काठमाडौं: प्रभावशाली क्रान्तिकारी कम्युनिस्ट नेताका रूपमा अन्तर्राष्ट्रिय छवि बनाएका क्युबाका पूर्वराष्ट्रपति फिडेल क्यास्ट्रोको ९० वर्षको उमेरमा निधन भएको छ । क्यास्ट्रोको निधनलाई एक युगको अन्त्यका रूपमा विश्वभर लिइएको छ । क्युबामा उनलाई राष्ट्रपितासरह मानिन्छ । अमेरिकाका ११ राष्ट्रपतिसँग राजनीतिक तथा आर्थिक संघर्ष गरेका क्यास्ट्रोको निधनप्रति विश्वभरबाट चासो व्यक्त गरिएको छ ।
जनवरी १ सन् १९५९ मा मुलुकमा क्रान्तिमार्फत सत्ता हत्याएका उनले क्युबाको स्वतन्त्रता, आत्मसम्मान र सार्वभौमिकताका लागि काम गरेको भन्दै अमेरिकामा पनि प्रशंसा गरिन्छ ।
अमेरिकी पूर्वराष्ट्रपति डोइट आइजन आवरदेखि बाराक ओमाबासम्म आइपुग्दा पनि अमेरिकाले क्यास्ट्रोको हत्या प्रयास निरन्तर गरिरहेको समाचार आइरहे । ५० वर्षे राजनीतिक जीवनमा अमेरिकी 'साम्राज्यवाद' विरुद्ध सशक्त लडेको भन्दै विश्वभरका कम्युनिस्टले क्यास्ट्रोलाई उच्च सम्मान गर्छन् ।
अर्जेन्टिनाका क्रान्तिकारी कम्युनिस्ट नेता चे ग्वेभारा र क्यास्ट्रोलाई उस्तै नेताका रूपमा विश्वभर लिइन्छ ।
महाशक्ति अमेरिकाले क्यास्ट्रोको हत्या प्रयोजनका लागि एक अर्ब अमेरिकी डलर खर्चेको थियो । क्यास्ट्रोको जीवनभर ६ सयभन्दा बढी पटक उनको हत्याका लागि अमेरिकाले बुनेका योजनाहरू विफल भएका थिए । क्यास्ट्रोलाई सत्ताबाट हटाउन पनि अमेरिकाले अधिकतम प्रयास गर्यो ।
सोभियत कम्युनिस्टकै शैलीमा उनले आफ्नो राजनीति अघि बढाएका थिए । एकदलीय राजनीतिक पद्धति अँगालेका क्यास्ट्रोलाई त्यहाँको कम्युनिस्ट क्रान्तिका नायक मानिन्छ । क्युबालाई अन्तर्राष्ट्रिय तहमा अहिलेको अवस्थामा ल्याइपुर्याउन उनको महत्त्वपूर्ण भूमिका रह्यो ।
स्थानीय समयअनुसार शुक्रबार राति १०: २९ मा क्यास्ट्रोको निधन भएको त्यहाँको सरकारी च्यानलले घोषणा गरेको थियो । दिवंगत क्यास्ट्रोका भाइ तथा वर्तमान राष्ट्रपति राउल क्यास्ट्रोले उनको निधनको पुष्टि गरेका थिए । उनको निधनमा क्युबा सरकारले नौ दिनसम्म शोक मनाउने जनाएको छ ।
निकै बिरामी भएपछि क्यास्ट्रोले भाइ राउललाई सन् २००६ मा सत्ता हस्तान्तरण गरेका थिए । एक दशकदेखि बिरामी रहेका उनी पछिल्लोपटक अगस्ट १३ मा ९० औं जन्मदिन मनाएपछि सार्वजनिक भएका थिए । क्युबाली जनताले उनको जन्मोत्सव देशभर मनाए ।
क्यास्ट्रोका समर्थकले उनलाई गरिब जनताको अथक योद्धाका रूपमा चित्रित गरेका छन् । 'क्यास्ट्रो थर्ड वल्र्डकै भयानक व्यक्तित्व थिए । मलाई लाग्छ थर्ड वल्र्डका लागि क्यास्ट्रोले जति योगदान अरू कसैले गरेन', क्यास्ट्रोका सहकर्मी ८५ वर्षीय अगस्टिन डियाज कार्तयाले अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमसँग भने ।
आलोचकहरू क्यास्ट्रोका कारण क्युबा आर्थिक दुरवस्थातिर धकेलिएको, ११ मिलियन क्युबाली जनतालाई आधारभूत अधिकारबाट वञ्चित गरेको र लाखौंलाई विदेशमा शरण लिन बाध्य पारेको टिप्पणी गर्छन् ।
गएका ५५ वर्षमा सरकारले मानवअधिकारका सबालमा केही नगरेको हवानास्थित पूर्वराजनीतिक बन्दी ७२ वर्षीय हेक्टर मसेडाको दाबी छ । 'यो शासनका बेला यहाँको मानवअधिकारका सबालमा केही हुँदैन भन्ने लाग्छ', उनले भने ।
क्यास्ट्रोले टापु मुलुक क्युबालाई समानता र सामाजिक न्यायको स्थानका रूपमा रूपान्तरण गर्न काम गरेका थिए ।
अमेरिकासहित पश्चिमा मुलुकले आर्थिक नाकाबन्दी लगाए पनि क्यास्ट्रोले सधैं वैदेशिक सहायता अस्वीकार गरे । क्युबाको प्रमुख सहयोगी मुलुक पूर्वसोभियत युनियन विघटनपछि क्युबा पनि संकटमा पर्यो । यद्यपि क्युबा अमेरिकासामु झुकेन ।
ओबामा प्रशासनले डिसेम्बर १७, २०१४ मा क्युबासँग कूटनीतिक सम्बन्ध पुनस्र्थापित गरेपछि हवानामा दूतावाससमेत स्थापना भएको थियो । त्यसयता अमेरिकाले क्युबामाथि लगाएका व्यापार तथा यात्रा प्रतिबन्धमा केही खुकुलो गरेको छ ।
सन् २००६ मा सत्ताको बागडोर समालेयता क्युबाका राष्ट्रपति राउलले आर्थिक सुधारलाई तीव्रता दिएका छन् ।
अगस्ट १३, १९२६ मा जन्मेका क्यास्ट्रो क्युबाको पूर्वी बिरान इलाकाको उखुखेती हुने क्षेत्रमा हुर्केका थिए । युनिभर्सिटी अफ हवानामा भर्ना हुनुअघि उनले जेसुइट स्कुलमा पढेका थिए । क्युबाका तत्कालीन शासक फल्गेन्सियो बाटिस्टाको शासन ढाल्न क्यास्ट्रो सक्रिय बने ।
सन् १९५३ जुलाई २६ मा क्यास्ट्रोको नेतृत्वमा क्युबाको सान्टियागोस्थित मोनकाडा ब्यारेकमा आतातायी हमला भयो । जसमा संलग्नमध्ये आधा लडाकु मारिएका थिए भने क्यास्ट्रो जेलचलान भए । दुई वर्षमा रिहा भए । त्यसपछि उनी मेक्सिकोतिर गएर बसे । बाटिस्टा शासनलाई संघर्षबाटै पराजित गरी क्यास्ट्रो सत्तामा आउन सफल भए ।
फिडेल क्यास्ट्रोले सात घन्टासम्म निरन्तर भाषण गरेर क्युबाली जनताको मन जित्थे । सन् १९६० मा क्यास्ट्रोले राष्ट्रसंघमा चार घन्टा २९ मिनेट लामो भाषण गरेर गिनिज वल्र्ड रेकर्डमा नाम लेखाएका थिए । यो नै राष्ट्रसंघमा गरिएको हालसम्मकै लामो भाषण मानिन्छ । उनले सन् २०१० मा आफूले अध्ययन गरेको हवाना युनिभर्सिटीमा अन्तिम सार्वजनिक मन्तव्य दिएका थिए । क्यास्ट्रोलाई विश्वकै सबैभन्दा धेरै वर्ष शासन गर्ने नेताका रूपमा लिइन्छ ।
रूसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले उनलाई आधुनिक विश्व इतिहासमा एक युगका विशिष्ट राजनेता भनेका छन् । चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङले इतिहास र जनताले क्यास्ट्रोलाई सदैव सम्झिरहने प्रतिक्रिया दिएका छन् ।
पूर्वसोभियत युनियनका नेता मिखाइल गोर्वाचोभले अमेरिकी दबाबका बाबजुत क्युबालाई सुदृढ राखेकोमा क्यास्ट्रोको प्रशंसा गरेका छन् । फ्रान्सका राष्ट्रपति फ्रास्वाँ ओलन्दले भने, 'विदेशी हस्तक्षेप अस्वीकार गरेका क्युबाली जनताका लागि गौरवशाली नेता हुन् फिडेल ।'
तीनवटा विवाह गरेका क्यास्ट्रोका आठ सन्तान छन् ।
(एजेन्सीको सहयोगमा)
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
