५० भन्दा बढी पुस्तक लेखेर किताब लेखेर संसारभर लाखौं पाठकबीच परिचित छन् अमेरिकी लेखक स्टेफन किंग । आफ्नो संस्मरणात्मक कृति ‘अन राइटिंग'मा उनले सफल लेखक हुनका लागि गरेका प्रयासहरू उल्लेख गरेका छन् । उनले गरेका अभ्यासहरूलाई बुँदागत रूपमा तयार पारिएको छ ।
१. टेलिभिजनमा नभुल, सके जति पढ ।
टेलिभिजन सिर्जनशीलताको लागि विष बराबर हो । टेलिभिजन छोड्नुस् र किताब समात्नुहोस् । यदि लेखक बन्न चाहनुहुन्छ भने दुई काम गर्नैपर्छः प्रशस्त पढ्नुपर्छ, प्रशस्त लेख्नुपर्छ ।
२. आफूले सामना गर्न सक्ने भन्दा पनि बढी असफलता र आलोचना भोग्न तयार होऊ ।
आख्यान लेख्नु भनेको बाथटबबाट प्रशान्त महासागर तर्नुजस्तै हो । त्यहाँ प्रशस्त अवसर छन् सँगै चुनौती पनि । यदि तपाईं लेख्नुहुन्छ भने कसै न कसैले हतोत्साही गर्ने प्रयास गर्छ । तर आत्तिनुहुँदैन । कहिलेकाहीँ तपाईंलाई मन नलाग्दा पनि लेख्नुपर्छ । लेख्न गाह्रो लागेर लेख्न छोड्नु जत्तिको खराब तरिका केही हुँदैन । अनि असफलता भोगेको क्षण पनि आशा छोड्नुहुँदैन । आशावादी भइरहनु नै असफलताविरुद्ध सबैभन्दा ठूलो जवाफ हो ।
३. मानिसहरूलाई खुसी बनाउन समय खर्च नगर्नुहोस् ।
यदि तपाईंले सत्य लेख्नुहुन्छ भने भलाद्मीको सर्कलमा तपाईं मन पराइन छोडिन्छ । मलाई अनेक आरोप लगाएर पत्र पठाइन्थ्यो । ४० वर्षको भएपछि मैले बुझेँ- म मेरो भारमात्र बोक्न सक्छु । कसैले पनि सबै पाठकलाई खुसी बनाउन सक्दैन ।
४. पहिला आफ्नो लागि लेख्नुहोस्
लेखनले आनन्द दिन्छ भनेमात्र लेख्ने हो । मैले लेखनमा पूर्ण आनन्द पाएँ, सधैंभरि पाइरहेँ । आफ्नो मन छुने विषय फेला पार्नुस् र त्यसैबारे लेख्नुहोस् ।
५. लेखनमा गाह्रो पर्ने सबैसँग सामना गर्नुस्
सबैभन्दा महत्वपूर्ण के हो भनेर बताउन गाह्रो हुन्छ । कहिलेकाहीँ आफूले भन्न चाहेको लेख्ने शब्द नै पाउँदैन । लेखनले तपाईंको चिन्तन खार्छ । अप्ठ्यारा विषयसँग सामना गर्दा गहिराइमा गइन्छ । कथा खोज्नु भनेको जमिनमुनिबाट अवशेषहरू खोतल्नुजस्तै हो । त्यो चुनौती सामना नगरेसम्म लेखक भइँदैन ।
६. संसारसँग सम्बन्ध तोड्नुहोस्
लेखन एकदमै अन्तरंग क्रियाकलाप हो । कोठाको एक कुनामा टेबल राख्नुस् र फोनदेखि खुला झ्यालसम्म बाधा पुर्याउने सारा तत्वहरूलाई फालिदिनुस् । ढोकाबन्द गरेर लेख्नुस् । खोलेर पुनः लेखन गर्नुस् ।
७. आडम्बर नबन्नुस्
कहिल्यै पनि जार्गन, स्वाँग पार्ने, फैसला दिने खालका शब्द प्रयोग नगर्नुस् । यी आडम्बरका चिन्ह हुन् । अनि आवश्यक नहुँदासम्म प्रतिकको पनि प्रयोग नगर्नुस् ।
८. लामा अनुच्छेद हटाउनुसः लामा अनुच्छेदहरू नर्क जाने बाटो हुन् । अनुच्छेदहरू लयमा हुनुपर्छ र छोटा हुनुपर्छ । जति भन्न खोजेको त्यतिमात्र भन्नुपर्छ ।
९. व्याकरणको अनावश्यक बन्धनमा नपर्नुहोस्
भाषाले सधैंभरि टाई लगाउनुपर्छ र जुत्ताको तुना बाँध्नैपर्छ भन्ने छैन । आख्यानको उद्देश्य व्याकरणीय शुद्धता कायम राख्नु होइन, पाठकहरूलाई कथा भन्नु हो । तपाईंको प्रयास पाठकले पढिरहँदा कथा पढ्दैछु भन्ने ख्याल नगरी पढ्ने बनाउने हो ।
१०. व्याख्या गर्न उस्ताद बन्नुस्
लेखकको कल्पनामा व्याख्या सुरु हुन्छ र पाठकको कल्पनामा टुंगिन्छ । धेरै लेख्नु महत्वपूर्ण होइन । पाठकलाई पढिरहेको विषय अनुभूति गराउने हो । पाठकले कस्तो महसुस गरोस् भन्ने चाहनुहुन्छ त्यस्तै कल्पना गर्नुस् । त्यसलाई शब्दमा उतार्नुस् । सुन्दर व्याख्याको सौन्दर्य अवलोकन र लेखन दुवैमा प्रस्ट हुनु हो । सरल शब्द प्रयोग गर्नुस् र ताजा दृश्य बयान गर्नुस् ।
११. अनावश्यक पृष्ठभूमि नबताउनुस्
आफूले जानेको विषयमा व्याख्यान दिनु र कथा भन्नु फरक हो । कथालाई अगाडि बढाउन चाहिनेभन्दा बढी पृष्ठभूमि आवश्यक छैन । आवश्यक पर्छ भने खोज गर्नुस् तर त्यो खोजले कथालाई नै ओझेल नपारोस् ।
१२. मान्छेले वास्तवमै के गर्छन् त्यसको कथा भन्नुस्
झुर लेखन खराब वाक्यगठन र गलत अवलोकनमात्र होइन । मानिसले गरेको वास्तविक कर्म नभन्नु नै खराब लेखन हो ।
१३. चुनौती मोल्नुस्
डर नै खराब लेखनको मुख्य जरो हो । लेखकले छाती फुकाएर लेख्नुपर्छ ।
१४. विश्वास गर्नुस्, लेखक हुन लत चाहिंदैन
सिर्जनशील कर्मको लागि रक्सी वा चुरोट केहीको लत चाहिन्छ भन्ने धारणा छ । विश्वास गर्नुस्, त्यस्तो कुनै लत चाहिँदैन ।
१५. नक्कल नगर्नुस्
किताब क्रुज मिसाइलजस्तो हुँदैन । अभ्यासमा बाहेक अरूबेलामा कुनै पनि लेखकको नक्कल गर्दा तपाईंले केही लेख्नै सक्नुहुन्छ । नक्कल गर्दा तपाईंले कसैको पनि अनुभती, शब्दज्ञान र प्लट दुरुस्तै लेख्न सक्नुहुन्न ।
१६. लेखन टेलिप्याथीजस्तै हो
लेखन टेलिप्याथीजस्तै हो भन्ने बुझ्नुस् । लेखनको सबैभन्दा महत्वपूर्ण तत्व प्रसारण हो । तपाईंको काम एउटा कागजमा लेख्नेमात्र होइन । लेखन त तपाईंको खोपडीमा भएको विचार पाठकसम्म पुर्याउने कर्म हो । शब्दहरू यो प्रसारणका माध्यम मात्र हुन् ।
१७. लेखनमा गम्भिर बन्नुहोस् लेखनमा गम्भीर नहुने हो भने तुरुन्तै लेख्न बन्द गर्नुस् र अरू काम थाल्नुस् । गम्भीरताबिनाको लेखनको कुनै काम छैन ।
१८. हरेक दिन लेख्नुस्
जब म कुनै विषयमा लेख्न सुरु गर्छु, रोकिँदै रोकिन्नँ । हरेक दिन लेखिन भनेँ मेरो मस्तिष्कमा पात्रहरू छितरिन सुरु गर्छन् अनि मैले कथाको प्लट नै बिर्सन्छु ।
१९. सकेपछि आराम गर्नुस्
कुनै कृति लेखेपछि कम्तीमा ६ हप्ता आराम गर्नुस् । यसो गर्दा तपाईंले लेखेको कृतिका खोट भेटाउन सक्नुहुन्छ ।
२०. फाल्ने हिम्मत राख्नुस् ।
लेखनको महत्वपूर्ण चरण पुनः लेखन हो । कहिलेकाहीँ आफैंले लेखेको काट्न गाह्रो हुन्छ । कुनै पनि दयामाया नराखी अनावश्यक शब्द, वाक्य र अनुच्छेद फाल्ने हिम्मत राख्नुस् ।
२१. स्वस्थ हुनुस्, बिहे गर्नु स्वस्थ शरीर र बलियो सम्बन्धले सिर्जनामा प्रेरणा दिन्छ । त्यसैले मन परेको मानिससँग बिहे गर्नुस् । सम्बन्ध सुमधुर राखिराख्नुस् ।
(एजेन्सीहरूको सहयोगमा)
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
