क्यानभासको फराकिलो आयाम
२०७३ सालभरि कलाजगत् चलायमान रह्यो । नयाँ शैलीका कलाहरू सिर्जना भए । अधिकांश ग्यालरीहरू पनि खाली रहनेन् । समसामयिक विषयमा बढी कला सिर्जना भएको देखियो । भूकम्प, राजनीति, सांस्कृतिक, सामाजिक सम्पदाका विषयमा सिर्जना गरिएका कलालाई निकै आकर्षित भयो । कला समीक्षक लोक चित्रकारका अनुसार यो वर्ष कलाका फरक विधकाो लोकप्रियता बढ्यो ।
नयाँ ढंगले काम गर्ने चलन वर्ष २०७३ मा निकै बढ्यो । निश्चित वर्गभित्र मात्र हुने गरेको कलाको चर्चा सर्वसाधारणसम्म पुग्न सफल भएको छ । सामान्य मानिसले पनि कलाका विषयमा चासो दिन थालेका छन् । व्यापारिक हिसाबले परम्परागत कलाका लागि २०७३ राम्रो साबित भएको कला व्यवसायीको भनाइ छ ।
वर्ष २०७३ मा कलाजगतले केही राम्रा कलाकार गुमायो । परम्परागत कलाका समीक्षक कम छन् । समीक्षकबिना राम्रो काम हुन सक्दैन । चित्रकार परम्परागत कलालाई सर्वसाधारणसम्म पुर्याउने कार्यको थालनी २०७४ मा गर्नुपर्ने आवश्यकता देख्छन् । परम्परागत कलाको विषयमा राम्रो अध्ययन भएका छैनन् । स्रोतको विषयमा अध्ययन हुनुपर्छ । यही क्षेत्रमा कुनै पुरस्कार स्थापना भएको छैन ।
नयाँ वर्ष २०७४ ले थुप्रै चुनौती सामना गर्दै नेपाली कलाको विकास गर्नुपर्ने देखिन्छ । राम्रा कला सिर्जना भए पनि कलाको बजार सिर्जना हुन सकेको छैन । सहरमा ठूला मलहरू खुलिरहेका छन् । नयाँ वर्षमा यस्ता मलहरूमा कलाका लागि स्थान सिर्जना गर्ने कलाकर्मीको पहल हुनुपर्छ । ‘हरेक मलमा एउटा कला ग्यालरी होस्', उनले भने ।
सिद्धार्थ आर्ट फाउन्डेसनको आयोजनामा भएको अन्तर्राष्ट्रिय कला महोत्सव ‘काठमाडौं ट्रिनाले' २०७३ को उदाहरणीय काम होे । नेपालमा विश्वका कलाकारको जमघट र कलाकर्म हुनुु ठूलो उपलब्धि हो । फाउन्डेसनकी सञ्चालक संगीता थापा कलालाई समुदायमाझ पुर्याउन सक्नुलाई सबभन्दा खुसीको कुरा ठान्छिन् । ट्रिनालेले कलालाई सेतो ग्यालरी भित्रबाट बाहिर निकालेको छ । सहरको विषयमा बनाइएका सिर्जनाहरू स्थानीयवासीको सहकार्यमा तयार भएका हुन् ।
चैतमा भएको ट्रिनालेको प्रभाव लामो समय रहने पक्का छ । कला गतिविधि भइरहेकाले यो वर्ष निकै उत्साहपूर्ण रह्यो । यही वर्ष फोटो फेस्टिवल आयोजना भयो । यी सबैको प्रभावले २०७४ सालमा धेरै काम हुने अपेक्षा संगीताको छ । नेपालमा कलाको बजार राम्रो नभए पनि ट्रिनालेमार्फत कलाकारले अन्तर्राष्ट्रिय स्थान पाएका छन् । विदेशी कलाकार तथा क्युरेटरले नेपाली कलालाई निकै बलियो मानेका छन् ।
२०७४ सालमा धेरै कलाकारले अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा कला प्रदर्शन गर्ने मौका पाउने संगीताको अनुमान छ । समसामयिक कलामा राजनीति, भूकम्पजस्ता विषय नै समेटिनेछन् । भन्छिन्, ‘सहरमा भूकम्पले भत्काएका घरका धूलो उड्न छोडेको छैन, यो विषयलाई हामी कसरी छोड्न सक्छौं र ? ' २०७३ सालमा भूकम्पको विषयले निरन्तरता पायो । जनताले भूकम्पको दुःख बिर्सिने परिस्थिति नबन्दासम्म यो विषयले प्राथमिकता पाइरहने संगीता बताउँछिन् । समाजको पीडालाई कलाकारले प्रस्तुत गर्ने हो । सरकारी स्तरबाट काम नभए पनि निजी क्षेत्रबाट कलाको विकासका लागि थुपै्र काम भए । संगीता सरकारलाई सहयोग गरेर अगाडि बढ्न चाहन्छिन् ।
कला समीक्षक रमेश खनाल पनि २०७३ साललाई उपलब्धिमूलक वर्ष मान्छन् । काठमाडौं ट्रिनाले सबभन्दा राम्रो उपलब्धि रह्यो । व्यक्तिगत र संस्थागत रूपमा कलाकारले अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा कला प्रदर्शन गर्ने मौका पाए । कलाका गतिविधि व्यापक भए । यो वर्ष कलाजगत्ले राम्रो प्रगति गर्यो । यही वर्ष कलाकारले राम्रो प्रदर्शनी गरे । ललितकला विषय पढाइ हुने कलेज थपिएका छन् ।
वर्ष २०७३ मा राम्रो समय र काम हुँदाहुँदै पनि ललितकला प्रज्ञाप्रतिष्ठान भित्रको झगडाले नेपाली कलालाई आमाबाबु नभएजस्तो बनायो ।
राम्रो समय र काम हुँदाहुँदै पनि ललितकला प्रज्ञाप्रतिष्ठानको झगडाले नेपाली कलालाई आमाबाबु नभएजस्तो बनायो । प्रतिष्ठानमा झगडा हुनु दुर्भाग्यपूर्ण कुरा हो । प्रतिष्ठान सुषुप्त भएर बस्दा अरू सबको प्रयास निरर्थक बन्छ । अब २०७४ सालमा सुषुप्त बनेको प्रतिष्ठानलाई ब्यूँताएर अगाडि बढाउनुपर्छ । ‘कलाप्रेमीहरू कला बजारको विषयमा चुपचाप छौं । अब कला बजार विस्तार गर्नुपर्छ', खनालले भने । सबै संस्थाले कलाको मार्केटिङ गर्नुपर्छ । यही मार्केटको माध्यमबाट अन्तर्राष्ट्रिय क्रेता भेट्न सकिन्छ । यसका लागि प्रतिष्ठानसँग मिलेर अघि बढ्नुपर्छ ।
खनालको विचारमा अब देशमा प्रतिष्ठान छ है भनेर विश्वास दिलाउनुपर्ने बेला भएको छ । कला संस्थाको विकास गर्ने नीति बनाउनुका साथै बाइनाले, ट्रिनालेजस्ता अन्तर्राष्ट्रिय स्तरका कार्यक्रम आयोजना गर्नुपर्छ । २०७४ सालमा भौतिक पूर्वाधार निर्माण गर्नु पनि आवश्यक छ । धेरै प्रतिबद्धता लिएका यी कलाकर्मीले २०७४ साललाई नयाँ अवसरका रूपमा लिएका छन् । योजनाको केही प्रतिशतमात्र सफल भए पनि नेपाली कलाजगत्ले राम्रो उचाइ हासिल गर्नेछ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
