कठ्याङ्ग्रिदो जाडोमा ज्यान जोगाउनै मुस्किल

महोत्तरीः मुटु काप्ने कठियांग्रिँदो जाडोमा बिजलपुरा १ चल्की टोलकी २० वर्षीया रविता सादालाई डेढ महिनाको छोरो आशिकको ज्यान जोगाउन गाह्रो भएको छ । रविताका श्रीमान् बालालखिन्द्रले जंगलबाट ल्याएको दाउरा बेचेर परिवार चलाउँछन् ।

दाउरो बिक्री गरेर उनले छोरो आशिकलाई जाडोमा शरीर छोप्न औरही बजारको हटियाबाट ५० रुपैयाँमा रेडिमेड सर्ट किने । बालालखिन्द्रले गरिबीका कारण भारखरकी सुत्केरी श्रीमतीलाई न्यानो लुगा किन्न सकेका छैनन् । पोषणयुक्त खाना खुवाउन सकेका छैनन् । एक सातादेखि चिसोसँगै चलेको शीतलहरले न्यानो लुगाफाटाको अभावमा आशिक र उनकी आमाको ज्यान खतरामा छ ।

सुत्ने ओछ्यान परालको छ । ओड्ने गुन्द्री पनि पारालकै छ । घरको बार भत्किसकेको छ । बालालखिन्द्रले चिसो छल्न झुत्रो कपडा टाँगेर छाप्रो बारेका छन् । तर अत्यधिक बढेको चिसो र त्यससँगै चल्ने शीतलहरको शीत र चिसो हावा झुपडीभित्र पस्छ । चिसोले राति सुत्नै सकिँदैन । चिसोमा ६ जनाको परिवारलाई न्यानो पारेर राख्नु उनको लागि फलामे च्युरा चपाउनुजस्तै बनेको छ ।

‘सबै परिवारलाई जाडोबाट बचाउन न्यानो लुगा किन्ने सपना छ तर खल्तीमा रुपैयाँ छैन । श्रीमान्ले दाउरा बेचेर ल्याएको रुपैयाँले खाना जुटाउनै पुग्दैन’, रविता भन्छिन्, ‘वर्षात्मा घर चुहिन्छ । जाडोमा ठन्डीले सताउँछ । अलि राम्रो घर बनाएर छानो छाऊँ । त्यसका लागि ऋणै बोक्नुपर्छ ।’

‘प्रत्येक वर्ष गरिबलाई धुरुक्कै रुवाउने जाडो नआदिए हुन्थियो । न्योनो लुगा जुटाउन नसकेर जडोले रातभर सुत्नै पाइँदैन । परालको आगो तापेर रात काट्नुपर्छ,’ रविताका ६० वर्षीय ससुरा लटुवा सादा मुसहरले थपे, ‘जाडोमा हामी गरिबले मिठो मसिनो पनि खान पाउँदैनौं । रुघा, खोक्की, ज्वरो लागेर हैरान बनाउँछ । उपाचार गर्ने रकम हुँदैन ।’

गरिब तथा विपन्न मुसहरको पीडामा सहयोगी हात भएर सहयोग गर्ने कुनै संघसंस्था पुगेको छ न त सिंहदरबारको आधुनिक कुर्सीमा घुम्ने नै पुगेका छन् ।

परालको ओड्ने र ओछयाउने छ । जाडो छल्न पराले घुरको आगो बालेर ताप्छन् ।
रविता सदाको दुखदायी कथा गरिब जीवन भोग्ने महोत्तरीका हजारौं पीडितको एक प्रतिनिधि उदाहरण मात्रै हो ।

रविताकी छिमेकी श्रीराम सदा मुसहरको पनि बेहाल छ । जाडोमा उनको पाँचजानाको परिवारको बिचल्ली भएको छ । चुनावताका खोक्रो भाषण दिएर भोट लिएर गएपछि मुसहरको पीडामा मलम लागउने काम नेताले नगरेकामा श्रीरामको मन फाटेको छ ।

जाडोमा गरिबका लागि आरामदायी, न्यानो, सजिलो ओड्ने र ओछ्याउने परालकै ओछ्यान र गुन्द्री नै हो । जाडोमा परिवारलाई न्यानो लुगाफाटो हाल्न नसकेर उनको मन दुखेको छ । श्रीराम भन्छन् ‘काम गरेर दैनिक चामल, दाल, तरकारी, नुन, तेल जुटाउँछौं । घरको छाप्रोमा खर हाल्ने र न्यानो लुगा खरिद गर्ने मन छ । तर गर्ने के ? खाना जुटाउनभन्दा अरूतिर ध्यान दियो भने परिवारको मुखमा माड लाग्दैन ।’

पुस्तौंदेखि गरिबीसँग पौंठाजोरी खोल्दै आएका बिजलपुराका दुई सय घरधुरीका झन्डै साढे पाँच सय मुसहरको जीवन जाडोमा खतरामा परेको छ । उनीहरूलाई सबै कुराको अभावैअभाव छ ।

मुसहरले दशकौंदेखि बसे पनि छाप्रो रहेको जग्गाको लालपुर्जा पाउन सकेका छैनन् । कतिखेर ठालुले लखेटेर उठिबास लगाउने हो त्यसको ठेगान नरहेको स्थानीय जितन सदा मुसहरले दुखेको सुनाए ।

वैशाख लाग्नेबितिकै यहाँका मुसहरले खानेपानीको चरम अभाव खेप्नुपर्छ । पानीको स्रोत चपाकल सुकेपछि उनीहरू प्यासले छट्पटिन्छन् । आफ्नो नाममा जग्गाको लालपुर्जा नहुँदा विद्युतीय मिटर राख्न नपाएपछि उनीहरू अहिले पनि टुकीकै भरमा रात काट्ने गरेका छन् ।

बिजलपुरामा सयौंको संख्यामा मुसहर रहे पनि मुश्किलले एकजना नागेन्द्र सादाले सबैभन्दा बढी पढेका छन् । चारजना माध्यमिक तहमा पढिरेहेका छन् । अन्य बालबालिका बिहान हुनेबितिकै काँधमा कोदालो बोकेर तरकारी जुटाउनकै लागि मुसा खोज्न खेतको आली चाहर्ने गरेको कक्षा आठमा पढ्ने अनिल सादाले बताए । महोत्तरीमा झन्डै ३२ हजार दलित समुदायका मुसहरको बसोबास रहेको तथ्यांक छ ।