेका छन् । विगत वर्षहरूभन्दा यसपटक लाभांश प्रस्ताव गर्नेक्रम निकै छिटो देखिएको छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाको पुँजी वृद्धि गर्नुपर्ने भएकाले पनि लाभांश प्रस्तावमा बढी चटारो देखिएको हो ।

यसपटक अधिकांश बैंक तथा वित्तीय संस्थाले बोनस सेयरलाई प्राथमिकता दिएका छन् । बोनस दिँदा चुक्ता पुँजी बढ्छ । राष्ट्र बैंकले चुक्ता पुँजी बढाउने योजना अघि सारेकाले बोनसतर्फ बैंकहरू केन्द्रित भएका हुन् । बैंक तथा वित्त कम्पनीबाहेक अन्य क्षेत्रका कम्पनीले भने आवश्यकता अनुसार नगद र बोनस दुवैलाई प्राथमिकतामा पारेको देखिन्छ ।

यसपटक पुँजी बजारमा सबैभन्दा बढी भाउ भएको युनिलिभर नेपाल लिमिटेडले लाभांश घोषणामा पनि अन्य कम्पनीलाई उछिन्यो । युनिलिभरले भने बोनस सेयर दिएको छैन । चुक्ता पुँजी बढाउन अनिवार्य नभएका कम्पनीले बोनस सेयर दिन आवश्यक हुँदैन । युनिलिभरले प्रायजसो नगद लाभांशलाई नै प्राथमिकता दिने गरेको छ ।

हाम्रो पब्लिक लिमिटेड कम्पनीको इतिहासमै बहुर्राष्ट्रिय कम्पनी युनिलिभर सबैभन्दा बढी अनि आकर्षक लाभांश दिनेमा पर्दैआएको छ । यो कम्पनीले आर्थिक वर्ष २०७२/७३ को कमाईबाट लगानीकर्तालाई यसपटक पनि एक कित्ता बराबर एक हजार २० रुपैयाँ नगद लाभांश दिने प्रस्ताव गरिसकेको छ ।

वाणिज्य बैंकतर्फ अहिलेसम्म नेपाल इन्भेस्टमेन्ट र एनआईसी एसिया बैंकले गत वर्षको कमाइबाट लाभांश घोषणा गरिसकेका छन् । अन्य बैंकले पनि अब धमाधम लाभांश प्रस्ताव गर्ने अनुमान गरिएको छ । यसबाहेक केही हाइड्रोपावर, विकास बैंक, फाइनान्स र माइक्रोफाइनान्स कम्पनीले पनि लाभांश प्रस्ताव गरिसकेका छन् । म्युचुअल फन्ड कम्पनीको पनि लाभांश घोषणा गर्ने लहर चलिसकेको छ ।

लाभांश लगानीकर्ताका लागि पाकेको बालीसरह हो । वर्षभरिको कमाइ भित्र्याउने बेला पनि हो । सूचीकृत कम्पनीको लाभांश नियामक निकायको अनुमति अनि आगामी साधारण सभाले पारित गरेपछिमात्र कार्यान्वयनमा आउन सक्छ ।

लगानीकर्ताले गत वर्षको मुनाफाबाट कुन कम्पनीले कतिसम्म लाभांश दिन सक्छ भन्ने वित्तीय विवरण अध्ययन गरेर पहिल्यै अनुमान लगाइसकेका हुन्छन् । तर, सर्वसाधारणको आँकलन अनुसारकै लाभांश घोषणा हुन्छ भन्ने चाहिँ हुँदैन । सामान्यतः कम्पनीको प्रतिसेयर आम्दानीअनुसार कति प्रतिशतसम्म लाभांश दिन सक्ने क्षमता हुन्छ भन्ने अनुमान लगाउन सकिन्छ । प्रतिसेयर आम्दानीसँगै कम्पनीको रिजर्भमा कति पैसा छ भन्ने पक्ष पनि निकै महत्वपूर्ण हुन जान्छ ।

रिजर्भमा राम्रो पैसा भएका कम्पनीले प्रतिसेयर आम्दानीभन्दा पनि बढी लाभांश दिने हैसियत राख्न सक्छ । जस्तो, यसपटक नेपाल इन्भेस्टमेन्ट बैंकले प्रतिसेयर आम्दानीभन्दा बढी लाभांश प्रस्ताव गरेको छ । इन्भेस्टमेन्टको प्रतिसेयर आम्दानी ३५.१६रुपैयाँ मात्र छ तर यसपटक यो बैंकले ४१ प्रतिशत लाभांश प्रस्ताव गरेको छ । रिजर्भ कोष निकै दरिलो भएकाले यसलाई पनि प्रयोग गर्न पाइएको हो ।

बोनस सेयर जतिधेरै दियो कम्पनीको चुक्ता पुँजी पनि सोही अनुपातमा बढ्न जाने भएकाले कम्पनीको आकार ठूलो हुन्छ । त्यस अनुपातमा आगामी वर्षदेखि कम्पनीले आफ्नो व्यापार पनि थप विस्तार गर्नुपर्ने चुनौती हुन जान्छ । त्यही भएर लगानीकर्ता भने सकेसम्म कम चुक्ता पुँजी अनि प्रतिसेयर आम्दानी बढी, मूल्य आम्दानी अनुपात कम अनि चुक्ता पुँजी चाहिँ थोरै भएको कम्पनी रोज्ने गर्छन् ।