धसिंगरेको तेल स्थानीयको आम्दानी स्रोत

काठमाडौं : वषौंदेखि जंगलमा कुहिएर खेर गइरहेको वनस्पति धसिंगरेको पातबाट तेल उत्पादन गरी ललितपुर गोटीखेलको खोर भज्याङ सामुदायिक वनका उपभोक्ताले आम्दानी गर्न थालेका छन् ।

प्रतिलिटर तीन हजार रुपैयाँमा बिक्री हुने यो तेल उत्पादन गरी सामुदायिक वनका उपभोक्ताले वार्षिक नौ लाख रुपैयाँसम्म आम्दानी गर्न थालेका हुन् । सामुदायिक वन उपभोक्ता समूहले पाँच वर्षअघि दुई वटा उद्योग स्थापना गरी वार्षिक तीन सय लिटरसम्म तेल उत्पादन गरी बिक्री गर्दै आएको छ । तेलको मागअनुसार आपूर्ति गर्न नसकेको उद्योग सञ्चालक बताउँछन् । उद्योगले स्थानीय सामुदायिक वनका १० जना उपभोक्तालाई रोजगारसमेत दिएको छ ।

गोटीखेलकै कर्याथली सामुदायिक वनले गत वर्षदेखि तेल उद्योग स्थापना गरी तेल उत्पादन सुरु गरेको छ । वनमा काम नलाग्ने गरी खेर गएको धसिंघरेलाई प्रसोधन गरी गत उद्योगले गत बर्ष ८५ लिटर तेल उत्पादन गरेको वनका अध्यक्ष प्रेम घिमिरेले जानकारी दिनुभयो । यस वर्ष एक सय ५० लिटर तेल उत्पादन गर्ने तयारी गरेको उहाँले बताउनुभयो ।

हिमालय हाइटेक कम्पनी प्रालि काठमाडौंले माग गरेअनुसार तेल पु¥याउन नसकेकाले उत्पादन बढाउन उद्योग लागि परेको जनायोे । काम नलाग्ने वनस्पतिमा पर्ने धसिंगरे प्रशोधन गरी दोलखा, सिन्धुपाल्चोक, खोटाङ, नुवाकोट र रसुवामा समेत तेल उत्पादन गर्दै आएको छ । कच्चा पदार्थको मात्रा र अन्य अवस्थाको मूल्यांकन भइरहेकाले उद्योग विस्तार गर्ने तयारीमा रहेको गोटिखेल इलाका वन कार्यालय ललितपुरका सहायक वन अधिकृत चूडामणि खतिवडाले बताउनुभयो । वनका उपभोक्तालाई आयमूलक क्षेत्रमा लगाउने र वनको आम्दानी बढाउने लक्ष्यसहित कार्यक्रम अघि बढाएको उहाँले बताउनुभयो ।

वनस्पति विभाग अन्तर्गतको प्राकृतिक सम्पदा अनुसन्धानशालाले यो तेलको सफल परीक्षण गरी बजारमा पठाइसकेको छ । अनुसन्धानशालाका सहायक अनुसन्धान अधिकृत रमेशकुमार यादवका अनुसार अघिल्लो वर्ष हलेदोको पात, पचौलीको पातबाट तेल निकालेको र त्यसअघि नै धसिंगरेबाट तेल निकाल्न सफल भएको बताउनुभयो । विभागका अनुसार नेपालमा प्रमाणित भई उत्पादित ४२ प्रकारका सुगन्धित तेल विदेश निर्यात हुँदै आएको छ । नौ सय ५० वटा नमूना परीक्षण भएको छ भने ६ सय ३४ नयाँ परीक्षण भइरहेको छ ।

उत्पादित सुगन्धित तेल जर्मनी, चीन, जापान, बेलायत, ताइवान, फ्रान्स, भारत, इटली, अमेरिका र क्यानडालगायत देशमा निर्यात हुने गरेको छ । तेल विशेष गरी औषधिमा प्रयोग हुने विभागले जनायो । विभागले मेन्था, टिमुर, तेल, सिट्रोनेला, जटामसी, सुगन्ध कोकिला, सुगन्धवाल र तुलसीको तेल विदेशी स्तरको ल्याब विस्तार गरी उत्पादन गर्दै आएको छ । खेर गइरहेका जंगली वनस्पति प्रयोग गरी आम्दानीको स्रोत बनाएसँगै वन संरक्षण र उपभोक्ताको आयस्तर बढ्दै गएको विभागको भनाइ छ ।