‘भारत-इजरायल यति नजिकिन्छन् भन्ने सोचेकै थिइनँ

सन् १९७० को दशकताका मैले सपनामा पनि भारत-इजरायल यति नजिकिन्छन् भन्ने चिताएको थिइनँ । त्यस बेला दुई देशबीच आपसी सम्बन्धबारे निकै विरोधाभाष थियो । त्यसबेला मलाई सबैभन्दा धेरै आश्चर्य त्यतिबेला भयो, जतिबेला हाम्रा हिन्दु दाजुभाइ नै ‘इजरायल अमेरिकाको पिठ्ठु हो, ऊसँग किन सम्बन्ध गाँस्ने ? इजरायलसँग सम्बन्ध जोडे अस्थिरता बढ्छ' भन्थे । त्यसबेला हामीले इजरायलसँग नजिकिन खोजेको भनेर सबै हाम्रो विरोध गर्थे ।

सन् १९७७ मा जब जनता पार्टीको सरकार गठन भएपछि हाम्रो पार्टीका समेत केहीले इजरायलसँग सम्बन्ध जोड्न हतारिनु नहुने जिकिर गरेका थिए । त्यहीबेला मैले इजरायली फिलहार्मोनिक अर्केस्ट्राका कन्डक्टर जुबिन मेहतालाई आमन्त्रण गरें र उनी भारत आउन तयार भए पनि । तर तत्कालीन विदेशमन्त्री अटलबिहारी वाजपेयीले उनी भारत आए २५ अरब राष्ट्र रिसाउँछन् भन्नुभयो ।

प्रधानमन्त्री मोरारजी देसाई र चन्द्रशेखर पनि मेहतालाई बोलाउन सहमत भए पनि वाजपेयी सत्तारुढ गठबन्धनको सबैभन्दा ठूलो घटकका नेता हुनुहुन्थ्यो र उहाँको बोली बिक्थ्यो । उहाँले मेहताको कार्यक्रम हुन दिनु भएन । मोरारजी देसाईले मोसे दयान (इजरायलका पूर्व रक्षामन्त्री र विदेशमन्त्री) लाई पनि गोप्य रुपमा भारत बोलाउनु भयो । यो पनि एउटा संकेत हो कि उहाँ मोसे दयानलाई औपचारिक रुपमा निमन्त्रण गर्न तयार हुनुहुन्नथ्यो भन्ने । मोसे दयान छद्म नाममा भारत आउनुभयो, उहाँसँग सबैको वार्ता भयो । तर उहाँ गइसकेपछि वाजपेयीले पत्रकारसँग भन्नुभयो, ‘होइन, होइन । यस्तो कुनै बैठक भएको छैन ।' जबकि बैठकमा वाजपेयी उपस्थित हुनुहुन्थ्यो ।

सन् १९८१ मा म संसदमा जनता पार्टीको उपनेता थिएँ । त्यसैबेला इजरायली प्रधानमन्त्री मेनाहिम बेगिनले मलाई भ्रमणको निम्तो पठाउनुभयो । त्यतिखेर पनि संसदमा ठूलै होहल्ला भयो । प्रधानमन्त्री इन्दिरा गान्धीले मसँग भन्नुभयो, ‘तपाईं इजरायल नजानुहोस् । यसले ठूलो असमझदारी उत्पन्न हुनेछ ।' तर म इजरायल गएँ । यसपछि भने देशमा इजरायलप्रति धारणा फेरिन थाल्यो ।

सन् १९९० मा म चन्द्रशेखर सरकारमा वरिष्ठ मन्त्री थिएँ । हामीले इजरायलसँग सम्बन्ध गाँस्ने प्रक्रिया सुरु गर्‍यौं र पीवी नरसिंहरावले पूरा गर्नुभयो ।
इजरायलसँग मैत्री सम्बन्ध गाँस्नमा मेरो भावनाको मुख्य भूमिका थियो । हार्भर्डमा अध्ययन गर्दा मेरा सबै प्राध्यापक यहुदी थिए । उनीहरूले मेरो करियर बनाउन त्यसरी नै सघाए जसरी एउटा बाबुले छोरालाई गर्छ । त्यसमाथि मैले यहुदीहरूमाथि धेरै भेदभाव भएको पनि देखें । भारत एउटा मात्र त्यस्तो देश थियो, जहाँ यहुदीको नरसंहार भएन । इन्टेलिजेन्स (जासुसी) र इलेक्ट्रोनिक्समा उनीहरूले गरेको विकासबाट पनि म धेरै प्रभावित थिएँ ।

इजरायलका लागि पहिलो भिसा सन् १९८९ मा मेरै घरबाट जारी भएको थियो । वीपी सिंह नेतृत्वको सरकारमा इन्द्रकुमार गुजराल विदेशमन्त्री हुनुहुन्थ्यो र उहाँ इजरायलविरुद्ध हुनुहुन्थ्यो । भारतमा इजरायलको सानो कन्सुलेट थियो । उनीहरू पत्रकारलाई इजरायल भ्रमण गराउन चाहन्थे । तर पत्रकारहरू भिसा लिन मुम्बई जान तयार थिएनन् । इजरायली अधिकारीहरूले दिल्लीमै आएर भिसा दिने तय गरे । यसबारे सूचना दिँदा विदेश मन्त्रालयले उनीहरू दिल्ली आउन नमिल्ने भन्यो । यसपछि विदेशमन्त्री गुजरालसँग कुराकानी गरेर मैले इजरायली कन्सुलेटका अधिकारीहरूसँग भनें कि उनीहरू मेरो घरमा आएर भिसा जारी गर्न सक्छन् । इजरायली अधिकारीहरूले घरको छतमा इजरायलको झन्डा फहराउनुपर्ने बताए । यसपछि मेरो घरको एकापट्टि भारतको र अर्कोपट्टि इजरायलको झन्डा फहराएर भिसा जारी भयो ।

अहिले इजरायल भ्रमणमा प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले संकेत दिइरहनुभएको छ कि अब भारतले राष्ट्रहितमा इजरायलसँग मैत्री सम्बन्ध राख्नेछ । हामीले देशको सुरक्षाको दृष्टिकोणबाट जे ठीक हुन्छ, त्यही गर्नुपर्छ । हामीलाई जसले साथ दिन्छन्, हामी पनि उनीहरूलाई नै साथ दिन्छौं भन्ने संकेत प्रधानमन्त्री मोदीले दिइरहनुभएको छ ।

प्रधानमन्त्री मोदी प्यालेस्टाइन जाँदै हुनुहुन्न । र, त्यहाँ जानुपर्ने आवश्यकता पनि के नै छ र ? प्यालेस्टाइन हमासको पकडमा छ, जसको मूल मन्त्र नै इजरायल ध्वस्त पार्नु छ । इजरायल हामीलाई धेरै सहयोग गर्छ । प्यालेस्टाइन कास्मिर मामिलामा आलटाल गर्छ र हाम्रो पक्षमा बोल्दैन । यस्तोमा हामी इजरायल र प्यालेस्टाइन दुवैसँग कसरी समान व्यवहार गर्न सक्छौं ? (साभार बीबीसी)

सन् १९९० मा म चन्द्रशेखर सरकारमा वरिष्ठ मन्त्री थिएँ । हामीले इजरायलसँग सम्बन्ध गाँस्ने प्रक्रिया सुरु गर्‍यौं र पीवी नरसिंहरावले पूरा गर्नुभयो ।
प्यालेस्टाइन कास्मिर मामिलामा आलटाल गर्छ र हाम्रो पक्षमा बोल्दैन । यस्तोमा हामी इजरायल र प्यालेस्टाइन दुवैसँग कसरी समान व्यवहार गर्न सक्छौं ?