बजार ओगट्दै नेपाली वाइन

बढ्दो उत्पादन र गुणस्तरीयताका कारण नेपाली वाइनले पछिल्लो समयमा बजार लिन थालिसकेका छन् । अहिले नेपालमा करिब २० वटा वाइन उत्पादन कम्पनी छन् भने बियर उत्पादन गर्ने कम्पनीको संख्या पनि त्यत्तिकै छन् । पछिल्लो केही वर्षमा नेपाली वाइनले बजारको झन्डै ५० प्रतिशत ओगटिसकेको छ ।

मकालु वाइन इन्डस्ट्रिज प्रालिका काठमाडौंका लागि प्रोपाइटर रामबहादुर थापाका अनुसार अहिले एउटा कम्पनीले वार्षिक न्यूनतम ३० हजार काटुर्न बियर उत्पादन गर्दै आएको छ । वाइनको वार्षिक सय करोडभन्दा बढी कारोबार हुने गरेको रोयल काठमान्डु हिमालय वेभरज प्रालिका बिजनेस डेभलमेन्ट म्यानेजर मिलन शर्मा बताउँछन् । उनका अनुसार वार्षिक रूपमा अहिले २५ देखि ३० प्रतिशतले वाइनको व्यापार बढिरहेको छ ।

नेपालमा उत्पादन भएका वाइन फ्रेस हुनुका साथै ग्राहकमाझ सहज पहुँचमा रहेको छ । साना स्टोरमा ठूला ब्रान्डका वाइन तथा बियर नपाउने भएकाले पनि नेपाली वाइनलाई बजार लिन सहज भएको हो । अन्तर्राष्ट्रिय ब्रान्डका तुलनामा नेपाली ब्रान्डको मूल्य आधा रहेकाले पनि यस्तो भएको चिन्जुरे वाइन इन्डस्ट्रिज प्रालिका प्रबन्ध निर्देशक प्रकाश श्रेष्ठ बताउँछन् । उनका अनुसार नेपाली उत्पादन गुणस्तरमा पनि उत्कृष्ट भएकाले बजार उकास्न मद्दत गरेको छ । उपभोक्तामाझ नेपाली ब्रान्ड लोकप्रिय रहे पनि सरकारका तर्फबाट भने उद्योगलाई खासै सहयोग हुन नसकेको व्यापारी बताउँछन् ।

नेपाली ब्रान्डलाई पनि अन्तर्राष्ट्रिय उत्पादनसरह हेरिदिँदा यो व्यवसाय उकास्न सरकारले अवरुद्ध गरेको श्री महाकाली वाइन प्रालिका प्रबन्ध निर्देशक सन्तोष खड्का बताउँछन् । नेपाली ब्रान्डका उत्पादन अहिले विदेशी बजारमा समेत पुगिसकेका छन् । नेपाली वाइन उत्पादनमा सक्रिय उद्यमीहरू नेपाली वाइन विदेशी ब्रान्डका तुलनामा लोकप्रिय र गुणस्तरीय रहे पनि सरकारले भने बेवास्ता गरेको बताउँछन् । प्रस्तुत छ वाइन उद्यमीहरूसँग गरिएको कुराकानीः

वाइनको बढ्दो बजार

हरेक वर्ष २५ देखि ३० प्रतिशत हाराहारीमा वाइनको व्यापार बढिरहेको छ । नेपालमा वार्षिक सय करोडभन्दा बढीको वाइन व्यापार हुन्छ । नेपालमा अन्तराष्ट्रिय ब्रान्डका वाइन पनि लोकप्रिय छन् । अन्तर्राष्ट्रिय ब्रान्डको व्यापार घटेको छैन । नेपाली ब्रान्ड सर्भिस, मूल्य, गुणस्तर र फ्रसेनेसले गर्दा पनि सफल बन्दै गएको हो ।

अन्तर्राष्ट्रिय ब्रान्डको उत्पादन जहाँ सस्तो पाइन्छ त्यहाँबाट आउने गरेको छ । जुन गुणस्तरहीन पनि हुन सक्छ । नेपालमा नेपाली ब्रान्डका वाइनले झन्डै ५० प्रतिशत बजार ओगटिसकेको छ । रोयल काठमान्डु हिमालय वेभरेज प्रालिले अंगुरबाट वाइन उत्पादन गर्दै आएको छ । कम्पनीले उत्कृष्ट म्याचुरेसन प्रणालीमार्फत वाइन उत्पादन गर्छ ।

मिलन शर्मा/बिजनेस डेभलेमेन्ट म्यानेजर, रोयल काठमान्डु हिमालय वेभरज प्रालि

मूल्यले पाएको बजार

नेपाली वाइनले पछिल्लो समय पाएको बजारको प्रमुख कारण मूल्य हो । नेपाली वाइन विदेशी ब्रान्डको तुलनामा सस्तो छ । यस्तै वाइन गुणस्तरीय पनि छन् । चिन्जुरे वाइन इन्ड्रस्ट्रिज प्रालिले डिसेन्ट यार्सा वाइनको नाममा यार्साबाट वाइन निर्माण गरी चाइना तथा हङकङको बजारमा बिक्री गरिरहेको छ । यो विश्व बजारमै यार्साबाट बनेको पहिलो वाइन हो ।

स्विटनेसका लागि स्टेभियाको प्रयोग गरिएको यो वाइन सुगर छ । कम्पनीले यार्साका साथै मह, अंगुर र नास्पातीबाट पनि वाइन निर्माण गरिरहेको छ । चेसुङ वाइनको निर्माण गर्ने कम्पनीका रूपमा नेपाली बजारमा चिनिएको कम्पनीले चेसुङ रेड वाइन उत्पादनका लागि अंगुर र नास्पातीको प्रयोग गरिरहेको छ । वाइनलाई स्वस्थ्यवद्र्धक बनाउन यसमा विभिन्न जडिबुटीको पनि प्रयोग गरिएको छ ।

प्रकाश श्रेष्ठ/प्रबन्ध निर्देशक, चिन्जुरे वाइन इन्डस्ट्रिज प्रालि

गुणस्तरमा विदेशी ब्रान्डसँग प्रतिस्पर्धा

गुणस्तरीय उत्पादनले गर्दा नेपाली वाइनले बजारमा अन्तर्राष्ट्रिय ब्रान्डसँग प्रतिस्पर्धा गरिरहेका छन् । बजारमा पाइने विदेशी ब्रान्डका बियरमा धेरैजसो उत्पादन सस्ता हुन्छन् । तर नेपाली ब्रान्डले प्रतिस्पर्धामा जानकै लागि भने पनि उत्पादनलाई गुणस्तरीय बनाउनुपर्छ ।

मकालु वाइन इन्डस्ट्रिज प्रालिले पनि गुणस्तरीय उत्पादनलाई प्राथमिकतामा राखेर वाइन उत्पादन गर्दै आएको छ । कम्पनीले ऐंसेलुको वाइन निर्माण गर्दै आएको छ । यो हिन्वा वाइनको नामले परिचित छ । जंगलमा पाइने ऐंसेलु संकलन गरेर वाइन उत्पादन गरेको कम्पनीले विदेशमा समेत निर्यात गर्न थालेको छ ।

आश्रय रन्जितकार / निर्देशक, मकालु वाइन इन्डस्ट्रिज प्रालि

सरकारको साथबिनाको उद्योग

सरकारले नेपाली वाइन उद्योगलाई अनुदान नदिँदा उद्योगलाई अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा प्रतिस्पर्धा गर्न समस्या परिरहेको छ । अहिले नेपाली वाइनले नेपालको ५० प्रतिशत बजार ओगटिरहे पनि अन्तर्राष्ट्रिय ब्रान्डको प्रभुत्व बाँकी छ । सरकारले विदेशी ब्रान्डका वाइन तीन सय ५० एमएलमा पनि भित्र्याउन दिएको छ । तर नेपालीलाई सात सय ५० एमएल भन्दामाथि मात्र उत्पादन गर्नुपर्ने बाध्यकारी नियम छ ।

जुन नेपाली ब्रान्डका लागि ठूलो समस्या हो । अहिले हामीले बजारमा मूल्य सस्तो भएकाले प्रतिस्पर्धा गरिरहेका छौं । विदेशमा एक पाउन्डमा बनेको वाइन नेपालमा आउँदा महँगो भएको छ । स्नो म्यान वाइनरी प्रालिले सुन्तला, स्याउ, अंगुरबाट उत्पादन गरिरहेको वाइन स्वाद र गुणस्तरीयमा विदेशी ब्रान्डभन्दा उत्कृष्ट छ ।

ज्ञानु प्रसाई/निर्देशक, स्नो म्यान वाइनरी प्रालि

गुणस्तरीय उत्पादन भए बजार पाइन्छ

बजार प्रतिस्पर्धात्मक भए पनि गुणस्तरीय उत्पादनलाई भने खासै समस्या छैन । बजारमा अन्तर्राष्ट्रिय ब्रान्ड धेरै छन् । तर नेपाली उत्पादन गुणस्तरीय भएकाले ग्राहकले रुचाएका छन् । पछिल्लो समय जुन रूपले वाइनको बजार बढिरहेको छ, त्यसले कम्पनीलाई टिक्न मद्दत पुर्‌याएको छ । तर सरकाले अन्तःशुल्क नघटाउँदा नेपाली कम्पनी मर्कामा परेका छने ।

श्री महाकाली वाइन प्रालिले पनि गुणस्तरयुक्त वाइन बजारमा ल्याएको छ । डिभाइन वाइनका रूपमा बजारमा कम्पनीले ल्याएको वाइनले नेपाली बजारको ठूलो भाग ओगटेको छ । अंगुरबाट बनेको वाइनमा जडिबुटीको पनि धेरै प्रयोग गरिएको छ ।

सन्तोष खड्का/प्रबन्ध निर्देशक, श्री महाकाली वाइन प्रालि