न्यायिक नेतृत्व

सर्वोच्च अदालतले नयाँ नेतृत्व पाएको छ, स्वाभाविक प्रक्रिया र परिस्थितिमा । तर सर्वोच्चको विश्वसनीयता, निष्पक्षता र सम्मान अभूतपूर्व रूपमा धरापमा परेको अवस्था पनि हो यो । प्रधानन्यायाधीशका रूपमा सुशीला कार्कीले सर्वोच्चमा विचाराधीन २० हजारभन्दा बढी मुद्दाहरूको संख्या कम गर्ने, न्यायमा सहज पहुँच सुनिश्चित गराउने र न्यायिक प्रक्रियाबाट दलाली समाप्त गर्ने घोषणाका साथ कार्यभार सम्हालिन् । तर पनि उहाँको कार्यकालको अन्त्यतर्फ ती विकृति चुलिए ।

अवकाशको मुखमा कार्कीले त्यो विकृतिको लागि आफूबाहेक सबैलाई दोष दिनुभयो, बार, एटर्नी जनरल तथा अन्य न्यायाधीशहरूप्रति लक्षित गर्दै । कार्कीको अवकाशताका सर्वोच्चमा मुद्दाहरूको संख्या झन्डै २४ हजार पुगेको छ ।

सबै हिसाबले कार्कीको नेतृत्व अवधि विवादास्पद र बढी प्रतिशोधात्मक रह्यो । 'लोकप्रिय' न्यायका नाममा प्रक्रिया र मान्यतालाई तिलाञ्जली दिएर नेतृत्वले आफूलाई अहिलेसम्मकै फरक नयाँ 'निर्भीक' न्यायमूर्तिका रूपमा प्रस्तुत गर्ने कोसिस गर्‍यो, चाहे लोकमानसिंह कार्की मामिलामा होस् या प्रेरणा सिंह 'पेवा' पुनरावलोकनको नाममा भएको 'समरी ट्रायल' होस् । प्रमाण निर्दिष्ट न्याय कति भए, भावी न्यायिक प्रक्रियामा मार्गनिर्देशन गर्ने कति नजिरहरू पूर्व प्रधानन्यायाधीशले प्रस्तुत गर्नुभयो, त्यो सबैले बुझेको विषय हो ।

यस्तो परिस्थितिमा सर्वोच्चले नयाँ नेतृत्व पाएको छ, गोपालप्रसाद पराजुलीको रूपमा । 'हिरोइज्म' को प्रदर्शनबाट हैन, न्यायिकतालाई आधार बनाएर न्याय सम्पादन गर्ने घोषणा गर्नुभएको छ उहाँले । तर दुर्भाग्य, सर्वोच्चसमेत राजनीतिक नेतृत्वजसरी नै अविश्वसनीय बन्न पुगेको र दल र दाताहरूका 'मनोनीतहरू' को भर्ती केन्द्र बनेको अवस्थामा चुनौतीहरू थपिएका छन् । सर्वोच्च र न्यायलाई दलीय र दातृ पूर्वाग्रहबाट मुक्त गर्नु पहिलो चुनौती हुनेछ।

दोस्रो- न्यायिक विचलनका नाममा नियोजित तरिकाले भएका पुनरावलोकनपछाडिको चलखेल र नियतमाथि स्पष्ट छानबिन गरी जनतासमक्ष सूचना दिनु जरुरी छ । तेस्रो- सार्वजनिक हितका मुद्दाका नाममा हुने चलखेल र 'सेटिङ' लाई हतोत्साहित गरी ती मामिलामा समेत निष्पक्ष र पारदर्शी न्याय प्रतिपादित गरिनु आवश्यक छ ।
प्रधानन्यायाधीशको निष्पक्षता, विवेक, चरित्र र साहसले संस्थालाई विश्वसनीयता र जीवन्तता दिन सक्छ र ती सद्गुणहरूको अभावमा सर्वोच्च धराशायी पनि हुन सक्छ । यस्तो चुनौतीपूर्ण अवसरमा पराजुलीले कार्यभार सम्हाल्नुभएको छ र परिस्थितिको सही तथा वस्तुनिष्ठ लेखाजोखाका साथ तत्काल अगाडि बढ्नु नै उहाँको विवेकसम्मत यात्राको पहिलो उचित कदम हुनेछ ।