तराईमा महिला उम्मेदवार पाउनै मुस्किल

बर्दिबास : स्थानीय तहको चुनावी माहोल तातिरहेका बेला महोत्तरीको ग्रामीण भेगमा महिला उम्मेदवारको कुनै चर्चा छैन । ग्रामीण भेगमा महिला सशक्तीकरण नहुँदा दिदीबहिनीहरू आफ्नो अधिकारबारे बेखर छन् । दिदीबहिनी समाजिक रूपले वहिष्कृत, जातीय रूपले तिरस्कृत, राजनीतिक रूपले उपेक्षित र आर्थिक रूपले कमजोर छन् ।

गाउँटोलमा गाउँपालिका र नगरपालिकामा प्रमुख, उप्रमुख, वडा अध्यक्ष र सदस्यमा उठ्ने पुरुष उम्मेदवारको चर्चा भइरहे पनि महिला उम्मेदवारको चर्चा नसुनिएको महरानी युवा क्लब बिजलपुराका अध्यक्ष रामआशीष चौधारीले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, 'गाउँघरमा महिलाहरूले अझै पनि आफ्नो हक अधिकारबारे बुझेका छैनन् । खाना पकाउने, घाँस दाउरा गर्नेजस्ता काममा गृहिणी सीमित छन् ।'

स्थानीय तहको दोस्रो चरणको चुनाव नजिकिँदै जाँदा महोत्तरीमा चुनावी सरगर्मी ह्वात्तै बढेको छ । चुनावी माहोल तातेसँगै चुनावमा जाने तयारी तीव्र छ । राजनीतिक दलहरूको व्यवस्ता बढेको छ । कुन उम्मेदवारलाई कुन पदमा उठाउने भन्ने विषयमा राजनीतिक वृत्तमा छलफल भइरहेको छ । विभिन्न पार्टीबाट नगरपालिका र गाउँपालिकाका विभिन्न पदमा पुरुष उम्मेदवारका दाबेदार धेरै छन् । उम्मेदवार छनोट गर्न दलहरूलाई सकस भइरहेको छ । तर महिला उम्मेदवारका दाबेदार न्यून छन् ।

महिलालाई नै तोकेर आएको पदमा महिला उम्मेदवार उठे पनि उनीहरूको चर्चा छैन । घरको कामकाजमा महिलाहरू व्यस्त हुँदा राजनीतिमा आउन सकेका छैनन् । राजनीतिक दलको महिलाप्रति सकारात्मक दृष्टिकोण नहुँदा उनीहरूको उपस्थिति न्यून छ । -शारदा थापा, अध्यक्ष अन्तर पार्टी महिला सञ्जाल बर्दिबास

'राजनीतिक चेतना र महिला सशक्तीकरण नहुँदा महिला उम्मेदवार पाउन कठिन छ', एमाले जिल्ला सचिव भानुभक्त ढुंगानाले भन्नुभयो, 'सहर बजारमा महिला उम्मेदवार भेटिए पनि गाउँघरमा महिलाका लागि तोकिएका पदमा पनि महिला उम्मेदवार भेट्न गाह्रो छ । म उठ्छु भन्ने दिदीबिहिनीलाई हामी टिकट दिन्छौं । तर उम्मेदवार बन्छु भनेर आउँदैनन् ।' स्थानीय चुनावमा गाउँघरबाट खोजेर महिला कोटाको पदमा उम्मेदवार उठाउनुपर्ने राजनीतिक दलसँग चुनौती रहेको उहाँले बताउनुभयो ।

कांग्रेस, एमाले, माओवादी केन्द्र, फोरम लोकतान्त्रिक, संघीय समाजवादी फोरमलगायत निर्वाचन कार्यालय महोत्तरीमा दर्ता भएका २९ दलमध्ये अधिकांश नगरपालिका र गाउँपालिकाको उम्मेदवार छनोटको अन्तिम कसरतमा छन् । २० वर्षको लामो अन्तरालमा जनताले आफ्ना प्रतिनिधि आफैं चुन्न स्थानीय तहको चुनाव हुन गइरहेकाले पार्टीहरूमा मुख्य पदका आकांक्षीको संख्या बढी छ । राजनीतिक दलहरूलाई उम्मेदवार छनोट गर्न ज्यादै रस्साकस्सी गर्नुपरेको छ ।

आफ्नो पार्टीको बढी सिट ल्याउने होडबाजीले चर्चित अनुहारलाई नै पहिलो प्राथमिकतामा राखेर उम्मेदवार छनोट गर्न दलहरूले छलफल गरिरहेका छन् । तर, महोत्तरीमा कुनै पनि राजनीतिक दल महिलालाई प्रमुख पदमा उम्मेदवार बनाउन इच्छुक देखिएका छैनन् । 'एक त महिला उम्मेदवार भेट्न मुस्किल छ । उम्मेदवारी दिन चाहेका महिलालाई पनि प्रमुख पद दिन पार्टीभित्र चर्चा चलेको छैन', मानवअधिकारकर्मी अजयकुमार साहले भन्नुभयो, 'महोत्तरीका ७ नगरपालिका ५ गाउँपालिकामा सबै पार्टीबाट प्रमुख पदमा पुरुषलाई नै उम्मेदवार बनाउने चर्चा भइरहेको छ ।' साना दलहरूमा महिला नेतृको संख्या न्यून छ भने मुख्य दलहरूमा महिला नेतृ रहे पनि उनीहरूलाई प्रमुख पद दिन पार्टी तयार छैनन् ।

जसरी पनि चुनाव जित्नै पर्ने उद्देश्यले महिला र पुरुष उम्मेदवारको तुलना गर्दा महिला उम्मेदवारलाई अगाडि बढाउँदा जित्ने सम्भावना कम रहेकाले पार्टीहरूले महिलालाई प्रमुख पद दिने चाहेका छैनन् । निर्वाचन आयोगले गाउँपालिका र नगरपालिको उपप्रमुखमा महिलालाई अनिवार्य राख्नै पर्ने प्रावधान राखेकाले राजनीतिक दलहरू उपमेयर र गाउँपालिकाको उपप्रमुखमा महिलालाई उम्मेदवार बनाउने मनस्थितिमा छन् । तर, उम्मेदवार नपाइरहेको स्थित रहेको विभिन्न पार्टीका नेताको भनाइ छ ।

महोत्तरीमा केही राजनीतिक दलमा महिला उम्मेदवारको खडेरीकै स्थिति छ । 'समाजिक बनोटका कारण महोत्तरीमा प्रमुख पदमा महिला उम्मेदवारको चर्चा छैन', कांग्रेसनेता बजरंग नेपालीले भन्नुभयो, 'महिलाहरू चुनावमा उम्मेदवार हुन इच्छुकसमेत हुँदैनन् । जबरजस्ती कसैलाई पनि उम्मेदवार बनाउन सक्ने अवस्था छैन।'

मधेसमा साँस्कृतिक र समाजिक परिबन्धका कारणसमेत महिलाहरू खुलेर उम्मेदवार हुन नखोज्ने कारणले पनि यहाँ महिला उम्मेदवारको संख्या कम छ ।'मधेसी समाजमा महिलालाई राजनीतिमा लाग्दा नकारात्मक टिकाटिप्पणी हुने गरेको छ । यसले गर्दा पनि राजनीतिमा महिलाको उपस्थिति न्यून छ', मओवादी केन्द्रका युवानेता शंकर महतोले भन्नुभयो, 'अनि कहाँबाट महिला उम्मेदवार भेटिन्छ त ? '

कहीँकहीँ महिला उम्मेदवार बन्ने तर्खरमा भए पनि पुरुषको तुलनामा महिलाको चर्चा नगन्य रहेको अन्तर पार्टी महिला सञ्जाल बर्दिबासकी अध्यक्ष शारदा थापाले बताउनुभयो । 'महिलालाई नै तोकेर आएको पदमा महिला उम्मेदवार उठे पनि उनीहरूको चर्चा छैन', उहाँले भन्नुभयो, 'घरको कामकाजमा महिलाहरू व्यस्त हुँदा राजनीतिमा आउन सकेका छैनन् । राजनीतिक दलको महिलाप्रति सकारात्मक दृष्टिकोण नहुँदा उनीहरूको राजनीतिमा उपस्थिति न्यून छ ।' महोत्तरीमा ३ लाख ८ हजार ४ सय चार मतदाता छन् ।