थाइरोइड क्यान्सर के हो ?

थाइरोइड मानिसको रुद्रघन्टीको तल रहेको एउटा ग्रन्थी हो । यस ग्रन्थीले उत्पादन गर्ने हर्मोनलाई थाइरोइड हर्मोन भनिन्छ । यसै ग्रन्थीमा देखिने समस्या र यसले उत्पादन गर्ने हर्मोनको सन्तुलन बिग्रिएमा थाइरोइडसम्बन्धी रोग लाग्छ ।

थाइरोइड हर्मोनको उत्पादन बढी भए पनि र कम भए पनि समस्या हुन्छ । बढी भएमा हाइपर.थाइरोडिजम भनिन्छ भने कम उत्पादन भए हाइपो-थाइरोडिजम । समाजमा प्रशस्तलाई यी समस्या हुन्छन् । यी दुवै अवस्थाको उपचार सहज हुन्छ । थाइरोइड क्यान्सर, थाइरोइड ग्रन्थीमा हुने क्यान्सर हो, यसबारे १० तथ्यः
. हाम्रो समाजमा थाइरोइड क्यान्सर बढ्दो क्रममा छ । गएको ३० वर्षमा थाइरोइड क्यान्सरको जोखिम चार गुणासम्मले बढेको देखिन्छ । कारणहरू विभिन्न भए पनि सबैभन्दा बढ्दो क्यान्सरका रूपमा थाइरोइड क्यान्सर हो, त्यसैले हामीले यसबारे बुझ्न जरुरी छ ।

. थाइरोइड क्यान्सर जुन उमेरकालाई पनि हुनसक्छ । थाइरोइड क्यान्सर कुनै पनि उमेर समूहमा हुनसक्छ । स्कुल पढ्ने उमेरका युवादेखि वृद्धवृद्धासम्मलाई यो हुनसक्छ । यो क्यान्सर धेरैजसो ४० देखि ५० वर्षको उमेरमा भेटिन्छ ।

. थाइरोइड क्यान्सर महिलामा बढी देखिन्छ । थाइरोइडका अन्य समस्याजस्तै थाइरोइड क्यान्सर पनि महिलामा बढी देखिन्छ । तथ्यांक हेर्ने हो भने थाइरोइड क्यान्सर दुई तिहाइ महिलामा र एक तिहाइ पुरुषमा हुन्छ ।

. थाइरोइड क्यान्सर विभिन्न प्रकारका हुन्छन् । थाइरोइड ग्रन्थी विभिन्न कोषले बनेको हुन्छ, जसबाट विभिन्न प्रकारका क्यान्सर उत्पन्न हुन सक्छन् । ती क्यान्सरहरूको उपचार पनि फरकफरक हुन्छ ।

. थाइरोइड क्यान्सर छिटो भेटिए निको हुन्छ । धेरैजसो थाइरोइड क्यान्सरले समयमै उपचार पाए निको हुन्छ । उपचारका लागि थाइरोइड ग्रन्थीलाई निकाल्नुपर्छ । धेरैजसोमा रेडियो आयोडिन थेरापी र केहीमा किमोथेरापी वा रेडियोथेरापी उपचार गरेपछि यो रोग कहिल्यै फर्केर आउँदैन ।

. थाइरोइड क्यान्सर पत्ता लगाउन सजिलो हुन्छ । डाक्टरले गर्ने सामान्य जाँचले नै थाइरोइड क्यान्सर पत्ता लगाउन सकिन्छ । घाँटीमा गिर्खाहरू हुनु मुख्य लक्षण भए पनि स्वयं बिरामीले भन्दा डाक्टरले घाँटी छामेर ती गिर्खाहरू भेट्ने सम्भावना बढी हुन्छ । नियमित स्वास्थ्य जाँचमा घाँटीको जाँच पनि गराइरहनुपर्छ ।

. घाँटीमा आउने सबै गिर्खा क्यान्सर हुँदैनन् । घाँटी छाम्दा कुनै गिर्खा भेटिन्छन् भने सबै थाइरोइड क्यान्सर हैनन् । धेरैजसो गिर्खाहरूको कारण दाँतको संक्रमण, कपालको संक्रमण, थाइरोइडका अन्य सामान्य रोगहरू हुन्छन् । तर पनि डाक्टरी जाँच र गिर्खाको सुई जाँच एफएनएसी नगरेर निक्र्योल गर्न गाह्रो हुन्छ ।

. केही थाइरोइड क्यान्सर कडा हुन्छन् । धेरैजसो थाइरोइड क्यान्सर निको गर्न सकिए पनि केही थाइरोइडका क्यान्सर (जस्तै— बलबउबिकतष्अ तजथचयष्म अबलअभच)निकै छिटो बढ्ने र अन्य अंगमा फैलिँदै, ज्यान नै लिनसक्ने हुन्छन् । यस्ता क्यान्सरहरूलाई छिटो भेट्न सके रोगलाई नियन्त्रणमा राख्न सकिन्छ ।

. थाइरोइड क्यान्सरको अपरेसनपछि जिन्दगीभर औषधि खानुपर्छ । थाइरोइड ग्रन्थीको काम थाइरोइड हर्मोन उत्पादन गर्ने हो, सो ग्रन्थीको क्यान्सरको उपचारका लागि पूरा ग्रन्थी नै निकाल्नुपर्ने भएकाले जिन्दगीभरि थाइरोइड हर्मोनको औषधि खानुपर्ने हुन्छ । त्यो सामान्य गोलीहरू हाइपो थाइरोइडिजमका बिरामीले खाने गोली औषधि नै हो । वर्षौं खाँदा पनि यसका दुष्प्रभावहरू निकै न्यून हुन्छन् ।

. आफ्नो थाइरोडइ नियमित जाँच गरौं । थाइरोइड ग्रन्थी घाँटीमा भएको रुद्रघन्टीको वरिपरि हुन्छ । औंलाहरूले त्यो भागलाई छाम्दा केही भेटिन्छन् कि ? थुक निल्दा केही गिर्खाहरू चल्छन् कि भनेर जाँच्नुहोस् । घाँटीमा अन्य गिर्खाहरू छन् कि भनेर पनि आफैं जाँच गर्नुहोस् र शंका लागे डाक्टरलाई भेट्नुहोस् ।

थाइरोइड क्यान्सर छिटो भेटिए निको हुन्छ । धेरैजसो थाइरोइड क्यान्सरले समयमै उपचार पाए निको हुन्छ । उपचारका लागि थाइरोइड ग्रन्थीलाई निकाल्नुपर्छ । धेरैजसोमा रेडियो आयोडिन थेरापी र केहीमा किमोथेरापी वा रेडियोथेरापी उपचार गरेपछि यो रोग कहिल्यै फर्केर आउँदैन ।

. थाइरोइड क्यान्सर निको हुने दर विकसित देशहरूमा ९७ प्रतिशत माथि पुगेको छ । कोरियन अध्ययनले त ९९ प्रतिशत निको हुन्छ भनेर देखाइरहँदा नेपालको तथ्यांक नै हामीसँग छैन ।

. थाइरोइड क्यान्सरको विश्वस्तरीय उपचारका लागि रोग पत्ता लगाउने रेडियोलोजी, प्याथोलोजी, अपरेसन गर्ने घाँटीको शल्यचिकित्सा र त्यसपछिको उपचारका लागि न्युक्लियर मेडिसिनको पनि सँगसँगै विकास हुन जरुरी छ । नेपालमा अहिले यो सबै उपचार उपलब्ध भएका छन् । धेरै बिरामीलाई हामीले नेपालमा नै राम्रो उपचार गर्न सकेका छौं । (लेखक ग्रान्डी अस्पताल, धापासीमा क्यान्सर विशेषज्ञका रूपमा कार्यरत छन् ।)