जो किताब सजाउँछन्
काठमाडौः पुस्तक पसलमा आकर्षक गातामा सजिएर बसेका किताबले जो-कोहीको पनि मन लोभ्याउँछ । चिटिक्कको आकार, सुन्दर गाता, पल्टाएर हेर्दा मिलेका हरफ र अक्षर, यी सबैले जस्तोसुकैलाई पनि किताब पढूँपढूँ बनाउँछ । लेखकले दुःख गरेर लेखेको किताबलाई पाठकको हातमा पढूँ-पढूँ लाग्नेगरी पुर्याउनुमा धेरैको हात हुन्छ । त्यसमध्ये एक हुन्छ - ग्राफिक्स डिजाइनर । किताबलाई चिट्टिक्क पारेर सजाउने डिजाइनरमध्ये एक हुन् - सुवर्ण हुमागाईं ।
काठमाडौं कालिकास्थानस्थित उनको व्यक्तिगत कार्यालयमा जाने जो-कोहीले पनि उनलाई मोटो चस्मा लगाएर कम्प्युटरमा घोत्लिरहेको देख्न सक्छ । उनी कम्प्युटरमा घोत्लिन थालेको १४ वर्ष भइसकेको छ । चौध वर्षमा उनले आफूलाई बजारका उत्कृष्टमध्ये एक डिजाइनरका रूपमा स्थापित गराइसकेका छन् । उनले डिजाइन गरेका करिब तीन सय किताब पुस्तक पसलका र्याकमा सजाइएका छन् । देशका चर्चित किताबको गातापछाडि उनको नाम भेट्न सकिन्छ । किताबबाहेक ब्रोसर, म्यागेजिनलगायत ‘स-साना' काम कति गरे, उनी आफैसँग हिसाब छैन ।
उनकै भाषामा ‘सौन्दर्यको यो क्षेत्र'मा ल्याउने श्रेय भने कार्टुनिस्ट बासु क्षितिजलाई दिन्छन् । सन् २००३÷४ तिर उनी ईकमर्सको विद्यार्थी थिए । कम्प्युटरमा राम्रो हात बसालेको देखेपछि कार्टुनिस्ट क्षितिजले डिजाइनिङ सिक्ने प्रेरणा दिए । त्यहीँबाट सुरु भएको हो उनको डिजाइनर यात्रा ।
डिजाइनिङको साधारण तालिम लिएपछि उनले ‘टाइम्स क्रियसन'मा काम गर्न सुरु गरे । ‘तलब थिएन, भोलेन्टेयर पनि थिएन', सुवर्ण सम्झन्छन्, ‘पकेट मनी पाउनेगरी तीन वर्ष काम गरेँ ।' तीन वर्षपछि उनलाई लाग्यो, साधारण डिजाइनिङ सिकेर मात्र पुग्दैन । कार्यकुशल हुन प्रिन्टिङको पनि आधारभूत ज्ञान हुनै पर्छ । अनि लागे प्रिफेजको काम सिक्न । डिजाइन गरेपछि छाप्न सुरु गरेपछिको बीचको काम हो - प्रिफेज । बजारमा भर्खरै भित्रिएको प्रविधिसँग अभ्यस्त हुन सजिलो थिएन । पारंगत हुँदै थिए त्यहिबेला भेट भए- फाइन प्रिन्टका अजित बराल र निरज भारी ।
‘फाइन प्रिन्ट सुरुवाती कालमै थियो । अफिस पनि एउटा कोठामा थियो', सुवर्ण सुनाउँछन्, ‘घरबाट कम्प्युटर लगेर किताबको काम थालेँ ।' उनको डिजाइनमा आएको पहिलो किताब थियो, खगेन्द्र संग्रौलाको ‘आफ्नै आँखाको लयमा' । फाइन प्रिन्टसँगको सहकार्यले दुवैलाई फाइदा पुर्यायो । उनको डिजाइनमा निस्केका किताबले नेपाली पुस्तक बजारमै किताब डिजाइनिङका नयाँनयाँ मान्यता निर्माण गर्न थाले ।
१४ वर्षे करिअरमा करिब तीन सय किताब डिजाइन गरिसकेका सुवर्ण हुमागाई स्वरोजगारको उदाहरण हुन् ।
व्यावसायिक प्रकाशनमा एउटा नयाँ मोड दिएको प्रकाशन संस्था फाइन प्रिन्ट स्थापित हुनुपछाडि डिजाइनिङमा ल्याएको नयाँ आयाम पनि हो । यो आयाममा विकास हुनुमा सुवर्णको पनि योगदान छ । अर्कोतर्फ, फाइन प्रिन्टसँगै उनी आफैं पनि स्थापित हुन पुगे । ६÷७ वर्ष काम गरेपछि फाइन प्रिन्ट छाडेर अहिले स्वतन्त्र व्यवसाय चलाइरहेछन् उनी । किताब डिजाइनदेखि स-साना डिजाइनिङका लागि उनीकहाँ ताँती नै लाग्छ ।
के हो डिजाइनिङ ?
धेरैलाई लाग्न सक्छ, डिजाइनिङ एक सीप हो । सुवर्ण भने फरक मान्यता राख्छन् । उनी यसलाई कला र प्रविधिको संयोजन ठान्छन् । भन्छन्, ‘डिजाइनिङ सुन्दर बनाउने कला हो । कागजमा आउने अक्षरलाई वाचाल बनाउने कर्म हो ।' प्राविधिक सीपसँगै यसमा कल्पना र सिर्जनशीलताको पनि आवश्यकता पर्छ । डिजाइनिङ केवल पुस्तक सजाउने काम मात्र होइन । अत्याधुनिक बजारमा जता पनि काम लाग्छ डिजाइनिङ- उत्पादित सामानको खोल बनाउनेदेखि विज्ञापन सामग्री बनाउनेसम्म । तर, राम्रो डिजाइनिङ गर्नु चानचुने काम भने होइन । सानो गल्ती भयो भने लाखौंको सामग्री बिग्रन सक्छ । केन्द्रीकृत भएर गरिने काम हो डिजाइनिङ । सुवर्ण भन्छन्, ‘प्रकृति नचिनी राम्रो डिजाइनिङ हुँदैन, काममा नयाँपन खोज्नुपर्यो भने म प्रकृति समिप पुग्छु ।'
कसरी बन्ने डिजाइनर ?
‘भित्रैबाट इच्छा हुनुपर्छ', सुवर्णको जवाफ छ । भित्रैबाट रहर नहुँदासम्म डिजाइनर हुन सकिँदैन । पहिले डिजाइनर बन्ने चाहना हुनुपर्छ । नयाँ-नयाँ सीप सिक्ने जाँगर नभएको मानिसलाई डिजाइनर हुन अप्ठ्यारो छ । रहर भएपछि तालिमको आवश्यकता पर्छ । विनातालिम डिजाइनर हुन गाह्रो छ । अचेल डिजाइनिङका स्कुल पनि खुलेका छन् । ग्राफिक्स डिजाइनिङ सिकाउने इन्स्टिच्युट पनि छन् । सिक्दासिक्दै भोलेन्टियर भएपनि काम गर्दा व्यावहारिक रूपमा झन् पोख्त भइने सुवर्णको सल्लाह छ । ‘डिजाइनिङ जान्न कम्प्युटर र टुल्स चलाउन जानेर मात्रै हुँदैन', सुवर्ण भन्छन्, ‘विषय बुझ्ने क्षमता र त्यसलाई प्रस्तुत गर्ने कला त आफैंले विकास गर्नुपर्छ ।'
स्वरोजगारको अवसर
डिजाइनिङ जान्नुका धेरै फाइदा छन् । पत्रिका कार्यालयदेखि विभिन्न कार्यालयमा रोजगारको अवसर पाउन सक्छ डिजाइनिङ सीपले । साथसाथै स्वरोजगारको अवसर पनि हो यो सीप । ‘डिजाइनिङको स्कोप संसारभर छ', सुवर्ण भन्छन्, ‘राम्रो डिजाइन गरेर नेटमा राखे पनि बजार पाइन्छ । घरमै बसेर पनि काम गर्न सकिन्छ ।' उनी आफैं पनि उल्लेखनीय आम्दानी गर्छन् । डिजाइनिङ यस्तो सीप हो जुन सिकेर पछुताउनु पर्दैन ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
