गडड्याम लाइफ !

'लाइफ इज निदर, लाइफ इज इदर !'
सपनाले किकब्याक गर्छ । बर्बराउँदै उठ्छ ।
'गडड्याम लाइफ ! गडड्याम सपना ! गडड्याम गड ! कुकुरलाई सोध् भन्छ । के ईश्वरभन्दा कुकुर ज्ञानी हुन्छ ? के ईश्वरभन्दा कुकुर इमानदार हुन्छ ? '
सान्त्वनी बिउँझिन्छे ।
'के भो ? आज फेरि सपनामा कोसँग ? '
'भगवान्सँग ।'
भगवान्ले भने, 'द ट्रुथ इज येट टु कम ! आई एम द गड !'
'ह्वाट् ! गड अर्थात् ईश्वर !'

'एस आई एम ! यस्टर्डे हिस्ट्री । टुमरो मिस्ट्री । बाँकी तँसँग ८६ हजार चार सय सेकेन्ड छ । हरेक एक सेकेन्ड मान्छेको जीवन हो— हरेक सेकन्ड मान्छेको मृत्यु हो । बाँकी बुझ् । र, बाँकी तेरो टमीलाई सोध् ।'
टमीलाई नै किन, गड ?
'कुकुर इमानदार हुन्छ ।'
सपनामा जे देख्यो त्यही सुनाउँछ । आँखा खुलेका छैनन् ।
'मेरा आँखाभित्र आकाश पस्यो । यी आँखामा ग्यालेक्सी नाचिरहेको छ । सारा ग्रह-तारा घुमिरहेका छन् ।'
१२ वर्षदेखि मस्तिष्कमा ओथारा बसेको थियो, 'लाइफ इज निदर, लाइफ इज इदर !'
सान्त्वनीले चिसोपानी खन्याउँछे । आँखा खोल्छ ।

सबै थोक अपसाइड डाउन देख्छ । आफू उल्टो देख्छ । स्वास्नी उल्टो देख्छ । मस्तिष्क उल्टो घुमेजस्तो हुन्छ । 'उल्टोसत्य'को गह्रुँगो भारीले थाप्लो किचिएजस्तो हुन्छ । जीवन आफैंमा उल्टोसत्य हो भन्ने लाग्छ ।
'गडड्याम सपना ! भगवान् पनि अंग्रेजी बोल्न थालेछन् ।' फेरि बर्बराउँछ, 'भगवान् भनेकै डर हो । डाइरेक्ट तर्साउँछ । सबै उल्टो देख्दैछु ।'

'ईश्वरसँग डराएकै कारणले मान्छे उसको दास भएको छ । नडराउने भए मान्छेले ईश्वरलाई दास बनाउँथ्यो । मान्छेका खुट्टा ईश्वरले ढोग्नुपथ्र्यो ।' ज्ञानदर्शन दिन्छे सान्त्वनी ।
सपनामा देखेको भगवान्को रूप सम्झिन खोज्छ । एकोहोरिन्छ, सक्दैन । शून्यका फोकाले भरिन्छ स्मृति । डर हराउँछ । सुल्टो देख्न थाल्छ । भगवान्लाई सोधेको प्रश्न स्वास्नीलाई सुनाउँछ । दिक्दार हुन्छे स्वास्नी ।
'बाह्र वर्षदेखि उही प्रश्न । एउटै कुराको पछि लागेको छ, लागेको छ । दारीमा जुम्राले नातिनातिना बनाइसके । मगजमा धमिराले घर बनाउला ।'

फुस्रो हाँसो हाँस्छ । भगवान्ले टमीलाई सोध् भनेको छ । टमी उसको कुकुर हो । छिँडीमा जान्छ । कुकुर छैन । सान्त्वनीलाई सोध्छ ।

'टमी डेटिङमा गाएको छ ।'
सपपत्री फुल्ने महिना । कुकुर खोज्न निस्किन्छ ।
बाटामा साथी भेट्छ । सोध्छ, 'जीवन के हो ? '
'माइन्ड ब्लोयिङ यार ! यस्तो प्रश्नको उत्तर त भट्टी डिस्कसनबाट मात्र निस्किन्छ । बरु आजै... तैं त होस् हाम्रो जीवनदर्शन यार... !'

'गडड्याम साथी, सधैं दारुपूजा ! हरेक कुरामा दारु । बा बित्दा पनि टेन्सन भो यार दारु पिऊँ भन्थ्यो ।'
लेखक मित्रलाई फोन गर्छ । लेखकले यक्षलाई सोध् भन्छ । नदीतिर लाग्छ । बकुल्ला देख्दैन ।
नदीलाई सोध्छ, 'जीवन के हो ? '

'मलाई देखेरै बुझ्नुपर्ने ।' यस्ता मूर्खलाई के जवाफ दिनु भन्ठान्छ, नदी । चुपचाप हुन्छ । नदीलाई दया लाग्छ । केही बेरपछि भन्छ, 'निरन्तर बग्नु नै जीवन हो । बाँकी हावालाई सोध् ।'

हावालाई सोध्छ । हावाले आकाशलाई सोध् भन्छ । आकाशले पानीतिर देखाउँछ । पानीले पृथ्वीतिर देखाउँछ । पृथ्वीले पशुतिर देखाउँछ । पशुले रूखतिर देखाउँछ । रूखले चरातिर देखाउँछ । चराले कीरातिर देखाउँछ । कीराले रोगतिर देखाउँछ । रोगले मृत्युतिर देखाउँछ । मृत्युले भगवान्तिरै देखाउँछ ।
नदीले जस्तै सबैले आफूले भोगेको जीवन बताउँछन् । सुनेर दिउँसै तारा देख्छ । मगज खलबलिन्छ ।
'आखिर के हो, गडड्याम लाइफ ? '

बाटामा कवि भेट्छ । कविलाई सोध्छ । कविले कविता हो जीवन भन्छ । कविता सुनाउँछ । सुन्छ, नबोली हिँड्छ । मनमनै फलाक्छ, 'गडड्याम कवि !'
राजाको दरबार छिर्छ । राजालाई सोध्छ । राजाले भन्छ, 'आफन्तका अनुहारमा लुकेको प्रिय शत्रु हो, जीवन ।'
दार्शनिक भेट्छ । दार्शनिकले भन्छ, 'जीवन खोजिस् भने जीवनभर बाँच्दैनस् । त्यही हो, जीवन !' भित्रभित्रै पागल भन्छ, हिँड्छ ।
स्वामीको आ श्रम देख्छ । छिर्छ । एक भक्तलाई सोध्छ । भक्तले भन्छ, 'कामनाहरूलाई कैद गर त्यही हो, जीवन ।'

स्वामी छेउकी एक भक्तिनी बालिकालाई सोध्छ । बालिकाले भन्छे, 'प्रभुको इच्छा हो जीवन ।' बालिकाका आँखा स्वामीतिर जान्छन् । स्वामी मुस्कुराउँछ ।
स्वामीलाई सोध्छ । स्वामीले भन्छ, 'कामनाहरू मर्नका लागि जन्मिएका हुँदैनन् । पूरा गर, त्यही हो जीवन ।' स्वामी बालिकातिर हेर्छ । बालिकाहरू मुस्कुराउँछन् ।
मध्य सहरमा टाइसुट लगाएको मान्छे देख्छ, सोध्छ ।

'लाइफ इज सङ - सिङ इट । लाइफ इज गेम - प्ले इट । लाइफ इज च्यालेन्ज - मिट इट । लाइफ इज ड्रिम-रियलाइज इट । लाइफ इज सेक्रिफाइस - अफर इट । लाइफ इज लभ - इन्ज्वाई इट ।' पुरेतले मन्त्र पढे जसरी टाइसुटधारी एकसासमा बर्बराउँछ ।
उच्चारण नमिले पनि टाइसुटधारीको नाकमुनिको फोहोर टुटीबाट झरेको अंग्रेजी सुनेर ऊ प्रभावित हुन्छ ।
'महोदय, यो मेरो आफ्नै चिन्तन हो । जीवनबारे जीवनभरको चिन्तन ।' आकाशतिर नाक फर्काउँदै टाइसुटधारी बोल्छ । उसलाई अर्को भगवान् ठान्छ, सादर नमस्कार गर्छ ।

पारीपट्टि पीपलबोटमुनि जोगी बसेको छ । जोगीले इशारा गर्छ । जोगीतिर जान्छ ।
'चिन्छस्, त्यो को हो ? ' जोगीले सोध्छ ।
'भर्खरै चिनेँ । महान् हुनुहुँदो रहेछ उहाँ । वाह ! जीवनको परिभाषा... त्यस्तो गहन्... त्यो पनि अंग्रेजीमा फररर्... ! संसारकै विद्वान्मध्येको एक !'

जोगी हाँस्छ, 'लाइफ इज टु लङ् टु लाइभ एन्ड इज टु सर्ट टु वेस्ट ! त्यो चोरबाट साइबाबाको वचन सुनेर आइस् । कण्ठस्थ पारेको छ । आफ्नै भन्छ । बाटो हिँड्ने हरेक मान्छेलाई सुनाउँछ ।'
जोगीको अंग्रेजी सुनेर अनुहारको चमक उड्छ । घुटुक्क थुक निल्छ । बैगुनजस्तो बैजनी अनुहारले जोगीतिर हेर्छ ।
जोगीसँगै धुवाँ उडाउँदै गरेको बिन्दासले थप्छ, 'हो, हो, त्यो भगवान् हो । तँजस्ता मान्छेका फलफूल पखालेर खाने मान्छेका लागि ।'

दोबाटोमा उभिएर मान्छेलाई मुर्गा बनाउनु साईसुटवालाको फुलटाइम काम हो । फाइनान्स, मेनपावर, बीमा, हाउजिङ, रियलस्टेट एजेन्ट हुँ भन्छ । ठगी गर्छ ।

जोगीले थप्छ, 'ह्वेन यु नो योरसेल्फ देन यु विभिल इन योरसेल्फ । इट इज लाइफ ! म त्यसै जोगी भएको हैन ।'
'गडड्याम लाइफ ! नट इजी । सुरु र अन्त्यबीचको जटिलता हो, जीवन ।' एक्लै फतफताउँछ । दुई हातले टाउको समाउँछ । मनमनै ठान्छ, 'जोगीले भनेको जीवन नै जीवन हो ।'
जोगीसँगै बसेर दुई सर्को गाँजा तान्छ । झुम्म हुन्छ हिँड्छ ।
पर्तिर भरिया बसेको छ । सोध्छ ।

'बुद्धिमानका लागि सपना, मूर्खका खेल, धनीका लागि मजा, गरिबका लागि दुःख हो जीवन ।'
'यो चैं हो ।' बल्ल बुझेँ भन्दै बेलुनजस्तै फुल्छ, हिँड्छ ।
सहरको प्रमुख पुस्तकालयअगाडि पुग्छ । एकछिन एकटकले हेर्छ । छिर्छ । हजारौं किताब छन् । आकाशका ताराभन्दा धेरै छन् जीवन दर्शनका अर्थ र परिभाषा । केही नोट गर्छ ।

- ईश्वरको उपहार हो, जीवन ।
- जन्मनु र मर्नुबीचको खेल हो, जीवन ।
- अरू भएर बाँच्नु हो, जीवन ।
- आफू भएर बाँच्नु हो, जीवन ।
- गहिराइ थाहा हँदैन, सागर हो, जीवन ।
- बिउँझेपछि अर्कै, सपना हो, जीवन । ।
- जीवनका हरेक क्षण नै जीवन हो- ह्वाट् यु मेक इट ?
- बी गुड, डु गुड एन्ड रिसिभ व्याड हो, जीवन ।
- एउटाले सल्काउँछ । अर्कालाई जलाउँछ । आगो हो, जीवन ।
- केही पनि हैन जीवन ।
- जुनसुकै बेला जिरो हुन सक्छ । चल्तीखाता हो, जीवन ।
- ह्वाट इज द मिनिङ अफ लाइफ अर एक्स्पेरियन्स अफ विङ अलाइभ ? त्यही हो जीवन ।

यो पनि हो, त्यो पनि हो तर केही पनि हैन जीवन । यो पनि हैन, त्यो पनि हैन तर पनि सबैथोक हो जीवन ! झिँझो लाग्छ । सब् च्यात्चुत् पार्छ । फर्केर जोगीअड्डा जान्छ ।
'जस्ट गिभ अप । गडड्याम लाइफ ! वाहियात ! गुमाउनका लागि धेरै वस्तु उत्पादन गर्ने झुर कारखानाको मालिक हुँ म ।'

भित्रभित्र ऐंठन हुन्छ । चिच्याउँछ । बसेर गाँजा तान्छ । हाई फिलिङ्मा पल्टिन्छ ।
'डन्ट गिभ अप ! नेभर गिभ अप !' मस्तिष्कमा स्ट्राइक हुन्छ ।

'धेरै कुरा अन्त्यपछि सुरु हुन्छन् । ब्र्रेक थ्रु गर्नैपर्छ ।' भगवान्ले भनेको सम्झन्छ । घर फर्कन्छ ।
अब कसलाई सोधूँ ? दुई मृत आँखा बोकेको जिउँदो बुख्याचा हो मान्छे । सेतो कालो छुट्याउन सक्दैन । के दिमाग लगाउँछ ? कसले देला मेरो प्रश्नको जवाफ । भौतारिँदै आर्यघाट पुग्छ । मुर्दालाई सोध्छ ।
'जीवनभर जीवनको भारी बोकेर मान्छे मर्छ तर जीवन के हो बुझ्दैन, त्यही हो जीवन ।'
मन्दिरको पेटीमा भिखारी देख्छ । उसले भन्छ, 'जीवनबिनाको जीवन बाँच्नु नै जीवन हो ।'

सडकमा गधा सुतिरहेको देख्छ । नजिकै जान्छ । सोध्छ ।
'जे हो, त्यही हो । के हुन्छ थाहा हँदैन, जे थाहा हुँदैन; त्यही हो, जीवन ।'
गल्लीमा बिरालो देख्छ । सोध्छ ।
'जे देखिन्छ त्यो हैन, जे भोगिन्छ त्यो देखिँदैन । गडड्याम मान्छे हो जीवन- देख्नु र भोग्नुमा कति फरक छ ।'
मुसो देख्छ । सोध्छ ।
'जसरी बाँच्छस् त्यही हो, जीवन ।'

घर आउँछ । स्वर्गवासी बाबाको तस्बिरमा ढोग्छ । तस्बिरलाई सोध्छ ।
'तिमी आधा हौ जसले तिमीलाई पूर्ण बनाउँछ त्यही हो, जीवन ।'
सान्त्वनीलाई सम्झन्छ ।
'सान्त्वनी, जीवन के हो ? '
'ताइम पास !'

काठमान्डुको लोकल एक्सेन्टेमा बोल्छे । गलललल् हाँस्छे । आँखा घुमाउँछ । गेटतिर हेर्छ । टमी देख्छ । काली पनि सँगै देख्छ । काली टमीकी गर्लफ्रेन्ड हो ।
टमी छेउ जान्छ । टमीले टाउको दायाँबायाँ गर्छ । स्वास्नीतिर हेर्छ ।
'भन्नै पर्दैन, मेरो छोरा तमीलाई थाहा छ ।' टमीलाई किस गर्छे सान्त्वनी ।
'मालिक, निष्ठा खाने मान्छेको विश्वास नगर्नु । ममाथि भरोषा र विश्वास गरेकोमा भगवान्लाई धन्यवाद ।'
'तर मेरो प्रश्न बाँकी नै छ, टमी । जीवन के हो ?

'आमालाई सोध्नुस् मालिक । आमा र मान्छेमा फरक छ । आमा त आमा हो ।'
कुकुरसँग झर्किन्छ । टमी केही नबोली कालीसँग बारीतिर लाग्छ । प्राणी हो, प्रेम गर्न जानेको छ । मौसम प्रेमको छ । कागतीघारीपछाडि कुइँकुइँ गर्न थाल्छ ।

एक मनले निक्र्योल गर्छ, 'यो प्रश्न नै गलत छ । गलत प्रश्नको उत्तर हुँदैन ।'
आमा आँगनमा सुकुल ओछ्याएर बसेकी छन् । आमातिर हेर्छ । आमा मुसुक्क हाँस्छिन् ।
'साँवा अक्षर नचिन्ने आमा ! के जान्नु हुँदो हो ? कस्ताकस्ता विद्वान्ले त लछारपाटो लगाएनन् । मनमा अविश्वासको गाँठो बाँधेर आमा छेउ जान्छ ।

'एउटा हँसिया लिएर आइज, बाबु ।' आमाले अह्राउँछिन् । हँसिया ल्याउँछ ।
'बारीबाट एउटा खँदिलो बन्दाकोभी ले ।' मुन्टा तलमाथि गर्दै बारीतिर जान्छ । सबैभन्दा खँदिलो बन्दाकोपी काटेर ल्याउँछ । आमा छेउ बस्छ । भागवतगीता, महाभारत र रामायणका प्रसंग सुनाउँदै बन्दा उधिन्न थाल्छिन्, आमा ।

आमा एकसुरले बन्दाका पत्रपत्र छुट्याउँदैछिन् । ऊ एक ध्यानले आमाका कुरा सुनिरहेको छ । एकतमासले आमातिर हेरिरहेको छ ।

आमाले के गरेको होला ? आमाको अनौठो व्यवहारको रोटेपिङ मनमा घुमिरहेको छ । कति बेला सकिएला र आमालाई सोधौं भनेर पर्खिरहेको छ । भित्रभित्रै छट्पटिन थालेको छ ।
सान्त्वनी दलिनमा बसेर हेरिरहेकी छे । उसका मनमा पनि उत्सुकता दीया सल्किँदै निभ्दै गरिरहेका छन् ।
आमाले बन्दा केलाई सकिन् ।

'बुझ्यौ बस् यही हो ।' आमाले हात टक्टक्याइन् ।
'के यही हो आमा ? '
'जीवन यही हो । बन्दाकोभी हो जीवन । अन्तिममा केही छैन ।' आमाले रित्ता हात फैलाउँदै भनिन् । दुवै एकतमासले आमालाई हेर्न थाले ।
'आमासँग हरेक प्रश्नको उत्तर हुन्छ ।' उसको बोली फुट्छ ।
बोलीमा बोली थप्छे सान्त्वनी, 'टमीले भनेको हैन, आमा त आमा नै हो !'

'गडड्याम मान्छे भ्यागुतालाई सुसुवर्षा गराएर मस्तिष्कमा च्याउखेती गरेरे बसेको छ । जीवनभर एउटा बन्दा फलाउन सक्दैन । कहाँबाट बुझोस्, गडड्याम लाइफ !' हाँस्छ, मजाले हाँस्छ । साइलेन्सर पाइप फुटे जसरी हाँस्छ ।

'गडड्याम लाइफ !' आमाको थोतो मुखबाट हाँसोको फोहरा फुट्छ ।