साउन सकिँदा पनि भएन रोपाइँ

भरतपुर : सामान्यतया असार सकिँदानसकिँदै धान रोपाइँ सकिन्छ । तर पश्चिम चितवनका किसानले भने सिँचाइ अभावमा साउन अन्तिमसम्म पनि रोपाइँ गर्न पाएका छैनन् । उनीहरूका खेत अझै बाँझा छन् । यसले कृषिमा मात्र निर्भर किसानलाई समस्या भएको छ ।

सिँचाइ अभावमा पश्चिम चितवनमा रोपाइँ गर्न नपाउनु बर्सैपिच्छेको समस्या हो । तर अझसम्म पनि यहाँ सिँचाइ सुविधा उपलब्ध गराउनेतर्फ सरोकारवाला निकायले ध्यान नदिँदा स्थानीय चिन्तित छन् । ‘साउन सकिन लाग्यो, अझै खेत सुक्खा छ, रोपाइँ गर्न पाएका छैनौं', किसान नन्दकुमारी लामाले भनिन्, ‘सधैं यस्तै हो, सरकारले हेरिदिए पो केही हुन्थ्यो ।' वर्षा नभएपछि कुलो नआएको र अब आकाशको मात्र भर परेको उनको भनाइ छ । उनीहरू अहिले घोलको पानी जम्मा गरेर धान रोप्नुपर्ने बाध्यतामा छन् ।

पश्चिम चितवनको शारदानगर, गुञ्जनगर, भीमनगर, रामपुर, पार्वतीपुर, शिवनगरलगायत क्षेत्रमा समयमै सिँचाइ नहुँदा रोपाइ हुन नसकेको हो । केही किसानले मोटर, बोरिङबाट पानी तानेर रोपाइँ गरे पनि अधिकांशका खेत बाँझै छन् । धान रोप्न लगाइएको बीउसमेत छिप्पिएको छ । सबैले रोपाइँ गर्ने दिन पर्खेर बसेका छन् । पानी तान्ने मोटर भए पनि विद्युत्को भोल्टेज नपुग्दा त्यो पनि त्यत्तिकै बेकम्मा बनेको स्थानीयको भनाइ छ । ‘खेत बाँझो राख्न मन नलागेर मात्रै खेत रोप्न मन लागेको हो', स्थानीय माधव पौडेलले भने, ‘धान रोप्नु भनेको कुनै ठूलो युद्ध जितेजस्तै भएको छ ।'

जिल्लामा किसानका लागि लक्षित गरेर विभिन्न सिँचाइ योजना सञ्चालनमा छन् । तर ती किसानमैत्री भने छैनन् । पूर्वीचितवनको खगेरी सिँचाइ जल उपभोक्ता संस्थाले पूर्वीचितवनको खगेरी खोलाबाट सिँचाइको व्यवस्था गरेको छ । तर उक्त खोला नै खहरे भएका कारण पर्याप्त पानी छैन । त्यहाँबाट पश्चिम चितवनका किसानले पालो पाउनै कठिन छ । आकाशबाट पानी आए मात्र नहर आउने उनीहरू बताउँछन् । अहिले पानी बग्ने नहर सुक्खा छ ।

किसानका खेत अझै बाँझा छन् । यसले कृषिमा मात्र निर्भर किसानलाई समस्या भएको छ ।

बोरिङको पानीबाट केही किसानले धान रोपिसके पनि अहिले सिँचाइ नहुँदा धाँजा फाट्न थालेको छ । ‘एकापट्टि नारायणी, अर्कोतर्फ राप्ती नदी बगे पनि हामीले आफ्नो खेत बाँझो राख्नुपरेको छ', सामाजिक अगुवा विष्णु ढकालले भने, ‘पर्याप्त स्रोत भए पनि त्यसको उपयोग गहुँदा खेत बाँझो भएको छ ।'

चितवनमा अहिलेसम्म ९० प्रतिशत रोपाइँ भएको जिल्ला कृषि विकास कार्यालय चितवनको भनाइ छ । १० प्रतिशत क्षेत्र सुक्खा रहेको र यहाँ आकासे पानीको भर पर्नुपर्ने भएकाले रोपाइँ हुन नसकेको जिल्ला कृषि विकास कार्यालय चितवनका प्राविधिक सहायक नोदनाथ लामिछानेले बताए । पश्चिम चितवनमा करिब तीन हजार हेक्टर क्षेत्रफल खेतमा रोपाइँ हुन बाँकी छ ।