मे दिवसमा श्रमिकको गुनासो : 'आफ्नो पीडा आफैंसँग छ'

इलाम : चिया विकास निगमअन्तर्गतको संघाई समूहलाई ठेक्कामा दिएको कन्याम चिया बगानका श्रमिक अम्बर निरौलाले केही समयको कुराकानीपछि गुनासो गर्नुभयो, 'खै के भनौं ? आफ्नो पीडा आफैंसँग छ ।' विश्व मजदुर दिवसको अवसरमा इलामका चिया मजदुरले सरकारले तोकोको पारि श्रमिकसमेत नपाएको गुनासो गरे । घरबार चल्ने पारि श्रमिक नपाएकै कारण चिया बगानमा काम गर्ने श्रमिक कोही अन्य पेसा त केही वैदेशिक रोजगारीका लागि जान बाध्य भएको नेपाल ट्रेड युनियन कांग्रेसका इलाम अध्यक्ष हरि फुँयालले बताउनुभयो ।

पाँच वर्षअघि एक सय ३५ चिया मजदुर काम गर्ने गरेको इलाम सदरमुकामको चिया बगानमा अहिले २६ जना मात्र स्थायी कर्मचारी छन् । उक्त बगानमा ३४ जना करारका कामदार लगाएर काम जारी राखिएको बगान प्रशासनले जनाएको छ । त्यहाँका कर्मचारीले दैनिक दुई सय २० रुपयाँ पारि श्रमिक पाउने गरेका छन् । 'यो ज्यालाले घरबार चल्ने अवस्था छैन', एक श्रमिकले भने ।

कन्याम चिया बगानमा पनि अहिले स्थायी कामदार घट्ने क्रममा रहेको नेपाल चिया मजदुर श्रमिक संघ कन्यामका सचिव अम्बर निरौराले जानकारी दिनुभयो । 'त्यहाँ ८० जना करारका श्रमिक काम गरिरहेका छन् । सरकारले दैनिक दुई सय ५४ रुपैयाँ ज्याला निर्धारण गरे पनि बगानका श्रमिकले त्यो पाएका छैनन्', उहाँले भन्नुभयो ।

१० प्रतिशत सञ्चय कोष, ज्याला वृद्धि, सामाजिक सुरक्षालगायत विषयमा ठेकेदार कम्पनीले कुनै काम नगरेका कारण मजदुरले बाध्य भएर काम छोडेको नेपाल टे«ड युनियन कांग्रेस इलामका अध्यक्ष फुँयालको भनाइ छ । 'राज्यले ठेक्का दिएपछि इलाम र झापाका सातवटा चिया बगानका मजदुरले दुःख पाएका हुन्', उहाँले भन्नुभयो ।

 

चिया बगानमा कार्यरत पूर्वका ३५ हजार मजदुरको गुनासो एउटै छ । चिया बगान व्यवस्थापनले समस्या समाधान गर्न उदासीनता देखाएपछि उनीहरूको गुनासो 'अरण्यरोदन' मात्र बनेको चिया मजदुर श्रमिक संघ कन्यामकी अध्यक्ष नर्वदा निरौलाको भनाइ छ । चिया बगान निजीकरण भएपछि सेवासुविधा कम हुँदै जाँदा चियाको मुनामा भविष्य खोज्ने श्रमिकको दिनचर्या थप संकटमा परेको हो । मजदुरलाई दिएको ज्यालाले परिवार पाल्ने अवस्था नभएपछि धेरैले काम छोडेको उहाँले बताउनुभयो ।

'बगानको एक दिनको ज्यालाले एक लिटर खाने तेल आउँदैन', इलाम चिया बगानमा २९ वर्षदेखि काम गरिरहेका एक श्रमिकले भने । अहिले दैनिक एक सय ३५ ज्याला पाउँदै गरेका उनले गर्ने काम भने प्रस्ट छैन ।न्यून ज्यालाकै कारण जिल्लाका कन्याम, इलाम, सोत्तिम र चिलिमकोट चिया बगानबाट चार सय ४६ भन्दा बढी मजदुर विस्थापित भएको अध्यक्ष फुयालले बताउनुभयो । सरकारी स्वामित्वमा रहेका यी चिया बगान र कारखानामा २०५७ सालमा आठ सय ५८ जना मजदुर कार्यरत थिए ।

२०५७ सालमा चिया बगान र कारखाना निजीकरणसँगै मजदुर विस्थापित भएका छन् । निजीकरण गरिएपछि व्यवस्थापन पक्षले दैनिक ज्याला, बिदा र सेवासुविधामा कटौती गरेपछि परिवार पाल्न नसक्ने भएकाले मजदुर चिया बगान छोडेर रोजगारीका लागि अन्य स्थानतिर जाने गरेका हुन् । चार सय ७३ स्थायी मजदुर रहेको देशकै ठूलो अर्थोडक्स चिया उत्पादन गर्दै आएको कन्याम चिया बगानमा यतिबेला एक सय १३ मजदुर मात्र कार्यरत छन् । एक सय ६५ जना स्थायी मजदुर रहेको इलाम चिया बगानमा पनि २६ जना मात्र छन् । सोक्तिम, चिलिमकोट चिया बगानमा पनि केही मजदुर मात्र स्थायी छन् ।