सार्कको दुर्भाग्य
साझा सपना र समृद्धि अनि क्षेत्रीय स्तरमा सहयोगको अवधारणा बोकेर ठीक ३१ वर्षअघि जन्मेको क्षेत्रीय सहयोग संगठन (सार्क) को भविष्य पटकपटक धरमरमा परेको छ । स्थापनादेखि नै भारत र पाकिस्तानको द्वन्द्वको छायामा यसका समस्त सम्भावनाहरू असान्दर्भिक जस्तै बन्न पुगेका छन् । विगतमा प्राय सबै अवसरमा कुनै सदस्य राष्ट्रले प्रतिकात्मक विरोधस्वरूप शिखर सम्मेलनमा भाग नलिने निर्णय गर्दा त्यसको पछाडि मुख्यतया भारत नै रहेको देखिन्छ ।
यसपल्ट त भारत स्वयंले अगाडि आएर दुई महिनापछि पाकिस्तानमा निर्धारित १९ औं शिखर सम्मेलनमा सहभागी नहुने निर्णय सार्वजनिक गर्यो र त्यसको लगत्तै बंगलादेश र भुटानले पनि आफू अनुपस्थित रहने निर्णय गरे । दुई पक्षीय तिक्तताले क्षेत्रीय सम्भावना मर्नु दुर्भाग्यपूर्ण हो, तर सार्कको हकमा यो दुर्भाग्य उसको निरन्तर नियति बन्न पुगेको छ ।
पक्कै पनि भारत र पाकिस्तानबीचको तिक्तताले एउटा डरलाग्दो आयाम लिएको छ अहिले, दुई स्वतन्त्र राज्यबीचको उनीहरूको ऐतिहासिक सम्बन्ध त्यही अनुपातमा खल्बलिएको छ । भारतभित्रै सत्तापक्षबाट पाकिस्तानले भारतमा आतंकवादी घुसपैठ र यता आएर सेनाको उरीस्थित केन्द्रमा आक्रमण गराएको आरोपका साथ चेतावनीस्वरूप युद्धमा जानुपर्ने दबाब सरकारमाथि परेको छ ।
प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले व्यापारिक दृष्टिकोणले पाकिस्तानलाई दिइएको ‘मोस्ट फे वार्ड नेसन' को हैसियतसँगै भारत विभाजन र पाकिस्तानको जन्मका समयमा गरिएका मुख्य ६ नदीहरूको पानीको बाँडफाँटसम्बन्धी सहमति रद्द गर्ने सम्भावनालाई पनि अगाडि बढाएको छ ।
त्यो सहमतिलाई भारतले एकतर्फी रूपमा रद्द गर्न नमिल्ने र त्यसो भएमा पाकिस्तान अन्तर्राष्ट्रिय अदालतमा जान सक्ने चेतावनी इस्लामावादबाट आएको छ । एकातिर सार्क छिन्नभिन्न हुने अर्कोतिर यस क्षेत्रका दुई महत्वपूर्ण मुलुकको द्वन्द्व अन्तर्राष्ट्रिय कारण हुने सम्भावना दुर्भाग्यपूर्ण र अशुभ संकेत हो ।
सर्वसम्मति र सबैको उपस्थितिमा सञ्चालित हुने शिखर सम्मेलन हाल सार्कको अध्यक्षता गरेको नेपालले सम्पन्न गराउन खासै भूमिका खेल्न सक्ने देखिँदैन । निर्धारित मुलुक या अबको नेतृत्व लिने तयारीमा रहेको पाकिस्तानबाहेक अन्यत्र सम्मेलन सम्पन्न गर्न नसकिने हुँदा कमसेकम त्यस प्रयोजनका लागि भारत र पाकिस्तानले सौह्रार्दता र कूटनीतिक परिपक्वता देखाएमा सार्कलाई अझै पनि ‘भेन्टिलेटर' बाट बाहिर ल्याउन सकिने छ ।
हो, उग्रवाद र आतंकवाद अनि एउटा छिमेकीले अर्को देशमा असहज परिस्थिति उत्पन्न गर्न उनीहरूसँग सहकार्य गरेका प्रशस्त उदाहरण छन् यस क्षेत्रमा । त्यसैले आतंकवाद तथा उग्रवादविरुद्ध द्वैधताविहीन व्यवहार द्वन्द्वग्रस्त दुई मुलुकसहित सबैले अपनाएमा क्षेत्रीय हैसियत प्रवल हुनेछ दक्षिण एसियाको ।
तर दुई मुलुकले आतंकवाद र उग्रवादबारे आन्तरिक र बाह्य राजनीतिमा फरक-फरक मान्यता र व्यवहार राख्ने हो भने त्यसले प्रचुर सम्भाव्यतायुक्त दक्षिण एसियाली क्षेत्रलाई अस्थिरता र भयकै भुमरीमा राखिरहने छ । सार्क शिखर रद्द हुनुले तनाव र द्वन्द्वको सम्भावना बढाउँछ । त्यसैले सम्मेलन रद्द गर्नुभन्दा कुनै तरिकाले त्यसलाई सम्पन्न गराउने प्रयास क्षेत्रीय हिसाबले बढी विवेकसम्मत हुनेछ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
