बिरामी बढ्दै छन्, औषधि छैन

 सिमकोट : ‘घरमा श्रीमती, छोरी र आमा बिरामी भएको नौ दिन भयो । बिरामीमा घाँटी दुख्ने, ज्वरो आउने, टाउको दुख्ने, पखाला लाग्ने समस्या छ । घरबाट आधा घन्टा लाग्ने बारीगाउँमा भएको लौठी स्वास्थ्यचौकीमा लगातार तीन दिन गएँ तर त्यहाँ सिटामोलसमेत छैन भनेर स्वास्थ्यकर्मीले रित्तो हात घर फर्काए ।

घरका सबै बिरामी भएपछि ज्वरो आए पनि चार घन्टा पैदल हिँडेर श्रीनगर इलाका स्वास्थ्य चौकी आएको हुँ । यहाँको स्वास्थ्य संस्थामा समेत औषधि पाइनँ । अन्तमा निजी औषधि पसलबाट एक हजार दुई सयको औषधि किनेर लगें', औषधिको खोजी गर्दै स्वास्थ्य संस्था चहारिरहनुभएका अदानचुली ५ कर्गैका दीपबहादुर रोकायाले भन्नुभयो । सदरमुकाम सिमकोटदेखि ४४ कोष दक्षिणमा पर्ने अदानचुली गाउँपालिकामा रहेको श्रीनगर इलाका स्वास्थ्यचौकीबाहिर भेटिनुभएका उहाँ आफ्नो पीडा यसरी पोख्दै हुनुहुथ्यो ।

वैशाखदेखि फैलिएको रुघाखोकीले हरेक गाउँमा १५ देखि २५ जनासम्म बिरामी परेपछि उनीहरूले रोकायाले जस्तै औषधि अभावको पीडा भोग्नुपरेको छ । सदाझैं यो वर्ष पनि वैशाखयता बिरामीको संख्या बढे पनि स्वास्थ्य संस्थामा औषधि नभएको लौठी स्वास्थ्यचौकी बारीगाउँका अहेब हरिशचन्द्र छन्त्यालले बताउनुभयो । उहाँका अनुसार अहिले जिल्लाको दक्षिणी भेगका गाउँमा बिरामीको संख्या धेरै छ ।

अन्य समयमा दैनिक ५ देखि १० जना बिरामी आउने लौठी स्वास्थ्यचौकीमा अहिले २० देखि २५ जना आउने गरेका छन् । स्वास्थ्य संस्थामा आउने बिरामीमा रुघाखोकी, पखाला, ज्वरो आउनेजस्ता संकेत देखिएको अहेब छन्त्यालले बताउनुभयो । ‘मौसम परिवर्तन हुनु, जेठमा पाक्ने नयाँ गहुँबाली खानु र स्वास्थ्य संस्थामा आवश्यक परेका बेलामा औषधिसमेत नहुनाले समस्या थप बल्झिँदै गएको छ', उहाँले भन्नुभयो ।

श्रीनगर इलाका स्वास्थ्यचौकी आसपासका गाउँमा पनि सामान्य समयमा भन्दा अहिले बिरामीको संख्या बढेको छ । अधिकांश बिरामीलाई ज्वरो आउने, सुक्खा खोकी लाग्ने, टाउको दुख्ने समस्या छ । जिल्ला सदरमुकाम सिमकोटसँगै जोडिएको डाडाँफयामा पनि समस्या उस्तै छ । पछिल्लो समय बिरामीको संख्या वृद्धि भएको सिमकोट गाउँपालिका ७ टुलिङका नन्दबहादुर शाहीले बताउनुभयो । उहाँले गाउँका अधिकांश घरमा बिरामी रहेको बताउनुभयो । ‘घरमा दाजु र दुईजना बालबालिका बिरामी परेपछि गत बिहीबार डाडाँफया स्वास्थ्यचौकी गए पनि पखालाको सामान्य औषधिबाहेक अन्य औषधि नभएपछि रित्तो हात फर्कें', शाहीले भन्नुभयो । अन्य औषधि सदरमुकाम सिमकोटको निजी पसलबाट खरिद गरेको उहाँले बताउनुभयो । डाडाँफयास्थित स्वास्थ्यचौकी एक गैरसरकारी संस्थाले खटाएकी अनमी पुष्पा शाहीको भरमा चलेको शाहीले बताउनुभयो । उहाँका अनुसार डाडाँफयाको चौगनफया, टुलिङ, धारापोरी, स्याडामा पनि रुघाखोकीका बिरामी बढ्दै गएका छन् ।

जिल्लाका गाउँमा मात्रै नभएर जेठ महिना लागेसँगै सदरमुकाम सिमकोटमा समेत बिरामीको संख्यामा वृद्धि भएको छ । चैत ७ गते ३० जना बिरामी आएको जिल्ला अस्पताल सिमकोटको ओपीडीमा आइतबार ६२ जना बिरामीले नाम लेखाएको ओपीडी शाखाका रामकुमार रावतले जानकारी दिनुभयो । मौसम परिवर्तन भएसँगै बिरामीको संख्या बढेको जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालयका निमित्त प्रमख नरेशबाबु श्रेष्ठले बताउनुभयो । जिल्लाभरिको मौखिक रेकर्डअनुसार जेठ लागेपछि हरेक दिन बिरामीको संख्या बढ्दै गएको छ ।

सबै स्वास्थ्य संस्थामा औषधि अभाव

हरेक दिन बिरामीको संख्या बढ्दै गए पनि जिल्लाको एक मात्र हुम्ला जिल्ला अस्पतालमा सरकारले निःशुल्क दिने औषधिसमेत छैन । सरकारले उपलब्ध गराउने भनिएका ७२ प्रकारका औषधिमध्ये जिल्ला अस्पतालको डिस्पेन्सरीमा मुस्किलले १० प्रकारका औषधि मात्रै उपलब्ध भएपछि बिरामीले बाध्य भएर निजी मेडिकलबाट किन्नु परेको औषधि वितरण कक्षका रामप्रसाद रावतले बताउनुभयो ।

जिल्ला सदरमुकाममा भएको अस्पतालमा आउने बिरामीले त औषधि किन्नु परेको छ भने बाहिरका स्वास्थ्य संस्थामा औषधि नै छैन । अदानचुली गाउँपालिकाको श्रीनगर इलाका स्वास्थ्यचौकीमा औषधि सकिएको झन्डै दुई महिना भएको स्वास्थ्य चौकीकी अनमी पुष्पा शाहले बताउनुभयो । हरेक दिन ३० देखि ४० जनासम्म बिरामी आउने गरेको शाहले बताउनुभयो । औषधि नभएपछि नजिकैका मेडिकलमा पाठाउनु पर्दा बिरामीको गाली खानु परेको दुखेसो उहाँको छ ।

केन्द्रबाट आउने औषधिको ढुवानी अहिलेसम्म पूर्ण रूपमा भइनसकेको र जिल्ला र क्षेत्रको पनि सकिएका कारण जिल्लाका सबै स्वास्थ्य संस्थामा औषधि अभाव भएको हो ।

सिमकोट नजिकैको डाडाँफया स्वास्थ्यचौकीमा पनि अहिले औषधिको अभाव छ । जिल्लाको मध्य भागमा पर्ने सर्केघार्डअन्तर्गत पर्ने सात र चंखेल्नी गाउँपालिका ६ वटा स्वास्थ्य संस्थामा बिरामीको चापअनुसारको औषधि नभएको सर्केघार्ड गाउँपालिकाका नवनिर्वाचित उपाध्यक्ष जोशी धामीले बताउनुभयो । जिल्लामा भएको औषधि नियमित स्थानीय स्वास्थ्यचौकीमा पठाएको निमित्त जिल्ला स्वास्थ्य प्रमुख श्रेष्ठले बताउनुभयो । पानी दूषित हुनु र गर्मी पनि बढेकाले रुघाखोकी र पखालाका बिरामी बढेको निमित्त प्रमुख श्रेष्ठले बताउनुभयो ।

जिल्लामा आउने औषधिमध्ये केन्द्रबाट ७० प्रतिशत, १० प्रतिशत क्षेत्रबाट र २० प्रतिशत जिल्लाबाट आपूर्ति हुने कानुनी व्यवस्था भएको उहाँको भनाइ छ । उहाँका अनुसार केन्द्रबाट आउने औषधिको ढुवानी अहिलेसम्म पूर्ण रूपमा भइनसकेको र जिल्ला र क्षेत्रको पनि सकिएका कारण जिल्लाका सबै स्वास्थ्य संस्थामा औषधि अभाव भएको हो । हवाई यातायात एक मात्रै विकल्प भएको हुम्लामा पछिल्लो सयम निजी विमान कम्पनीले औषधिभन्दा कैलाश जाने पर्यटकलाई प्राथमिकता दिएका कारण समयमै औषधि आपूर्तिमा समस्या भएको श्रेष्ठले बताउनुभयो ।

स्वास्थ्य संस्थामा स्वास्थ्यकर्मी छैनन्

बिरामीको चाप भएको अदानचुलीको श्रीनगर इलाका स्वास्थ्यचौकीमा निजी र जिल्लाबाट पठाइएका गरी नौजना स्वास्थ्यकर्मी र कार्यालय सहयोगी छन् तर अन्नपूर्ण पोस्ट्ले लगातार ३ दिनसम्म गरेको उक्त स्वास्थ्यचौकीको भ्रमणका क्रममा एकजना हेल्थ असिस्टेन्ट, एकजना अनमी र एकजना कार्यालय सहयोगी गरी ३ जना मात्रै भेटिए । अन्य स्वास्थ्यकर्मीबारे आफूलाई जानकारी नभएको अनमी पुष्पा शाहले बताउनुभयो । जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालयको रेकर्डमा सबै स्वास्थ्यकर्मी स्वास्थ्य संस्थामै छन् भन्ने रिपोर्ट छ ।

श्रीनगरमा मात्रै होइन ताजाकोटको मैला स्वास्थ्यचौकीमा पनि गाविस र जिल्लाबाट पठाइएका गरी १० जना स्वास्थ्यकर्मीको दरबन्दी छ । तर स्वास्थ्य संस्था दुईजना जिल्लाबाट पठाइएका र दुईजना फेज नेपालले पठाएका स्वास्थ्यकर्मीको भरमा सञ्चालन भइरहेको छ । जिल्लाबाट पठाइएका स्वास्थ्यकर्मी स्वास्थ्य संस्थामा नगई व्यक्तिगत काममा लाग्ने प्रवृत्तिले जिल्लाको स्वास्थ्य समस्या जटिल बन्दै गएको अदानचुली गाउँपालिकाका नवनिर्वाचित अध्यक्ष दल फडेराले बताउनुभयो । उहाँका अनुसार जिल्ला जनस्वास्थ्यले नियमित कर्मचारीको अनुगमन नगर्ने र दाबबका आधारमा स्वास्थ्यकर्मीको सेवा सुविधा दिने गरेका कारण पनि जिल्लाको स्वास्थ्य क्षेत्रमा विकृति मौलाएको हो । पछिल्लो समय जिल्लामा स्थायी, करार र राष्ट्रिय योजना आयोगबाट आएका गरी पौने तीन सय स्वास्थ्यकर्मी भए पनि कुन स्वास्थ्यकर्मी कहाँ छ भन्ने आधिकारिक तथ्यांकसमेत छैन ।