एक 'अभागी' छोराको बयान

बुवाको मृत्युपछि

म एउटा आम परदेशी नेपाली हुँ । धन कमाएर बुवा-आमा (गणेशबहादुर थाम्सुहाङ र कीरातनुमा थाम्सुहाङलाई सुख दिउँला भन्ने सपना मेरो पनि थियो । तर, सपना अधुरै रह्यो । हेर्दाहेर्दै समय चिप्लिएर गएको थाहै भएन । जति नै रोए पनि वा जति नै कराए पनि अब मेरा बुवाआमा यो संसारमा फर्किनुहुन्न । म लहराबाट चुँडिएको काँक्रोजस्तो भएको छु ।

मेरो बुवाको मृत्यु ७५ वर्षको उमेरमा भएको थियो । सफल अप्रेसनपश्चात् बुवा निको भएर अस्पतालबाट डिस्चार्ज हुनमात्रै बाँकी थियो । दिउँसो फोनमा उहाँसँग खुसीका कुरा गरेँ । हङकङ घुम्न बोलाउँदैछु, भिसाको लागि निवेदन बुझाइसकेको छु भनेँ । बुवा अत्यन्तै खुसी हुनुभएको थियो । त्यसै दिन राति ९ बजे बुवाको मृत्युको खबर पाएँ । म भक्कानिएँ । कवि नरेश सुनुवार थियो साथमा । ऊ पनि बुरुरु रोयो । हुन त लाखौं नेपाली बिना ओखतिमुलो मरिरहेछन् । उनीहरूको आफन्तलाई कति पीडा, कति दुःख हुँदो हो । उनीहरूको दुःखको अगाडि मेरो दुःख केही पनि होइन । तर, पनि मन अमिलो हुँदोरहेछ । मलाई लाग्छ, मेरो बुवा नेपालको एयरपोर्टमा मलाई पर्खेर बसिरहनुभएको छ ।

बुवाको मृत्युले मलाई यति गहिरो चोट लाग्यो, म डिप्रेसनको बिरामी भएँ । बुवा बारम्बार भन्ने गर्नुहुन्थ्यो- 'मेरो ७५ वर्षको उमेरमा ठूलो खड्को छ । त्यो पार गरेँ भने ९० वर्षसम्म बाँच्छु ।' बुवाको मृत्युपछि मैले मृत्युबारे धेरै सोचेँ । आफैं पनि मृत्युको नजिक पुगेर आएँ । मृत्यु भनेको अर्को रूपमा जानुरहेछ । यो स्थुल शरीरभित्र अर्को अस्तित्व छ । त्यो निस्केर जानु नै मृत्यु रहेछ ।

बुवाको मृत्युले आमालाई सबैभन्दा ठूलो चोट लागेको थियो । आमाको अनुहारको तेज नै निभ्यो बुवाको मृत्युपछि । उहाँ त्यसै पनि रोगी हुनुहुन्थ्यो । उच्च रक्तचाप र मधुमेहले जीर्ण उहाँको दुवै मिर्गौलाले काम गर्न छोड्यो पछिल्लो समय । मैले कान्छी दिदीसँग भनेँ, 'जसरी हुन्छ मिर्गौला फेरौं ।' दिदीले भन्नुभयो, 'आमाको उमेर र अन्य रोगहरूको कारण मिर्गौला फेर्न सम्भव छैन । डाक्टरले सुझाएको विधि डायलोसिस हो ।' आमा मर्दै हुनुहुन्थ्यो बिस्तारबिस्तार । डायलोसिसले गलेर उमालेको डाँक्लाजस्तो हुनुभएको थियो उहाँ, घामले ओइलिएको सागजस्तो हुनुभएको थियो उहाँ ।

उहिले बिरामी भएर ओछ्यानमा हँ...हँ गर्दै थला पर्दा म सोध्थेँ आमालाई, 'आमा, किन हँ...हँ गर्नु भएको ? ' आमा भन्नुहुन्थ्यो, 'मेरो घुँडाभित्र स्याँउस्याँउ कीराहरू छन् । तिनीहरूले खाइरहेछ मेरो घुँडा ।' म कल्पना गर्थें ती कीराहरू कस्ता होलान् ? आमाको घुँडा खाने कीराहरूलाई मट्टीतेल छर्केर आगो लगाइदिने कल्पना गर्थें । आमा सुत्ने काठको खाट थियो, बुवाले आफैं बनाउनुभएको । खाटमा कीरा लागेको रहेछ । मट्टीतेलको बत्ती निभाउनेबित्तिकै खाटको कीराले काठ खान थाल्थ्यो, 'किरिक् रिक् ! किरिक् रिक् !' आमाको घुँडा कीराहरूले त्यसरी नै खाँदै होलान्- म सोच्थें र रातभर निद्रा लाग्दैनथ्यो । डायलोसिस गर्दा कत्ति पीडा भो होला आमालाई ?

बौद्ध दर्शनमा मृत्युलाई सहज रूपमा स्वीकार गरिने रहेछ । विशेष दुई तरिका रहेछन्, मृत्युको पीडा कम गर्ने । पहिलो- मृत्युलाई बेवास्ता गर्ने र दोस्रो- मृत्युको लागि तयारी गर्ने । सुरुमा त मैले बौद्ध दर्शनबाट नै आमाको मृत्युलाई हेर्ने कोसिस गरेँ, चित्त बुझाउने कोसिस गरेँ । तर, आमाको मृत्युको खबर सुनेर सबै दर्शन भुलेँ । परदेशको ठाउँमा काम गर्दै थिएँ, बरर आँसु झार्न सकिनँ । म बालुवाको मान्छेजस्तो भत्किन थालेँ ।

आमाको मृत्यु

अघिल्लो रात आमाको यादले अचानक यति सतायो कि म छ्टपटिन थालेँ । सबै साथी तिहारमा व्यस्त थिए । मैले कवि मनु कन्दङ्वालाई झल्याँस्सै सम्झेँ । हरेक तिहारमा कवि मनु कन्दङ्वा पनि छट्पटीमा हुन्छिन् । तिहारकै बेला मनुले आफ्नो दाजु गुमाएकी छिन् माओवादी युद्धकालमा । र, मैले मनुसँग केहीबेर कुरा गरेँ, सान्त्वना दिएँ, सान्त्वना लिएँ पनि । त्यसपछि मैले आमाको सम्झना गर्दै कविता लेखेँ । तर, भोलिपल्ट आमाले यो दुनियाँ छोड्नुभयो ।

प्रेसर र डायबेटिजको रोगी दुवै मिर्गौलाले काम गर्न छोडेपछि 'डायलोसिस' गर्दै सास फेर्दै हुनुहुन्थ्यो मेरी आमा । महिनामा दुई-चारपल्ट बेहोस हुँदै, ब्युँतिदै गर्नुहुन्थ्यो मेरी आमा । अस्ति भर्खर नेपालमा भेट्न गएँ आमालाई । आमा त भगवान् भइसक्नुभएको रहेछ । मलाई देखेर अनुहारमा कुनै प्रतिक्रिया दौडिएन आमाको । ओछ्यानमा पल्टिनुभएको थियो हलचलबिना । आमालाई चस्मा लगाइदिँदै मैले सोधेँ, 'आमा ! म हाङयुग, तपाईंको छोरा । चिन्नुभयो ? ' अनुहार नजिक लगेँ मैले । अलिकति मुस्कानको पातलो छायाँ देखेँ आमाको ओठमा ।

'आमा, किन हँ...हँ गर्नु भएको ? ' आमा भन्नुहुन्थ्यो, 'मेरो घुँडाभित्र स्याँउस्याँउ कीराहरू छन् । तिनीहरूले खाइरहेछ मेरो घुँडा ।' म कल्पना गर्थें ती कीराहरू कस्ता होलान् ? आमाको घुँडा खाने कीराहरूलाई मट्टीतेल छर्केर आगो लगाइदिने कल्पना गर्थें ।

आमाले भासिएको मधुरो स्वरमा भन्नुभयो- 'किन नचिन्नु ? तँ मेरो माइला छोरा हस् ।' आमाले यसोभन्दा मेरो आँसु आँखाभित्रबाट उछिट्टिएर बाहिर आउन खोज्यो । मित्र राजन मुकारुङ पनि मसँगै थिए । उनका आँखा पनि रसाएका थिए । मेरो दाजु (गीतकार वसन्त थाम्सुहाङ) आमाको खुट्टामा झिंगा धपाउँदै हुनुहुन्थ्यो । दाजुको स्वर पनि अवरुद्ध भयो । एक वाक्य बोलेर आमा निदाउनुभयो ।

सानोमा आमालाई दुःख दिँदा उहाँ मलाई भन्नुहुन्थ्यो, 'तँ मेरो छोरा होइनस् । तँलाई त बाटोमा भेटेर ल्याएको हो ।' आमाले यसोभन्दा म भक्कानो छोडेर रुन्थेँ । अन्तिमकालमा आमाले भन्नुभयो- म उहाँकै छोरा हो । त्यति भन्न उहाँ मृत्युसँग जुद्दै हुनुहुन्थ्यो । मैले पनि आमालाई धेरै कुरा भन्नुथियो तर उहाँको कान बन्द भइसकेका थिए ।

आमाको अवस्था देखेपछि बाहिर बग्नुपर्ने मेरो आँसु भित्रभित्रै बग्न थाल्यो । भित्रभित्रै बग्ने आँसुले मान्छेलाई सारै नमीठो गरी भत्काउनेरहेछ । म भत्किन थालेको छु । नेपाल बसुन्जेल म साथीहरूसँग पनि त्यति बोलिनँ । भित्र मनमा आमाकै मुहार आइरह्यो । हङकङ फर्केपछि पनि आमाकै झल्को आइरह्यो ।

आमाले अर्को यात्रा सुरु गर्नुभएको छ । फेरि बुवासँग उहाँको भेट भएको छ । यो मेरो विश्वास हो । बुवा बितेपछि त्यसै पनि आमा निराशनिराश हुनुहुन्थ्यो ।

आमालाई हङकङ घुमाएँ । तर आमा सधैं भन्नुहुन्थ्यो, 'तेरो बुवा पनि हुनुभएको भए ? ' पानीजहाज देखाएँ आमालाई । आमा भन्नुहुन्थ्यो, 'तेरो बुवाले पनि देख्न पाएको भए ? ' आमालाई रेल देखाएँ । आमा भन्नुहुन्थ्यो, 'तेरो बुवाले पनि देख्न पाएको भए ? '

बुवा बित्दा लेखेको गीत भर्खरै रेकर्ड गरेको थिएँ, 'गाउँघर शुन्ये शुन्ये भो अरे ।' आमालाई 'मैले लेखेको गीत सुन्नुहोस् है आमा' भनेर सुनाएँ । आमा त रुन थाल्नुभयो । गीत बन्द गर्न लाउनुभयो । गीत बन्द गरेँ । 'तेरो बुवा बितेपछि हाम्रो घर शून्य भएको छ' भनेर आमा अझै जोडले रुन थाल्नुभयो । बुवा बित्दा गाउँ-घर शून्य लागेको थियो मलाई । आज आमा बित्दा संसार शून्य लागेको छ ।

आज आमाको अन्तिम यात्रा भयो नेपालमा । मैले आमालाई माटो दिन पाइनँ, आगो दिन पाइनँ । म अभागी नै रहेछु । जीवनमा कहिल्यै पनि बुवाआमासँग बस्न पाइनँ । सानैदेखि परदेशी जीवन बिताएँ । बाहिरबाहिरै हुर्कें, बाहिरबहिरै बढेँ, बाहिरबाहिरै बाँचे र बाहिरबाहिरै मर्छु होला । मेरो मानसपटलमा मेरो बुवा-आमा सधैं जीवित हुनुहुन्छ । तर बुवाआमाले संसार छोडेपछि दाजुभाइ र दिदीबहिनीहरू नौलो-नौलो लाग्दोरहेछ । को-हो को-हो लाग्दोरहेछ । सायद यही नै संसारको रीत हो । सबैले आ-आफ्नो लेखान्त भोग्नु छ । सबैको आ-आफ्नो कथाकुथुङ्ग्री छ ।

बल्लतल्ल छुट्टी स्वीकृत गरेर आज राति नेपाल जाँदैछु । मनमा हुरी चलिरहेको छ । शुभचिन्तक र साथीहरूबाट सहानुभूति र सान्त्वना पाइरहेको छु । मेरो मनमा उब्जिरहेको भावना सबैसँग बाँड्दा दुःख कम हुन्थ्यो कि भन्ने झिनो आशाले यति लेखेँ । आजबाट म गरिब भएँ । मेरो सम्पत्ति भन्नु नै आमा हुनुहुन्थ्यो । आजबाट म निर्धन भएँ, एक्लो भएँ ।

भाइ जन्मेपछि

म सानो छँदाको कुरा हो । याङ्नाम आकाशे गाउँको डाँडाबाट घाम भर्खरै निस्केको थियो । आमा सिकुवामा बार्दली समाएर छट्पटाइरहनु भएको थियो । त्यत्तिकैमा बच्चा रोएको आवाज सुनेँ । अनि आमालाई काकीहरूले भान्साघरभित्र लगेको देखेँ । भान्साघरको दैलो लाग्यो । 'दैलो खोल् ! दैलो खोल् !!' भन्दै म दैलोमा झुन्डिएर रोइरहेँ ।

सिकुवामा नानीको पहेँलो बाफ उडिरहेको दिसा थियो । मेरो भाई (कवि प्रकाश थाम्सुहाङ) जन्मेको रहेछ । भाइ जन्मेपछि मलाई आमादेखि टाढा-टाढा धपाउन थाले मान्छेहरूले । आमाको काखमा जानेबित्तिकै मलाई गिल्ला गर्थे, 'नानी हुन्छस् ? तेरो भाइ जन्मेको छ । अब आमाको काखमा बस्नु हुँदैन, लाज हुन्छ ।'

नानी हुन्छस् ? भनेर जन्तरी काकीले हकार्दा मेरो नाक दुखेर आउँथ्यो । म डाँको छोडेर रुन्थेँ, भुइँमा लडिबुडी खेल्थेँ । म भान्साघरको दैलोबाट आमालाई हेर्थें । आमाको काखमा अपरिचित बच्चा देखेर मन कुँडिन्थ्यो । आमा बोलाउनुहुन्थ्यो हातको इशाराले । म भित्तामा ढेसिँदै-ढेसिँदै चुल्होको छेउ पुग्थेँ । चुल्होमा ठूलो रूखको मुढा बलिरहेको हुन्थ्यो । त्यसमाथि ओदान हुन्थ्यो । ओदानमा कुखुराको झोल-मासु उम्लिरहेको हुन्थ्यो । चुल्होकै छेउमा तोङ्बा र कित्ली हुन्थ्यो ।

मैले आमालाई माटो दिन पाइनँ, आगो दिन पाइनँ । म अभागी रहेछु । जीवनमा कहिल्यै पनि बुवाआमासँग बस्न पाइनँ । सानैदेखि परदेशी भएँ । बाहिरबाहिरै हुर्कें, बढें । बाहिरबाहिरै मर्छु होला ।

मैले आमालाई सोधेँ, 'आमा यो को हो ? ' आमाले भन्नुभयो, 'तेरो भाइ ।' म बिस्तारै आमाको नजिक गएँ । आमाले भन्नुभयो, 'अबदेखि तैंले मेरो दूध खानु हुँदैन । तेरो भाइले जुठो लाइसक्यो । भाइको जुठो खानु हुँदैन ।' यो सुनेर म भुइँमा फतक्कै बसेँ । आँखामा आँसु उम्रन थाल्यो । ठूल्ठूलो थोपा भुइँमा खसे । 'अभागी हुन्छ्स् आँसु नझार्,' आमाले भन्नुभयो । अनि तोङ्बातिर संकेत गर्नुभो, 'ऊ त्यो तान् ।' पहिलोचोटि तोङ्बा तानेँ, गुलियो थियो । कुखुराको एक चोक्टा मासु पनि खाएँ । सुत्केरीको भात खायो भनेर दिदीहरूले जिस्क्याए । करिब तीन वर्षको फरकमा मेरो भाइ जन्मेको रहेछ ।

भाइ जन्मेपछि पनि आमाको माया उत्तिकै थियो । हामी सातजना सन्तानमा सबैलाई बराबर माया गर्नुहुन्थ्यो । तर, मलाई सधैं लाग्यो- मलाई आमाले कम माया गर्नुहुन्छ । म भन्थेँ, 'यदि मलाई माया गर्नुहुन्थ्यो भने किन आफूसँग राख्नुभएन ? किन होस्टेलमा राख्नुभयो ? किन परदेश पठाउनुभयो ? ' आमा भन्नुहुन्थ्यो, 'विद्वान बनाउन तँलाई होस्टेलमा राखेको हो ।' तर, आमा बितेपछि मात्रै थाहा पाएँ, आमाको माया । निक्कै सपनाहरू देखेँ आमालाई खुसी दिन्छु, आमाका सबै रहर पूरा गर्छु । तर, आमासँगै बसेर साग र सिस्नो पनि खान नपाई आमा बित्नुभयो ।

आमाको माया

बुवाआमासँग मेरो भेट दसैंतिहार, बर्खा र हिउँदको स्कुल बिदामा मात्रै हुने गथ्र्यो । कुनै दसैंको छुट्टीमा म होस्टेलबाट गाउँको घर पुगेँ । आमाले पाँचवटा ओखर दिनुभयो लुकाएर । खोर्लम्बा भन्ने ठाउँको हाम्रो बारीमा ओखरको बोट थियो । मेरो भागको ओखर राखिदिनुभएको रहेछ । ढिकीसारमा आमा धान कुट्दै हुनुहुन्थ्यो, भन्नुभयो, 'जसले एक माना ओखरको गुदी आमालाई दिन्छ उसको सबै पाप काटिन्छ ।' मैले ओखर फुटाएँ र गुदी आमालाई दिएँ ।

आधा मुठी जति थियो होला ओखरको गुदी । मैले सोधेँ, 'मैले तपाईंलाई दिएको दुःख सबै काटियो ? ' आमा भन्नुहुन्थ्यो, 'तैंले यति धेरै दुःख दिएको छस्, त्यो सबै कटाउनलाई तैंले मलाई सुनको थाल दिनुपर्छ ।' कहाँबाट ल्याउने सुनको थाल ? म रातभर सोच्थेँ ।

तेरो बुवा बितेपछि हाम्रो घर शून्य भएको छ- आमा अझै जोडले रुन थाल्नुभयो । बुवा बित्दा गाउँ-घर शून्य लागेको थियो मलाई । अहिले आमा बित्दा संसार शून्य लागेको छ ।

होस्टेल बसेर आएदेखि पहिलेजस्तो आमाको लुंगीमा झुन्डिएर रुन, दङ्याउन छोडेको थिएँ । कहिले मह माग्ने, कहिले चिनी माग्ने, कहिले पैसा माग्ने, कहिले जेरी माग्ने मेरो बानी थियो । निकै कलह गर्ने बानीले आजित भएर नै मलाई होस्टेल राखिएको रहेछ । पछि कुरो बुझेँ ।

बोजु आधा जीउ प्यारालाइस भएर ओछ्यानमा पल्टिरहनुहुन्थ्यो सधैं । हातमात्रै चल्ने, बोली अलिअलि मात्रै सुनिने अवस्थामा हुनुहुन्थ्यो बोजु । आमाले नै नुहाइदिने, दिसा-पिसाब गराउने गर्नुहुन्थ्यो उहाँलाई । मेरो आमा साइँली बुहारी १२ वर्षको उमेरमा बिहे भएको अरे बुवासँग । चैत-वैशाखको समय हुनुपर्छ । बारीमा हरियो-परियो थिएन । मलाई आलुचा खान मन लाग्यो । मैले आमासँग आलुचा माग्न थालेँ । आमा जता जानुहुन्थ्यो त्यतै पछ्याउँदै, रुँदै 'आलुचा दे, आलुचा दे !' भन्थेँ । आमाको मासु आधा हुन्थ्यो मैले दुःख दिएर । अहिले सम्झिँदा आफ्नो मूर्खताप्रति धिक्कार्न मन लाग्छ । म कस्तो अबुझ र एकोहोरे रहेछु ।

बोजुले हात उचालेर लठ्ठी माग्नुभयो । आमाले भन्नुभयो, 'बोजुको लठ्ठी दे, बोजुले दिनुहुन्छ आलुचा ।' सिरानीको छेउमा थियो बोजुको लठ्ठी । लठ्ठी बोजुलाई दिएँ । 'अलि नजिक जा बोजुले सिरानीमा राख्नुभएको छ आलुचा', आमाले भन्नुभयो । नजिक के पुगेको थिएँ बोजुले मेरो टाउकोमा लौरो बजार्नुभयो । झिलिक्कै बिजुली चम्कियो आँखामा । आलुचा बिर्सेर रुँदै भागेँ त्यहाँबाट । पछि आमाले फकाउँदै एक मुठी चिनी दिनुभयो ।

बोजु बित्नुभएको रहेछ राति । आमा र म सँगै सुतेका थियौं । ब्युँझेर आमालाई खोजेँ । आमा त बोजुको खाटमा रुँदै हुनुहुन्थ्यो । आमालाई रोएको पहिलोचोटि देखेँ । आँखामा चस्मा थिएन आमाको । आँसु पुछ्दै, सुँक्सुकाउँदै हुनुहुन्थ्यो । बिहान काकीहरू पनि आइपुग्नु भो र आमालाई रुन सघाउनुभयो । आमा रुनुभएको देखेर मलाई साह्रै नमीठो लाग्यो । आमाको आँखाबाट असिनाका दानाजत्रा आँसुका दाना बोजुको लासमाथि झरिरह्यो । त्योबेला खसेको आमाको आँसु बुझ्न सकेको भए म अर्कै मान्छे बन्ने थिएँ होला ।

गोठ भत्किँदा

घरबाट तीन घन्टा हिँडेर पुगिने बारी थियो- 'लेकबारी' । मकै र आलु फल्थ्यो त्यहाँ । एकदिन आमा, भाइ र म डोको बोकेर आलुमा मल हाल्न लेकबारीतिर लाग्यौं । लेकबारीमा गोठ पनि थियो । गोठ हेर्ने एकजना दाइ हुनुहुन्थ्यो- 'माइला' (यी माइला दाइ पनि अलैंची टिप्न सिक्किम जाँदा भुसपातेको जंगलमा बिरामी भएर मरेछन्)। माइलाको गोठमा केही बाख्रा र भेडाहरू थिए । बारीको कान्लामा उत्तिसको रूखको खम्बा गाडेर चित्राले छाएको गोठ थियो । माथि माइला सुत्थ्यो, मुनि भेंडाबाख्रा बस्थे ।

दिउँसो चिया खान माइलाको गोठमा आयौं हामी । माइला घाँस काट्न गएको थियो । पोलेको आलु टिमुरको अचारसँग खान साह्रै मन पराउनुहुन्थ्यो आमा । खाजाको लागि आलु पनि पोल्नुभयो । चिया र आलु खाएर आमा, भाइ र म गुन्द्रीमा आराम गर्न ढल्कियौं । तर ढल्किएको एकैछिनमा गोठ त गल्र्याम्मै भत्कियो ।

आमा तल लडिझर्नु भो । म माथि नै अल्झेर बसें । यौटा ठूलो ढुंगा आमाको टाउको छेउबाटै गुडेर गएको देखेँ । धुलैधुलो भएर आमाले हामीलाई खोज्नुभयो । म सकुशल थिएँ । भाइ धुलोमा पुरिएको थियो । आमाको टाउको छेवैबाट गुड्दै गएको ढुंगा अझै पनि झल्झली आँखामा आउँछ, मुटु नै चिउँ हुन्छ ।

आमाको बिदाइ

म घर पुग्दा रातको १ बजिसकेको थियो । दमकबाट कविहरू याम थुलुङ, स्वामी बिरु, मुनराज शेर्मा, मेचीपुत्र, सुन्दर कुरुप, कुमार र ज्योति भट्टराईले मलाई घर ल्याइपुर्‌याए । घर आइपुग्न ढिलो भएछ । कवि ज्योति भट्टराईले मेरो कपाल खौरेपछि म सीधै किरिया कोठा छिरेँ । आमालाई खानेकुरा चढाएँ । भोलिपल्ट आमालाई अन्तिम बिदाइ गर्‌यौं । लिम्बू मुन्धुमअनुसार, फेदाङ्बाले भन्यो, 'जूनको छोरी जूनले लग्यो ।' आमा र हाम्रो संसार अलग भयो ।

तर, आमालाई मैले बारीभरि देखेँ । बारीको भित्तामा फर्सीको लहरा टिप्दै गरेको देखेँ आमालाई । सिस्नु फुलेको रहेछ । सिस्नु टिप्दै गरेको देखेँ आमालाई । आमाको गाई गाजलीको आँखामा पनि आँसु थियो । गाजलीलाई खोले, घाँस दिँदै गरेको देखेँ आमालाई । आमाले मधेसबाट ल्याएर रोप्नु भएको मेवा पनि फलेको रहेछ ।

आमाले रोप्नुभएको पिँडालु पनि सप्रेको रहेछ । आमालाई तितेकरेला टिप्दै गरेको देखेँ । मेरी आमा मर्नु भएको छैन । यहीँ हुनुहुन्छ । इस्कुसको बोटमा हुनुहुन्छ । खुर्सानीको बोटमा हुनुहुन्छ । बाँसको टुसामा हुनुहुन्छ । टाँकीको बोटमा हुनुहुन्छ । मलाई दुनियाँले बौलाहा भनुन् तर मेरी आमा जीवित हुनुहुन्छ ।