भाउजू-बुहारी

पूर्वभाउजूसँग संगत गरेको निहुँमा दाजु-बहिनीबीच भएको झगडा मिलाएर आएपछि म करिब शून्य सोचमा उभिएकी छु ।
'भाउजू' शब्द सुन्नासाथ मेरो मनभरि ममताको न्यानो ताप छाउँछ । म चार वर्षका सम्झनाहरूलाई पुनव्र्याख्या गर्न थाल्छु । र, मेरी माइली भाउजूको न्यानो आमा-मायाको ताजा अनुभूति गर्न थाल्छु । माइली भाउजू मेरी गुरु पनि हुन् ।

शान्तिपुरको रातो माटोले पोतेको भान्साघरको पिँढीमा बसेर बिहानको घाममा मलाई अक्षर सिकाएको झझल्को पटकपटक आइरहन्छ ।

साना औंला समाएर अक्षरको बीउ रोपिदिने तिनी थोरबहुत मेरो जीवनको सफलता र संघर्षमा साथसाथै छिन् । आजपर्यन्त सपनामा केही तलवितल देखिन् भने मलाई फोन गर्छिन, 'तपाईं सन्चै त हुनुहुन्छ ? ' मेरो किशोरवयको भोक तिनले पस्केर दिएको खानामा हुर्की दृढ भयो । तिनैको गम्भीरता र सकारात्मक आशा मैले जीवनमा लिन खोजेका केही गुण हुन् ।

म पनि उनीजस्तै बन्न चाहन्थेँ, कुनै कल्पनामा । पीडाको गहिरो आघात भोगेको बेला भाउजूको अनुहार सम्झन्छु र मन शान्त हुन थाल्छ । मेरो हुर्किएको बैंस, रोएका आँखा, मैलिएका लुगादेखि मेरो खुसी-सुख तिनलाई कसरी थाहा हुन्छ उनैले जानून् । यसरी आमाझैं काखमा सुताउनेदेखि साथी उमेरका ६ वटी भाउजू मेरा सम्झनामा बारबार अविभावक, सहयात्री र शुभेच्छुक भएर मनभरि श्रद्धाका साथ रहेका छन् ।

भाउजू विशुद्ध दाजुसँगको शब्द-साइनोको अल्झन रहेछ । यति बुझ्न मैले धेरै सूर्योदयको अन्त पर्खनु पर्‌यो । तर, यही सत्य हो कि जुनसुकै सम्बन्ध होस् मन जोड्ने काम प्रेमले नै गर्छ । मानिस धेरै खाले सम्बन्धमा पनि प्रेमिल भएर प्रेमकै निर्वाह बाँच्न थाल्छ । प्रेम दिन पाएन भने ऊ आत्तिन्छ । प्रेमको प्रतिक्रिया पाएन भने पनि निराश हुन्छ ।

एकप्रकारको 'भाउजू-प्रेम' दिने गरी म पनि दुई दशकअघि 'भाउजू-बुहारी' भएकी थिएँ । 'भाउजू' भनेर सम्बोधन गरेको निक्कै अनौठो लागेको थियो सुरुमा मलाई । मेरा बुहारी छैनन् तर 'भाउजू' भएर मैले दिएको माया मेरी भाउजूले मलाई दिएको जस्तो प्यारपूर्ण रहन सक्यो कि सकेन ? मेरो हार्दिकताको भाउ कुन स्तरको भयो ? भाउजूरूपी माया प्रतिक्रिया नपाईकन बेवारिसे बसिरह्यो । मैले नै भरोषायुक्त माया नदिएको या मैले भूमिका नै खेल्न नसकेको होला कि ? मन यसै अड्कलमा मायाविहीन भएर बस्यो ।

'भाउजू-बुहारी'को सम्बन्ध कतै दर्ता हुन्छ भने त्यो हृदय नै हुँदो रहेछ । न कानुन न अदालत । कतै सुनुवाइको मौका पनि नहुँदो रहेछ । कतै सम्बन्धविच्छेदको दफा पनि नहुँदो रहेछ । अलि अघि, एक झोंका समय हठात् मसमक्ष खुट्टा फड्कारी-फड्कारी भाउजू-बुहारीको अर्को खाले मायाको प्रतिक्रिया दिएर गएको थियो । कानै थर्कने गरी आकाशवाणी भएजस्तो ।

'भाउजू-बुहारी' त के हुन् र ? तिनीहरूले जति माया गरे पनि दाजुहरूले याद गरेनन् भने तिनको माया के माया ? समयले यसरी मलाई दोहोरो मुख खोलेर गयो । 'भाउजू-बुहारी' दाजुकै साइनोबाट आएका त हुन् । संसार विज्ञ छ । तर 'भाउजू-बुहारी'को दाजुभाइसँगको सम्बन्धसँग यसरी दर्जा छुट्टिएपछि मेरा नौनारी गलेर आए । आजसम्म भाउजूहरूले फिँजाएको अँगालो, सँगै गाएको गीत, एउटै छानोमुनि सँगै निलेका गाँस, गहिरो हार्दिकता र प्रार्थनाहरू सबैसबै उकुसमुकुस भएर मेरा छातीमा अड्किए ।

समाज भाउजू-बुहारीलाई कसरी मसिनु कर्तव्यमा बाँधेर राख्छ ? दाजुभाइसँग सम्बन्ध छुट्टियो भने मैले मेरा भाउजू-बुहारीको माया कसरी मार्न सक्छु ? कस्तो कच्चा सम्बन्ध कायम भएको हुँदो रहेछ भाउजू-बुहारीको ? त्यही हो कि होइन समाज जानोस् । तर, मैले यही आँखाले साथी भएर हिँडेका कैयन् भाउजू-नन्द देखेकी छु । दिदी-बहिनी भएर बाँचेका धेरै आमाजू-बुहारी भेटेकी छु । दाजुसँग छुट्टिएपछि ती पनि अलपत्र पर्दा रहेछन् ।

आज अलमलमा छन् यस्तै केही हार्दिक भोगाइ । दाजुसँग सम्बन्धविच्छेद गरेकी स्त्रीलाई कसरी बोलाउनुपर्छ होला ? निरुत्तर छ शब्द स्वयं ।

अब त समय बदलिएको छ । दुइटा छोराछोरी हुनेका भाउजू-बुहारी साथी धेरै अरू कम हुन सक्लान् । परिवार नै सीमित हुँदै गएको छ ती औपचारिकमात्र नहोलान् आफन्त होलान् । तर, म मेरा दाजुहरूसँग सम्बन्धमा नभए पनि भाउजूहरूको काख दाबी गरिहिँड्छु । दाजु नभएको बेला पनि भाउजूको घर मलाई अपूरो लाग्दैन । म जन्मँदा मेरा कुनै मामाहरू जिउँदा थिएनन् तर मेरी आमा सत्तरी वर्षकी हुँदासमेत 'भाउजू' भन्दै पहाडको उकालो कुदिरहेको चित्र यही मस्तिष्कमा छ ।

मैले तिनै माइजूको फोटोमा अनुबन्ध भएका मामाको तस्बिरलाई मामा भनेर सम्मान गर्ने आधार पाएकी थिएँ । माइजू बसेको त्यही बलेसीलाई तीर्थद्वार सम्झेर मामालाई ढोगी फर्किएकी हँ । तर, थुप्रै चेलीले 'भाउजू-बुहारी'को स्नेहलाई शंकापूर्ण र उपेक्षामय पारिदिएको यही परिवेशमा देखिन्छ । त्यो ममत्वलाई कसरी सजिलै लत्याउन सक्दा रहेछन् ? मानौं भाउजू-बुहारी सेवकमात्रै हुन् आफन्त होइनन् ।

या भाउजूबुहारी असल मान्छे हुँदै होइनन् । भाउजूबुहारीसँग आग्रह र आदेशको मात्र सम्बन्ध छ या ती कर्तव्य पूरा गर्ने औजारमात्र हुन् दाजुभाइका । फेरि दाजुभाइसँग अलग्गिएपछि ती दूधबाट झिकेका झिँगासरि हुन कि संगतै गर्न नहुने ? उफ् सम्बन्धको बनावट ? आपसमा प्रेम र सद्भाव भएन भने कसरी एकोहोरो कर्तव्यले खुट्टा टेक्छ ? यस्ता थुप्रैथुप्रै प्रश्नचिह्न बोकेका वाक्यले मेरो मस्तिष्क खाइरहेका छन् ।

समाज भाउजू-बुहारीलाई दाजुभाइकै साइनोसँग तौलन खोज्छ । तर, तिनको पातलो प्रियता देखेर म आजित भएकी छु । परिवेशका कैयन् घटनाले मलाई झस्काइदिएका छन् । स्नेहले भरिएका धेरै भाउजू-हातहरू काम्दैछन् र यसै मुठ्ठी बाँधेर कसिएका छन् । यस्तो लागिरहेछ, कसैको पूजा गर्न राखेको फोटो उसैले झिकेर हृदयको पूजाकोठा रित्तो बनाइदिएको छ । सारा ममताका धूपहरू बिना-प्रतिमा धुवाइरहेका छन् ।

भाउजू-बुहारीहरूसँग त्यसलाई फिर्ता माग्ने कुनै आधिकारिक साइनो छैन । न ममताको गोहोरो नै बलियोसँग कुँदिएको छ ? न समाजसँग तिनको उत्तर दिने जाँगर छ ? न तिनले दाजुहरूसँगै त्यसको क्षतिपूर्ति माग्न सक्छन् न कुनै अदालत धाएर सम्बन्धको जगेर्ना या फस्र्योट नै गर्न सक्छन् ।