वषौंसम्म अपराधी 'अज्ञात'
घटना १
पसलमा रहेकी सासूलाई श्रीमतीले बनाइदिएको चिया पुर्याएर कृष्णमान व्यञ्जनकार अफिसतिर लागे । सासू ज्ञानमाया मानन्धरले केही बेरमा घरमा रहेकी छोरी शान्तिलाई फोन गरिन् तर उठेन । लगातार फोन नउठेपछि शान्तिले ज्वाइँ कृष्णमानलाई फोन गरिन् । कृष्ण आत्तिँदै घर पुगे । ढोका खुलै थियो । तर, फोन लाइन काटिएको रहेछ । तेस्रो तलामा पुग्दा कोठामा क्षतविक्षत अवस्थामा ३० वर्षीया श्रीमती शान्तिको शव देखे ।
ललितपुरको खपिन्छेमा ०५५ साल भदौ २४ गते दिउँसो भएको घटना हो यो । घटना भएको १९ वर्ष बित्न लाग्दा शान्तिको हत्या कसले गर्यो खुल्न सकेको छैन । श्रीमान् कृष्णमान र आमा ज्ञानमायाले छुट्टाछुट्टै जाहेरी दिँदै कर्तव्य ज्यानमा घटनाको अनुसन्धानका लागि निवेदन दिएका थिए । मृतकका दुई छोरी र एक छोरा थिए । दाजुभाइ कोही नभएकाले शान्ति आमासँग बस्दै आएकी थिइन् । कृष्णमान पनि प्राय: त्यहीँ बस्थे । कृष्णमान र ज्ञानमाया दुवैको काठ पसल भएकाले प्रहरीले त्यहीँ काम गर्नेमाथि शंका गरेर अनुसन्धान अगाडि बढायो । तर, अपराधी पत्ता लागेनन् ।
घटना २.
राजेशकाजी शाक्य र श्रीमती आशामाया साँझ आफ्नो सुन पसल बन्द गरी घर जान लाग्दा अज्ञात समूहले अन्धाधुन्ध गोली प्रहार गर्यो । राजेशकाजीको घटनास्थलमै र आशामायाको उपचारक्रममा ज्यान गयो । आक्रमणकारीले सुनका गरगहना पनि लुटे । घटनाको अनुसन्धानमा पूर्वसैनिक सुमन गिरी तानिए । लुटिएको सुन सुमनले धर्मपथस्थित नेपाल बैंकमा धितो राखी पैसा निकालेको फेला पर्यो । त्यतिबेला छुट्टै घटनामा सैनिक अदालतको आदेशले थुनामा रहेका सुमनको संलग्नताबारे प्रहरीले पर्याप्त प्रमाण जुटाउन सकेन । काठमाडौंको बांगेमुडामा ०६१ साल असोज ११ गते भएको यो हत्याकाण्ड अझै अनुसन्धानक्रममा छ ।
'पेन्डिङ मुद्दाको संख्या घटाउँदै लैजाने हाम्रो लक्ष्य छ । त्यसैअनुसार जिल्ला, अञ्चल तथा क्षेत्रीय प्रमुखको ध्यानाकर्षण गराएका छौं ।' -पुष्कर कार्की, केन्द्रीय प्रवक्ता, नेपाल प्रहरी
घटना ३.
पाँच वर्षअघि ललितपुरको सानेपास्थित एक घरमा फ्ल्याट भाडामा लिएर बस्दै आएका ५५ वर्षीय दिवाकर चन्दको शव सडेगलेको अवस्थामा उनकै फ्ल्याटमा भेटियो । परिवारसँग मनमुटाव भएपछि उनी एक्लै बस्दै आएका थिए । पोस्टमार्टम रिपोर्टमा चन्दको घाँटी थिचेर हत्या भएको देखियो । घरबेटी उक्त घरमा नबस्ने र चौथो तला पूरै भाडामा लिएर बसेकाले चन्दको हत्या कहिले भएको थियो भन्ने प्रहरीले पत्ता लगाउन सकेन ।
कर्तव्य ज्यानसम्बन्धी मुद्दाको २० वर्षसम्म हद म्याद हुन्छ । मुद्दा दर्ता भएको बढीमा २० वर्षभित्र अनुसन्धान गरेर अदालतमा पेस गर्नुपर्ने कानुनी व्यवस्था छ । २० वर्षसम्म हत्यारा पत्ता लाग्न नसके त्यस्ता मुद्दा तामेलीमा जान्छन् । उपत्यकाभित्र ०५४ सालयता दर्ता भएका चार सय ९३ वटा कर्तव्य ज्यानसम्बन्धी मुद्दा अनुसन्धानकै क्रममा छन् । यसमध्ये सबैभन्दा बढी काठमाडौंमा मात्र तीन सय ५० वटा मुद्दा छन् । यस अवधिमा देशभरको तथ्यांक हेर्ने हो भने कर्तव्य ज्यानसम्बन्धी चार हजार दुई सय १९ मुद्दा अनुसन्धानक्रममा (पेन्डिङ) छन् ।
आर्थिक वर्ष ०७३/७४ मा मात्र दर्ता भएकामध्ये एक सय ६३ वटा कर्तव्य ज्यानसम्बन्धी मुद्दा पेन्डिङमा छन् । मुद्दा पेन्डिङ रहनुको कारणबारे प्रहरी भन्छन्, 'सुरुको अनुसन्धानमा कोही प्रतिवादी खुलेन वा किटानी जाहेरी परेका प्रतिवादीको अपराधमा संलग्नता देखिएन । र, मुद्दा थाती रहँदै गए।
यसअघि ललितपुर प्रहरी परिसरको प्रवक्ता भएर काम गरेका उपरीक्षक (एसपी) ईश्वर कार्की प्रहरीभित्र सीमित जनशक्ति भएको र नयाँ मुद्दालाई पहिलो प्राथमिकता दिनुपर्ने हुँदा पुराना घटनाको अनुसन्धान थाती रहने गरेको बताउँछन् । प्रहरीमा पेन्डिङ मुद्दाकै लागि अनुसन्धान गर्ने भनेर नियमित काम गर्ने संयन्त्र छैन ।
'पेन्डिङ मुद्दाको संख्या घटाउँदै लैजाने हाम्रो लक्ष्य छ । त्यसैअनुसार हामीले जिल्ला, अञ्चल तथा क्षेत्रीय प्रमुखको ध्यानाकर्षण गराएका छौं', नेपाल प्रहरीका केन्द्रीय प्रवक्ता पुष्कर कार्कीले भने । प्रहरी युनिटका इन्चार्जको प्राथमिकता तथा बेवास्ताका कारण पेन्डिङ मुद्दाको संख्या बढ्ने गरेको उनी स्विकार्छन् । 'कतिपय घटनामा अपराधी तत्काल पत्ता लाग्दैनन् तर पत्ता लगाउने काम हाम्रै हो भनेर काम गर्नुपर्छ', कार्की भन्छन् ।
रामेछापकी सुन्तली तामाङको हत्या प्रकरणका आरोपी पाँच वर्षपछि फेला परे । किटानी जाहेरी परेका अभियुक्त खोज्न प्रहरीले खासै चासो दिएको थिएन । 'म मध्य क्षेत्र पुगेलगत्तै थाती रहेका पुराना र ठूला घटनाबारे पुन: अनुसन्धान अगाडि बढाएँ । चासो दिएकै कारण सुन्तली तामाङ हत्याका अभियुक्तसम्म पुग्न सफल भयौं', मध्यक्षेत्रीय प्रहरी प्रमुख गणेश केसी भन्छन् ।
किन यति धेरै थाती ?
ललितपुरको धापाखेलमा सात वर्षअघि ४० वर्षीय प्रेमलाल महर्जनको 'शंकास्पद' मृत्यु भयो । जाहेरीवालाले कर्तव्यज्यान मुद्दामा अनुसन्धान गरिपाऊँ भनी निवेदन दिए पनि किटानी जाहेरी परेन । मृतक र उनकी श्रीमती सानुमायाबीच झै-झगडा भइरहने आधारमा प्रहरीले सानुमायाविरुद्ध मुद्दा चलायो । पोस्टमार्टम रिपोर्टमा पेटमा भएको घाउबाट रगत बगेर मृत्यु भएको देखियो ।
अनुसन्धान क्रममा सानुमाया निर्दोष देखिइन् र कुटपिट गरी मारेको नभएकाले जिम्मा जमानीमा छाडियो । तर, उक्त मुद्दा अझै पनि थाती छ । 'केही मुद्दा आत्महत्या वा भवितव्यका कारण मृत्यु भए पनि कर्तव्य ज्यानमा अनुसन्धान गरिपाऊँ भनी प्रतिवादी नखुलाई वा किटानी जाहेरी दिएर मुद्दा दर्ता हुन्छ । अनुसन्धानमा भवितव्य वा आत्महत्याकै कारण मृत्यु भएको देखिन्छ तर यस्ता मुद्दा सरकारी वकिलले अगाडि बढाउँदैन र अनुसन्धानकै क्रममा रहन्छ', मुद्दा शाखामा काम गर्ने एक पुराना प्रहरी अनुसन्धान अधिकृत भन्छन् ।
पुराना अपराधमा सफलता
चर्चित रानीबारी हत्याकाण्डमा १२ वर्षपछि अभियुक्त पक्राउ परे । लामो अनुसन्धानपछि सीआईबीले तीन वर्षअघि दुई जनालाई पक्राउ गरेको थियो । त्यसअघि विभिन्न समिति बने पनि सफलता प्राप्त गर्न सकेका थिएनन् । ललितपुरको बडिखेलमा मारिएका एकै परिवारका पाँच जनाको हत्याकाण्डका अभियुक्त १२ वर्षपछि पत्ता लागेको थियो ।
महानगरीय अपराध महाशाखाको टोलीले यो चर्चित हत्याकाण्डको अनुसन्धानलाई फेरि अगाडि बढाएर अभियुक्तसम्म पुगेको थियो । 'एकपटक गरेको अनुसन्धानलाई निष्कर्षसम्म पुर्याउने र थाती रहेका मुद्दाको फस्र्योट गर्दा थाती हुने मुद्दाको संख्या घट्दै जानेछ', प्रहरी प्रवक्ता कार्की भन्छन् ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस !
